Zaten askerler sivil mahkemede yargılanıyor, yasa niye değişti?

AKP hükümetinin önceki hafta son dakika operasyonuyla Meclis'ten geçirdiği askerlerin sivil mahkemelerde yargılanmasıyla ilgili tartışma Türkiye gündeminden düşmüyor. İşte '10 soru'da askere sivil yargı kavgası

MESUT HASAN BENLİ

ANKARA - Ergenekon davasında 2. iddianameyi yazan savcılara göre, ?Asker kişilerin sivil mahkemelerde yargılanmasını sağlayan', bu nedenle de devletin zirvesinde ciddi kriz yaratan yasa gereksiz. Çünkü, sivil mahkemeler, Türk Ceza Kanunu (TCK), Ceza Mahkemeleri Kanunu (CMK), Terörle Mücadele Kanunu (TMK) ve bu kanunlara atıf yapılan Askeri Ceza Kanunu (ACK) ve Askeri Ceza Mahkemeleri Usulü Kanunu'nda (ACMK) yer alan hükümler sayesinde görevdeki askerleri yargılayabilir. Buna karşın hukukçular, Yargıtay 9. Ceza Dairesi'nin, Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi'nin Şemdinli davasındaki askerlerle ilgili mahkûmiyet kararını ?görevsizlik' hükmüyle bozduğunu anımsatarak, yasanın Yargıtay engelini ortadan kaldıracağını savunuyor.

AKP iktidarının 25 Haziran gecesi CMK'nın 250. maddesinde sıralanan suçları işleyen askerlerin sivil mahkemelerde yargılanmasının önünü açması tartışılırken Ergenekon davasında son olarak Albay Dursun Çiçek'in tutuklanması, ?Zaten askerler sivil yargıda yargılanmıyor mu?? sorusunu gündeme getirdi. Hukukçuların verdiği bilgiye göre askerlerin sivil mahkemelerde yargılanmasına ilişkin mevcut durum ve yasanın onaylanmasından sonra ortaya çıkabilecek duruma ilişkin sorular ve yanıtları şöyle:

1 Mevcut durumda muvazzaf askerler nasıl yargılanıyor?

Görevdeki askerler (muvazzaf askerler), hem görevleri ile ilgili askeri suçlardan, hem de karargâh dışındaki trafik, cinayet, çete üyeliği gibi sivil suçlardan dolayı yargılanabiliyor. Bu yargılamalarda ACK ve ACMK ile bu kanunlarda yapılan atıflarla TCK ve CMK dikkate alınıyor.

2 Askerler hangi mahkemelerde yargılanabilir?

Muvazzaf askerler, görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı (askeri ihale yolsuzluğu, casusluk, emre itaatsizlik, disiplinsizlik vs) askeri mahkemelerde yargılanıyor. Atabeyler çetesi, Söylemezler çetesi ve Ergenekon gibi örneklerdeki gibi, sivillerle birlikte suç işleyen askeri personel, DGM'lerin yerine kurulan özel yetkili ağır ceza mahkemelerinde yargılanabiliyor.

3 Hangi suçlar sivil mahkemenin yetki alanında?

Son olarak dokuz subayın Ergenekon'da ifade vermesi, ?irtica belgesi'ni hazırladığı iddia edilen Albay Dursun Çiçek'in İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından tutuklanması örneklerinde olduğu gibi, birçok savcı ve mahkeme askerlerin sivil mahkemelerde yargılanabileceğini savunuyor. İkinci Ergenekon iddianamesinde savcılar ?Askeri suç kavramı ve askeri mahkemelerin görev alanına ilişkin değerlendirmeler' başlıklı bölümde ?yetki vardır' tezini şu görüşlerle savunmuştu: ?Askeri suç, unsurları ve cezaları Askeri Ceza Kanunu ve Disiplin Mahkemeleri Kanunu'nda gösterilen suçlarla, unsur ve cezaları itibarıyla Askeri Ceza Kanunu'nun TCK'ya atıfta bulunduğu suçlardır. Ergenekon terör örgütüne yönelik yürütülen soruşturma kapsamında bulunan asker kişiler ile emekli askerlere yönelik suçlamalar, TCK ve TMK'da tanımlanan suçlar kapsamındadır. Müsnet suçlara iştirak eden kişilerin muvazzaf veya emekli askeri şahıs olmaları bu durumu değiştirmeyecektir. Şüphelilere isnat edilen suçlar, sırf askeri ve benzeri suç kategorisi içerisinde de değerlendirilmesi mümkün bulunmadığı gibi bu fiillerin askeri bir mahalde yapılmış olması suçu askeri bir suç haline getirmeye yeterli değildir. Dosyaya konu olayların büyük çoğunluğunun kamuoyunda infial uyandıran ve sivil dünyada gerçekleşen yürütme organına yönelik terör eylemi olduğu, bu fiillerin azmettiricisi ve planlayıcısı olan kişilerin general ya da muvazzaf asker olmaları, üniforma taşımaları salt ?askeri mahal' gibi muğlak bir kavrama dayanak yapılarak askeri yargının görevli olduğu sonucunu doğurmayacağı, zira eylemlerin meydana geldiği yerin askeri mahal dışı olduğunda tereddüt bulunmamaktadır?

4 Askere sivil yargı konusunda Yargıtay ne diyor?

Van 3. Agır Ceza Mahkemesi, Şemdinli'de bir kitabevine bomba atan astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz'i yargılama yetkisi bulunduğuna hükmederek yaptığı yargılamada sanıklar hakkında adam öldürmek, çete kurmak ve adam öldürmeye teşebbüs suçlarından 39 yıl 5 ay 10'ar gün hapis cezası vermişti. Bu karar temyiz için Yargıtay 9. Ceza Dairesi'nin önüne gelmiş, Kurul, Mayıs 2007'de verdiği kararda, yerel mahkeme kararını usul yönünden bozarken sanıkların üzerine atılı suçun askeri mahkemenin görev alanına girdiğine de hükmetmişti. Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi Yargıtay kararından sonra ?askeri suç - askeri mahal' kavramlarına dayanarak, direnmek yerine dosyayı Van Kolordu Askeri Mahkemesi'ne göndermişti.

5 Hükümet neden yasayı değiştirme ihtiyacı duydu?

Sivil yargı konusunda bütün savcı ve hâkimler hemfikir değil. Ergenekon davasında çıkacak kararın Şemdinli davası gibi Yargıtay'dan döneceğini savunanlar var. TBMM'den geçen yasanın gerekliliğine inanan hukukçular, burada temel amacının Ergenekon davasının Yargıtay aşamasına yönelik ?hukuki zemin' yaratmak olduğunu iddia ediyor. Aynı hukukçular, bu düzenlemenin, Ergenekon davasına da bakması beklenen Yargıtay 9. Ceza Dairesi'nin, asker sanıklar için Şemdinli davasında olduğu gibi ?bu askeri yargının görevidir' kararı verebileceğine dikkat çekerek, ?Yasayla bunun önü kesilebilir? görüşünü dile getiriyor.

6 Yasa onaylanırsa hangi suçlara askeri mahkeme bakacak?

Askeri mahallerde işlenen askeri suçlarla ilgili yargılama yine askeri mahkemelerde yapılacak.

7 Yargılamanın askeri ya da sivil olması neden önemli?

Şemdinli davasında sivil yargı, tutuklu yargıladığı sanıklara yaklaşık 40 yıl hapis cezası verdi. Askeri mahkeme ise daha ikinci duruşmada sanıkları serbest bıraktı. Müdahil avukatlar, yasanın onaylanmasının ardından davanın sivil yargıda yeniden ele alınması için başvuru yapmaya hazırlanıyor. Aynı şekilde askeri savcılık Albay Dursun Çiçek'in altında imzası olduğu ileri sürülen ?İrticayla Mücadele Eylem Planı' adlı belgeyle ilgili ?takipsizlik' kararı verdi. Ergenekon savcıları ise Çiçek'i Ergenekon örgütü ile bağlantılı olduğu gerekçesiyle tutuklanma talebiyle mahkemeye sevk etti. İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi de Çiçek'i tutukladı. Genelkurmay Başkanı Orgenral İlker Başbuğ aksini savunsa da askeri mahkemelerin bağımsız olmadığı, sivillere karşı işlenen suçlarda askeri personeli koruduğu görüşü hâkim.

8 Aynı suçtan hem askeri hem de sivil yargılama mümkün mü?

Yarbay Mustafa Dönmez hem Ergenekon sanığı olarak sivil mahkemede, hem de ?askeri malzemeyi dışarı çıkarmak' suçlamasıyla askeri mahkemede yargılanıyor. Yarbay Dönmez'e sivil mahkemelerde yöneltilen suçlamaların en önemli kanıtları, askeri mahkemede yargılama konusu olan askeri mühimmat ve silahlar. Askeri mahkeme söz konusu mühimmat ve silahlarla ilgili kararını önce verirse Dönmez'in Ergenekon davasında yargılanması ?bir kişi aynı suçtan iki kez cezalandırılmaz' ilkesi nedeniyle tartışmalı hale gelebilir.

9 Ergenekon'da sivil ve asker sanıklara muamele aynı mı?

Yargılama sürerken, asker ve sivil sanıkların durumu konusunda sadece usul farklılıkları söz konusu oldu. Asker personel, merkez komutanlıklarla işbirliği yapılarak gözaltına alındı. Tutuklu asker sanıklar, diğer sanıklardan farklı olarak askeri cezaevinde tutuluyor.

10 Genelkurmay askerlere sivil yargı konusunda ne diyor?

Milli Savunma Bakanlığı 19 Mart 2009 günü Adalet Bakanlığı'na gönderdiği yazıda bu konudaki görüşlerine yer vermişti. Buna göre, TSK, sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasına son verilmesini destekliyor, buna karşın askerlerin sivil mahkemelerde yargılanmasına karşı çıkıyor.