Bu koşullarda bilim nasıl gelişsin!
BETÜL KOTAN
Almanya'da 10 bin çalışan başına düşen Ar-Ge personeli sayısı 125, Britanya'da 107 ve Finlandiya'da 226 iken Türkiye'de bu rakam sadece 30. Bu sayıyı artırmak için Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu tarafından ?Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi ve Eylem Planı' hazırlandı.
Eylem Planı çerçevesinde hazırlanan Mayıs 2009 tarihli Gelişme Raporu'nda, bu sorunun çözümü için 2007-2009 yılları arasında 12 çalıştay gerçekleştirildiği ve bu çalıştaylarda, araştırma yapmanın önündeki engellerin yedi başlık altında toplandığı belirtildi. Rapora göre Türkiye'de araştırma yapmanın önündeki engeller ve bazı çözüm önerileri şöyle:
Araştırmaya zaman yok
ENGELLER:
* Üniversitelerdeki yönetişim sorunları
* Araştırmaya zaman ayıramama
ÇÖZÜMLER:
* Üniversitelerde bilimsel çalışmaların sınıflandırılıp ödüllendirildiği bir
sistem kurulmalı
* Akademik yükseltmelerde yayınların yanı sıra proje yürütücüsü veya araştırmacı
olarak görev alma da değerlendirmeye alınmalı
* Üniversiteler ulusal stratejiler doğrultusunda kendi araştırma stratejilerini
belirlemeli
* Üniversite yöneticilik kriterleri evrensel düzeyde belirlenmeli ve seçimler
buna göre yapılmalı
* Akademik performans göstergeleri oluşturulmalı
* Üniversitelerde eğitim ve araştırma kadroları ayrılmalı, araştırmacı öğretim
üyesi statüsü oluşmalı
Araştırmacının geliri düşük
ENGELLER:
* Akademik personelin gelirinin yetersiz oluşu
* Döner sermayeden kaynaklanan sorunlar
ÇÖZÜMLER:
* Üniversitelerde mali ve idari özerklik sağlanmalı, bütün bütçe torba haline
getirilmeli
* Özlük haklarında gelişme sağlanmalı
* Akademik personele performansa dayalı ek ödemeler yapılabilmesi için bütçe
tahsis edilmeli
* Araştırmacıların döner sermayeden alacakları gelirlerinden gelir vergisi muafiyeti
sağlanmalı
* Üniversitelere cari bütçeden yüzde 1 pay ayrılarak araştırmacılara destek
sağlanmalı
* TÜBİTAK projelerince desteklenen araştırmacı sayıları artırılmalı, proje teşvik
ikramiyesi enflasyon oranında artırılmalı ve vergi oranları azaltılmalı, proje
bursiyerlerine ayrılan bütçe artırılmalı
* Ödül teşvik sistemi kurularak ücretler artırılmalı
Finans yetersiz
ENGELLER:
* Araştırmaya yönelik finans eksikliği
* Destek veren kurumlara ilişkin problemler
ÖNERİLER:
* Kamunun yanı sıra özel sektör de araştırma projelerine yeterli kaynak aktarmalı
* Kamu destekleri ve teknoparklardaki teşvikler uluslararası düzeyde çekici
hale getirilmeli
* Ar-Ge faaliyetleri Başbakanlık Tasarruf Tedbirleri dışında tutulmalı
* Üniversitelerin bütçelerine, toplam bütçenin yüzde 1'i oranında projeler için
ödenek konulmalı
* Devletin Ar-Ge'ye ayırdığı bütçe artırılmalı
* Bilimsel projelerin bütçesi artırılması ve döner sermaye gelirlerinin en az
yüzde 70'inin araştırma fonuna aktarılması gibi düzenlemelerle araştırmacılara
üniversitelerden maddi destek verilmeli
* Üniversitelerce bilimsel projelere ayrılan miktar bir havuzda toplanmalı
Yeterli bilim adamı yok
ENGELLER:
* Bilim ve teknoloji insan kaynağı yetersizliği
* Dolaşım programlarının eksikliği
* Üniversite, kamu kuruluşlarında kadro azlığı
* Kalifiye teknik ve idari personel eksikliği
ÖNERİLER:
* Ulusal Ar-Ge öncelikleri belirlenmeli ve Ar-Ge insan gücü yetiştirme politikaları
oluşturulmalı
* Yabancı araştırmacıları çekebilmek için Fen bilimleri ve sosyal bilimler alanlarında
uluslararası bir araştırma merkezi kurulmalı
* Özel sektör firmalarının şirket bünyesinde akademi kurmaları teşvik edilmeli
Yetersiz fiziki altyapı
ENGELLER:
* Fiziksel altyapının yetersizliği
* Yurtdışından malzeme veya cihaz alımında yaşanan sorunlar
* Araştırma kaynaklarına, sonuçlarına ve araştırmacılara erişim güçlüğü
ÖNERİLER:
* Üniversitelerde yerel özellikleri de dikkate alan Ar-Ge merkezleri kurulmalı
* Üniversitelerde laboratuarlara teknik hizmet verecek atölyeler olmalı ve laboratuarlar
genç, dinamik akademisyenler tarafından yönetilmeli
* Üniversitelerin altyapı bütçesi artırılmalı
Sistem araştırmayı desteklemiyor
ENGELLER:
* Eğitim sisteminin araştırma kültürünü destekleyecek nitelikte olmaması
* Ekip çalışması ve disiplinlerarası araştırma kültürünün gelişmemiş olması
* Paylaşımcı kültür eksikliği
ÖNERİLER:
* Milli eğitim stratejisi, ilköğretimden başlayarak her aşamada bireyi araştırmaya
yönlendirecek ve bireylerin araştırmacı niteliğini güçlendirecek şekilde yeniden
düzenlenmeli
Üniversite-sanayi işbirliği eksik
ENGELLER:
* Sanayi ve üniversite işbirliğine yönelik mekanizmaların eksikliği
ÖNERİLER:
* Üniversite sanayi ortak projelerinde çalışacak araştırmacılar, gelir yönünden
desteklenmeli
* Bölgesel öncelikli konular desteklenmeli ve bu konuda laboratuarlar kurulmalı
* Teknopark, KOSGEB, meslek odaları aracılığıyla üniversiteler ve KOBİ'ler bir
araya getirilmeli.