TRT Genel Müdürü: Kurumun mali yapısı gün geçtikçe bozuluyor
TRT Genel Müdürü Şenol Demiröz, kurumun Anayasa ile kendisine verilen kamusal
görevini yerine getirebilmek amacıyla bütün dünyada artık işlevini yitiren ve
terk edilen anlayıştan ve özel çıkar gruplarının baskılarından uzak, yalnızca
kamu yararını gözeten çağdaş bir yayıncılığı mümkün kılacak özerk ve esnek bir
yapılanma içinde olmasının kaçınılmaz hale geldiğini bildirdi.
TBMM KİT Komisyonu'nda, TRT'nin 2001, 2002 ve 2003 yılları hesaplarının görüşülmesine
başlandı.
TRT Genel Müdürü Demiröz, komisyonda yaptığı konuşmada, kurumun çalışmaları
ve sorunlar hakkında bilgi verdi. Kurumun yaptığı organizasyon ve çalışmalardan
örnekler veren Demiröz, açık kanaldan Süper Lig maçlarını izlemesine olanak
sağlamak amacıyla Digitürk ile yapılan anlaşmayı anlattı. Daha önce sadece 3
dakikalık özet görüntüler için 3 milyon 600 bin ABD Doları ödendiğini belirten
Demiröz, 10 milyon ABD Doları karşılığında 34 maçın naklen yayın hakkı, 3 maçın
48 saat sonraki tekrarı, her hafta 3 maçın 45 dakikalık geniş özeti, diğer maçların
20 dakikalık özeti ve maç öncesi ve maç sonrası canlı röportaj olanağı elde
ettiklerini bildirdi.
"İSTANBUL'DA DİGİTAL VERİCİLER..."
Vericilerin çok eski teknolojiler olması nedeniyle bakım ve onarımlarının
büyük harcamaları gerektirdiğini belirten Demiröz, bunun, kuruma yıllık maliyetinin
yaklaşık 80 trilyon lira dolayında olduğunu söyledi. Demiröz, harcamaların azaltılması
yanında ülkede bütünlük sağlanması bakımından, vericilerin bir şirket altında
toplanmasının hem tasarruf, hem de çevre ve görüntü kirliliğinin önlenmesini
sağlayacağını kaydetti.
Dünyada ve Avrupa'da radyo ve televizyon yayıncılığında analog sistemlerden
dijital sistemlere doğru hızlı bir geçiş yaşandığını, kurumda da stüdyo ve donanımlarında
gerekli modernizasyonun yapıldığını bildiren Demiröz, "Bu kapsamda, Ankara'da
dijital radyo ve tv vericileri hizmete verilmiş olup, yakın bir gelecekte İstanbul'da
da hizmete girecektir" dedi.
"KURUM ZARARDA"
Kurumun personel sayısına ilişkin bilgi veren Demiröz, 1997 yılında 5 bin
857 olan personel sayısının 1841 verici personelinin kuruma devri ile 2000 yılında
8 bin 171'e ulaştığını, bu rakamın Şubat 2005 ayı sonu itibariyle 7 bin 545'e
düştüğünü söyledi.
Kurumun 2001 yılının karının 113 trilyon TL, 2002 yılı karının da 109 trilyon
TL olduğunu ifade eden Genel Müdür Demiröz, 2003 yılında elektrikten alınan
yüzde 3,5 payın Bakanlar Kurulu kararı ile yüzde 2'ye düşürülmesi sonucu kaynaklarının
yaklaşık 160 trilyon lira kayba uğradığını ve 2003 yılı hesaplarının zararla
kapatıldığını bildirdi. Demiröz, 2004 yılında da bu zararın sürdüğünü ifade
etti.
"YASA YETERSİZ"
Demiröz, kurumun şu andaki idari yapılanmasının temelini, tek yayın kuruluşu
olarak TRT'nin bulunduğu dönemde yürürlüğe konulan ve radyo-televizyon yayıncılığını
tek elden yürütülmesi esasına dayandıran yasanın oluşturduğuna dikkat çekerek,
şunları söyledi:
"Kanun, gerek ülkemizde, gerekse uluslararası alanda yaşanan gelişmeler
karşısında bugün için kamu hizmet yayıncılığı görevinin sağlıklı ve etkin bir
şekilde yürütülmesinde yetersiz kalmaktadır.
Dolayısıyla, merkezi bir yapı içinde haber, yayın ve program hizmetlerinin yürütülmesi,
TRT yayınlarının izlenirliğinin artırılması ve bunun sonucu da özellikle reklam
gelirlerinin artırılması mümkün olamamaktadır.
Bu nedenle, TRT Kurumu Kanunu'nun, özel televizyon ve radyo kurulmasına izin
verilmesi sonrasında kuruluş yapısının ve verdiği hizmetler çerçevesinde yeniden
düzenlenmesi yanında, kurumun başta yapım hizmetleri olmak üzere bazı alanlarda
piyasa şartları içinde sektörde rekabet edebilir hale gelebilmesi amacıyla yasal
düzenleme yapılması uygun olacaktır."
YENİ YASA ÇALIŞMALARI
Genel Müdür Demiröz, konuşmasında TRT-3'ün sadece TBMM faaliyetlerine, bir
diğer kanalın da açık öğretim yayınlarına ayrılmasının iki kanalı kullanamamaları
sonucunu doğurduğunu belirterek, bu yayınların iki kanal yerine tek kanaldan
yapılmasının uygun olacağını söyledi. Bu yayınlar için yaptıkları harcamaların
kuruma ödenmediğini, kurumdaki personel sayısının da gerekenin çok üzerinde
olduğunu bildiren Demiröz, kurumun mali yapısının gün geçtikçe bozulduğunu ifade
etti.
Kurumun yeniden yapılandırılması ve TRT'nin hem izlenebilir olması hem de rekabet
edebilmesi amacıyla yasal düzenlemelere ilişkin çalışmaların tamamlandığını
da kaydeden Demiröz, bunun en kısa zamanda Başbakanlığa sunulacağını söyledi.
Demiröz, TRT'nin finansman sıkıntısının giderilmesi yönünde DPT, Hazine, Maliye
ve TRT yetkililerinden oluşturulan bir komisyon tarafından yürütülen çalışmaların
da tamamlandığını bildirdi.
Demiröz, günümüzde teknolojik gelişmelerin, ses ve görüntülerin çok çeşitli
olanaklarla dağıtılmasını daha kolay hale getirdiğine de işaret ederek, şu görüşleri
dile getirdi:
"Birçok ülkede devlet denetiminde tekel konumundaki şirketler tarafından
başlatılan yayıncılık, bugün yerini kamu hukuku ya da özel hukuk ortaklıklarına
bırakmıştır.
Kurumun Anayasa ile kendisine verilen kamusal görevini yerine getirebilmek amacıyla
bütün dünyada artık işlevini yitiren ve terk edilen anlayıştan ve özel çıkar
gruplarının baskılarından uzak, yalnızca kamu yararını gözeten çağdaş bir yayıncılığı
mümkün kılacak özerk ve esnek bir yapılanma içinde olması, kaçınılmaz hale gelmiştir."
"KAZANMAK VE HARCAMAK ZORUNDA"
Konuşmasını, "TRT de tüm diğer kuruluşlar gibi kazanmak ve harcamak zorunda
olan bir kurumdur" diye sürdüren Demiröz, diğer kurum ve kuruluşlar gibi,
gelir ve gider dengesini rasyonel planlamak ve uygulamak zorunda olduklarını
belirtti.
TRT'nin gelirlerinin, 2003 yılından itibaren giderlerini karşılayamaz hale
geldiğini bildiren Genel Müdür Demiröz, şunları söyledi:
"Ana gider kalemlerinden personel gideri, enerji payından gelen gelirin
2000 yılında yüzde 72, 2001 yılında yüzde 56, 2002 yılında yüzde 47, 2003 yılında
yüzde 85 ile karşılanırken, 2004 yılında bu oran tersine dönerek personel gideri
toplam enerji payı ile karşılanamadığı gibi yüzde 6 ilave kaynağa ihtiyaç duyulmuştur.
Dolayısıyla, kurumun enerji payı geliri dahi personel giderini karşılayamayacak
duruma gelmiştir." Bu nedenle kurumun elindeki arsa ve araziler ile lojmanların
satılması yönünde çalışma başlattığını bildiren Demiröz, kurum araçları başta
olmak üzere atıl durumdaki bütün kaynakların değerlendirilmesi yönünde çalışmaların
da hızla yürütüldüğünü ifade etti.
Demiröz, çoğu Avrupa ülkesinde olduğu gibi Türkiye'de de yayıncılığın, kamu
idaresinin denetimi altında başladığını, tarihsel gelişim sonucunda da yeni
bir endüstri, bağımsız bir yatırım alanı, rekabetin çok yüksek düzeyde olduğu
bir "Pazar" olarak biçimlendiğini belirtti. Ancak bu pazar ortamında,
TRT'nin kamu hizmeti yayın kuruluşu olarak sektördeki biçimlendirici olma işlevini
gider kalemlerini azaltarak yapamayacağını vurgulayan Demiröz, "TRT, seyircinin
seçeneklerini artıracak kaliteli programlar üretmek mecburiyetindedir. Kaliteyi
sağlamanın yolu ise yeterli gelir kaynaklarından geçmektedir. Ayrıca, Kurum
kuruluş kanununun günün şartlarına uygun olarak yeniden düzenlenmesi ve Kurumun
da piyasa şartlarında rekabet edebilir hale getirilmesi gerekmektedir"
sözleriyle konuşmasını tamamladı.
Komisyon Başkanı Nurettin Canikli, TRT'nin önemi hiçbir zaman azalmayacak bir
kurum olduğunu, bu nedenle de zaman zaman tartışmaların odağında yer aldığını
söyledi. Canikli, TRT'nin öncü ve yönlendirici olma fonksiyonunu gereği gibi
yerine getirip getirmediğinin irdelenmesi gerektiğini ifade etti.
Yüksek Denetleme Kurulu temsilcisi de kurumun sorunlarından söz etti; ancak
TRT için bir soruşturma ya da inceleme talepleri bulunmadığını kaydetti.
ESKİ GENEL MÜDÜR YENER'E ELEŞTİRİ
Toplantıda, eski Genel Müdür Yücel Yener'in şehir dışında bulunduğu gerekçesiyle
mazeret bildirerek görüşmelere katılmaması eleştirildi. AK Parti İstanbul Milletvekili
Ünal Kacır, incelemesi yapılacak dönemin tamamına yakın bölümünün Yücel Yener'in
genel müdürlüğü dönemini kapsadığını belirterek, "Komisyona daha saygılı
olmasını beklerdik" dedi.
Komisyon toplantısı, milletvekillerinin konuşmaları ile sürüyor.