Haftanın tarihine bakış: Türkiye Büyük Millet Meclisi, 92 yıl önce açıldı/ Video

Düşman işgali altındaki Anadolu ve Rumeli topraklarında, Mustafa Kemal Paşa'nın önderliğinde Kurtuluş Savaşı'nı başlatacak ve Cumhuriyet'e giden yolda adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), 23 Nisan 1920'de açıldı.

Osmanlı İmparatorluğu'nun 1. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkmasının ardından, Mondros Mütarekesi'ne rağmen ülkenin işgal edilmeye başlanması üzerine Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a çıktı. Amasya Tamimi ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar ''ulusun egemenliğini yine ulusun sağlayacağı''nı ortaya koydu.

1919 sonbaharında yapılan seçimlerden sonra Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920'de, 168 üyesinden 162'sinin katılımıyla toplandı. Mustafa Kemal, Erzurum mebusu seçilmişti ancak o Ankara'da kaldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yanlısı milletvekillerinin çoğunlukta olduğu bu meclis, 28 Ocak 1920'de yaptığı gizli oturumda ''Misakı Milli''yi kabul etti.

İstanbul'un 16 Mart'ta işgali ve Milli Mücadele yanlılarının tutuklanmaya başlamaları üzerine, milletvekilleri ve aydınlar, Ankara'ya kaçmaya başladı. Mebusan Meclisi de 18 Mart'ta son kez toplanarak, meclisin süresiz olarak tatil edilmesini kararlaştırdı.

Mustafa Kemal, 19 Mart 1920'de yayımladığı genelgeyle ''Ankara'da olağanüstü yetkili bir meclis''in toplanacağını duyurdu. Genelgede, ''ulusun bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak önlemleri düşünüp uygulamak üzere ulusça olağanüstü yetki verilecek bir meclisin Ankara'da toplantıya çağrılması ve dağıtılmış olan mebuslardan Ankara'ya gelebileceklerin de bu meclise katılmaları'' istendi. Bu amaçla yapılacak seçimle belirlenen milletvekilleri ile dağıtılan Osmanlı Mebusan Meclisi'nden kaçarak Ankara'ya gelebilenlerden 84'ü, ilk Meclis'te yer aldı.

Mustafa Kemal; 22 Nisan 1920'de Büyük Millet Meclisi'nin açılışını duyurduğu genelgesinde ise bundan böyle ''bütün sivil ve askeri makamların ve bütün ulusun emir alacağı en yüksek kat''ın bu Meclis olacağını kaydetti.

''Tatlı ve ılık bir bahar günü'' 23 Nisan 1920'de, Hacıbayram Camisi'nde cuma namazı kılındıktan, kurbanlar kesildikten sonra ilk TBMM, İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılan binada açıldı.

-Milli irade-

TBMM, açıldığından bu yana milli iradenin yansımasının simgesi oldu. TBMM'nin ilk başkanı Mustafa Kemal Atatürk, 1 Mart 1920 tarihinde Meclis'in 4. toplantı yılının açılışında da bunun önemine dikkati çekti. Atatürk'ün sözleri tutanaklara şöyle yansıdı:

''Hep birlikte bakışlarımızı, vicdanımızın merkezi olan millete dikelim. Orada erdemin, vefa ve içten bağlılığın, yenileme arzusunun, egemenlik aşkının ve geleceğin sönmeyen ateşi yanmaktadır. Bu kutsal ateş, kendi içindeki bilgisizlik ve karanlığı yakacak ve bağımsızlığımızın önüne dikilecek olan bütün engelleri yıkacaktır.

Efendiler, millet önünde, onun hak ettiği bağımsızlığın önünde, onun layık olduğu gelişme ve yenileme arzusu önünde, her kuvvet ancak milletin irade ve amaçlarına uymak şartıyla yaşayabilir. Milletin irade ve amaçlarına uymayanların talihi hüsrandır, çökmedir.''

-Belli başlı öteki olaylar-

23 Nisan

1616- İngiliz oyun yazarı William Shakespeare öldü.

1920- Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı.

1923- Lozan Konferansı'nın ikinci dönemi başladı.

1924- Ankara'da Türk Ocakları I. Kurultayı toplandı.

1929- ''Çocuk Bayramı ve Haftası'' ilk kez kutlandı.

1930- Birinci Ulusal Mimarlık üslubunun tüm özelliklerini

yansıtan son binalardan biri olarak kabul edilen Ankara'daki

Türk Ocakları Genel Merkezi binası hizmete açıldı.

1936- Tiyatrocu Küçük Kemal İstanbul'da öldü.

1938- Fransa'nın Nice kentinde yedi ülkenin katıldığı

yarışmalarda Ordu Süvari Ekibi birincilik kazandı.

1945- Doğan Kardeş dergisinin ilk sayısı yayımlandı.

1948- II. Dünya Savaşı'ndan beri kapalı tutulan Topkapı Sarayı

Müzesi ve İstanbul Arkeoloji Müzesi törenle halka açıldı.

1960- İzmit Petrol Rafinerisi'nin temeli atıldı.

1961- İlk TBMM binası müze haline getirildi.

1961- Yerli yapım ''27 Mayıs Treni'' ilk seferini yaptı.

1965- İlk Sovyet haberleşme uydusu Maniya-1 uzaya fırlatıldı.

1969- Robert Kennedy'nin katili Sirhan Bişara Sirhan, ölüm

cezasına çarptırıldı.

1973- Tarihçi Mustafa Akdağ 60 yaşında öldü.

1979- Türkiye'nin yedi ülke ile telefon görüşmesini sağlayacak

uyduyla haberleşme istasyonu hizmete girdi.

1981- MGK, eski Gümrük ve Tekel bakanlarından Tuncay

Mataracı'nın Yüce Divan'da yargılanmasına karar verdi.

1982- TRT haftada iki gün renkli yayına başladı.

1984- AIDS'e neden olan virüs belirlendi.

1985- Sabah gazetesi yayın hayatına başladı.

1992- Sağlık kontrolü için ABD'de bulunan Cumhurbaşkanı Turgut

Özal'a prostat kanseri teşhisi konuldu.

2003- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun aldığı karar

doğrultusunda KKTC ile Rum kesimi anasında serbest geçişler başladı.

2007- Samsun Ceyhan Petrol Boru Hattının temeli törenle atıldı.

2007- Rusya'nın eski devlet başkanlarından Boris Yeltsin öldü.

2009- Fotoğraf sanatçısı Hüsnü Gürsel 84 yaşında vefat etti.

24 Nisan

1512- I. Selim tahta çıktı.

1830- Osmanlı hükümeti, Yunan devletinin varlığını resmen kabul etti.

1898- İspanyolların Küba adasının boşaltılması istemini reddederek

ABD'ye savaş ilan etmesiyle İspanyol-Amerikan Savaşı başladı.

1909- İstanbul'a gelen ''Hareket Ordusu'' 31 Mart Ayaklanması'nı

bastırdı.

1916- Patrick Pearse önderliğindeki gizli milliyetçi örgüt

İrlanda Cumhuriyetçi Kardeşliği, Dublin'de İngiliz egemenliğine

karşı Paskalya ayaklanmasını başlattı.

1920- Mustafa Kemal, ''Büyük Millet Meclisi Reisliği''ne seçildi.

1934- Türk Askeri Uçak Filosu Moskova Havameydanı'na indi.

1946- Ulvi Cemal Erkin'in 1. Senfonisi, Ankara Devlet

Konservatuvarında ilk kez seslendirildi.

1959- Mısır Devlet Başkanı Nasır, Shell ve Anglo-Egyptian

petrol şirketlerini kamulaştırma emri verdi.

1972- TBMM, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın idam

kararlarını yeniden onayladı.

1980- İran'da rehin tutulan 52 Amerikalı'yı kurtarmak için

girişilen kurtarma operasyonu, rehineler kurtarılamadan sekiz

ABD askerinin ölümüyle sonuçlandı.

1991- Türkiye'nin ilk güzellik kraliçesi Feriha Tevfik öldü.

2004- BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın Kıbrıs'ta çözüm için

hazırladığı plana ilişkin referandum yapıldı. KKTC'de kabul

edilen, ancak Güney Kıbrıs Rum kesiminde reddedilen plan, her

iki toplum tarafından kabul edilmediği için reddedilmiş oldu.

2007- Türk Diş Hekimleri Birliği kurucusu ve onur üyesi

Prof. Dr. Yılmaz Manisalı 77 yaşında vefat etti.

25 Nisan

1719- Robinson Crusoe yayımlandı.

1874- Radyo dalgaları üzerinde çalışan ve bu yolla ilk

haberleşmeyi sağlayan fizik bilgini Guglielmo Marconi doğdu.

1859- Kızıldeniz ile Akdeniz'i birbirine bağlayacak 101 mil

uzunluğundaki Süveyş kanalının kazılmasına, Mısır'ın

Akdeniz'deki kıyı kenti Port Said'de başlandı.

1915- Arıburnu Zaferi kazanıldı.

1925- Mareşal Hindenburg, Almanya'nın halk oyuyla seçilen ilk

cumhurbaşkanı oldu.

1926- İran'da Rıza Han Pehlevi, kendisini şah ilan etti.

1929- ''Zabitler ve askeri memurların 25 yaşını ikmal etmeden

evlenmemelerine'' ilişkin kanun, TBMM'de kabul edildi.

1932- Başbakan İsmet İnönü, Sovyetler Birliği'ne resmi

ziyarette bulundu.

1939- Alman uçak şirketi Lufthansa ile sözleşme imzalandı.

1941- Atatürk'ün yaveri, Bilecik Milletvekili Salih Bozok öldü.

1945- 46 ülkeden gelen delegeler Milletler Cemiyeti'nin yerini

alacak ''Birleşmiş Milletleri'' kurmak üzere San Fransisco'da

bir araya geldi. Türkiye, San Francisco'da 46 ülkenin katıldığı

BM Uluslararası Örgütlenme Konferansı'na Dışişleri Bakanı

Hasan Saka başkanlığında bir heyet gönderdi.

1946- İstanbul-Ankara hattında yataklı tren seferleri başladı.

1952- Başbakan Adnan Menderes ve Dışişleri Bakanı Fuad

Köprülü, Yunanistan'a resmi ziyarette bulundu.

1953- Cambridge'den iki bilim adamı, kalıtsal özellikleri

ebeveynden çocuğa taşıyan ''Deoksiribonükleik Asit'' (DNA)

adını verdikleri molekül yapısını buldu.

1957- Fethiye'de 7.1 büyüklüğündeki depremde 67 kişi öldü.

1962- Anayasa Mahkemesi kuruldu.

1974- Portekiz'de ''Karanfil Devrimi'': General Antonio

Spinola'nın yönettiği askeri ayaklanmayla Salazar'ın faşist

diktatörlüğü devrildi.

1976- Portekiz'de faşist diktatörlük sonrasında yapılan ilk serbest

seçimleri Mario Soares liderliğindeki Sosyalist Parti kazandı.

1990- ABD uzay mekiği Discovery'nin mürettebatı, ilk uzay teleskobu

Hubble'ı yer çevresinde alçak bir yörüngeye oturtmayı başardı.

2000- TBMM'de grubu bulunan 5 siyasi partinin genel başkanları,

Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer'i cumhurbaşkanlığına

aday gösteren öneriyi imzalayarak, TBMM'ye sundu.

2001- Merkez Bankasına özerklik getiren yasa TBMM'de kabul edildi.

2002- Türkiye'de ilk TV tüpü imalatı yapan Uğurgül

fabrikalarının kurucusu Ahmet Uğurlu vefat etti.

2010- Türkiye Barolar Birliği Başkanı Özdemir Özok, kanser

tedavisi gördüğü ABD'de hayatını kaybetti.

26 Nisan

1930- Mecidiyeköy'de likör fabrikası açıldı.

1936- İlk Türk romancılarından Samipaşazade Sezai 76 yaşında

İstanbul'da öldü.

1937- Adolf Hitler'in İspanya'da ayaklanan Falanjist güçlerin

lideri Francisco Franco'ya gönderdiği uçaklar, Guernica'yı

bombaladı.

1943- Türk Tiyatrosunun ünlü komiklerinden taklit ustası

Naşit Özcan 57 yaşında İstanbul'da öldü.

1961- Yüksek Seçim Kurulu oluştu.

1986- Rusya'daki Çernobil nükleer santralinde patlama oldu.

7 milyon kişinin zarar gördüğü patlama nedeniyle ortaya çıkan

radyoaktif bulutlardan Türkiye de etkilendi.

1994- Güney Afrika'da ilk çok ırklı seçimler yapıldı. Oyların

yüzde 62'sini alan Nelson Mandela liderliğindeki Afrika Ulusal

Kongresi, seçimlerin galibi oldu.

2005- BM, CHP İstanbul Milletvekili Kemal Derviş'in BM Kalkınma

Programı başkanlığına seçildiğini resmen açıkladı.

2006- ''Haydar Haydar'', ''El Vurup Yaremi İncitme Tabip'' gibi

türküleriyle tanınan Türk halk müziği sanatçısı Ali Ekber Çiçek

71 yaşında İstanbul'da öldü.

2011- Fenerbahçe Kulübü eski başkanlarından Güven Sazak

76 yaşında İstanbul-da vefat etti.

27 Nisan

1495- Osmanlı Padişahı I. Süleyman doğdu. Kanuni Sultan

Süleyman, Avrupa'da ''Muhteşem Süleyman'' olarak anıldı.

1521- Portekiz ile İspanya adına seferler düzenleyen ve 9

Martta ulaştığı Filipinler'de imzaladığı ittifak anlaşmasıyla

İspanya'ya Büyük Okyanus bölgesindeki ilk müttefikini

kazandıran Portekizli kaşif Ferdinand Magellan, Mactan

adasındaki yerlilerle girdiği çatışmada öldürüldü.

1908- II. Abdülhamid tahttan indirildi; yerine IV. Mehmed

Reşat tahta geçti.

1918- II. Abdülhamid, Beylerbeyi Sarayı'nda vefat etti.

1927- Türkiye'de ilk radyo yayını başladı. ''Türk Telsiz

Telefon AŞ adıyla çalışmalarına başlayan özel kuruluş,

yayınlarını 1938'de devlet radyosu kurulana kadar sürdürdü.

1934- Haftalık resmi tatil, cuma gününden pazara alındı.

1938- Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk antlaşması

imzalandı.

1940- Köy Enstitülerinin kuruluşuna ilişkin kanun kabul

edildi. Köy Enstitüleri, 1946'dan sonra öğretmen okullarına dönüştürüldü.

1960- Mersin Limanı hizmete açıldı.

1964- Ankara'da İkinci Çubuk Barajı hizmete girdi.

1965- Amerika'nın Vietnam Savaşı'na giderek artan şekilde

katılması, Fransa'da Paris sokaklarında protesto edildi.

1977- Tiyatro ve sinema sanatçısı Güner Sümer 41 yaşında öldü.

1981- Ressam Mübin Orhon 57 yaşında hayatını kaybetti.

1981- Ünlü ses sanatçısı ve besteci Münir Nurettin Selçuk,

82 yaşında İstanbul'da vefat etti.

1988- Cardiff'te yapılan Avrupa Halter Şampiyonası'nda ilk

kez Türkiye adına uluslararası bir şampiyonaya katılan Naim

Süleymanoğlu, bir dünya rekoru kırdı ve 3 altın madalya kazandı.

1992- TRT, Türk Cumhuriyetlerine yönelik uydu televizyon

yayınını (Avrasya) başlattı.

1997- Besteci Arif Sami Toker vefat etti.

2002- Eski milletvekili ve gazeteci yazar Cüneyt Canver öldü.

2006- Ünlü söz yazarı Turgut Yarkent 90 yaşında GATA Haydarpaşa

Eğitim Hastanesinde vefat etti. Yarkent, ''Mihrabım Diyerek Sana

Yüz Vurdum'', ''Duydum ki Unutmuşsun Gözlerimin Rengini'',

''Dil Şad Olacak Diye'' adlı şarkıların sözlerine imza atmıştı.

2007- Eski bakanlardan Sabahattin Savcı ve Ümit Haluk Bayülken

vefat etti.

2007- Rus viyolonsel sanatçısı ve orkestra şefi Mstislav

Rostropovitch 80 yaşında öldü.

2007- TBMM Genel Kurulunda 11. Cumhurbaşkanı seçimi için yapılan

ilk tur oylamada Abdullah Gül, 357 oy aldı. TBMM Başkanı Bülent Arınç'ın

açıkladığı ilk tur sonucuna göre oylamaya 361 milletvekili katıldı.

CHP, oylamada ''toplantı yeter sayısının 367'yi bulmadığı'' iddiasıyla

ilk turun iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa

Mahkemesi'nde dava açtı.

2011- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, kamuoyunda ''çılgın proje'' olarak

adlandırılan ''Kanal İstanbul'' projesini İstanbul Kongre Merkezi'nde tanıttı.

Erdoğan, İstanbul'un içinden iki deniz geçen bir şehre dönüşeceğini duyurdu.

28 Nisan

1915- ''Hilali Ahmer''in adı ''Kızılay''a çevrildi.

1936- Mısır'da Kral Fuad'ın beklenmeyen ölümü üzerine 16

yaşındaki Prens Faruk kral oldu.

1945- İtalyan diktatör Mussolini kurşuna dizildi.

1950- Nightingale Hemşire Koleji İstanbul'da açıldı.

1960- İstanbul Üniversitesinde çıkan olaylarda, Orman

Fakültesi öğrencisi Turan Emeksiz öldü. İstanbul ve Ankara'da

sıkıyönetim ilan edildi.

1975- CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, Erzincan'da taşlı ve

silahlı saldırıya uğradı.

1979- Sovyetler Birliği'nin ilk uçak gemisi Kiev 28, İstanbul

Boğazı'ndan geçti.

1980- Abdi İpekçi'nin katil zanlısı Mehmet Ali Ağca,

İstanbul'daki yargılamada gıyabında idama mahkum edildi.

1988- Ermeni terör örgütü ASALA'nın kurucusu Agop Agopyan,

Atina'da kimliği belirlenemeyen iki kişi tarafından öldürüldü.

1993- İstanbul'daki Ümraniye çöplüğü, biriken metan gazı

yüzünden patladı; 39 kişi öldü.

1999- Terör örgütü elebaşı hakkındaki iddianamede idamı istendi.

İddianamede, terör örgütüne destek veren ülkeler tek tek sayıldı.

2003- Kıbrıs Rum kesimi ile serbest geçişler çerçevesinde 25

binden fazla Rum, KKTC'ye geldi.

29 Nisan

1920- TBMM, ''Hıyaneti Vataniye'' kanununu onayladı.

1938- Fransız şehircilik uzmanı Henri Prost'un hazırladığı

İstanbul Nazım Planı, Şehir Meclisi'nce kabul edildi. Tarihi

yarımada ve Beyoğlu kesimlerini ele alan plan; Ahırkapı ile

Harem arasında da yaklaşık 2 kilometre uzunluğunda bir tüp

geçit öneriyordu.

1955- Güney Vietnam'da iç savaş patlak verdi.

1959- ''Spor Toto'', şans oyunları arasına girdi.

1964- Parlamento Muhabirleri Derneği kuruldu.

1979- Türk tiyatro ve sinemasının önemli isimlerinden Muhsin

Ertuğrul 87 yaşında vefat etti.

1980- Gerilim ve korku türünün ünlü yönetmeni Alfred Hitchcock

öldü.

1992- Ressam Burhan Uygur 52 yaşında öldü.

2002- Bakanlar Kurulu, Afganistan'daki ISAF Komutanlığının

altı ay için Türkiye tarafından üstlenilmesini kararlaştırdı.

2007- Küba'nın 48 yıllık komünist lideri Devlet Başkanı Fidel Castro,

tüm yetkileri yeniden devralarak makamına döndü.

2009- Soyadı Nizamnamesinde yapılan değişiklikle, boşanan kadınların hakimin

izin vermesi durumunda eşinin soyadını taşımaya devam edebileceği hükmü getirildi.