Yeni anayasaya 'kamu idaresi' önerileri

Meltem Yılmaz - Yeni anayasa yapım sürecinde partiler, ''kamu idaresi''ne ilişkin önerilerini, TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu'na sundular.

CHP, ''Başkomutanlık'' tanımını, mevcut anayasadaki gibi; ''Başkomutanlık, TBMM'nin manevi varlığından ayrılmaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur'' şeklinde önerdi.

CHP, yine anayasadaki gibi, ulusal güvenliğin sağlanmasından ve silahlı kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından TBMM'ye karşı Bakanlar Kurulu'nun sorumlu tutulmasını; Genelkurmay Başkanı'nın, görev ve yetkilerinden dolayı Başbakan'a değil, Milli Savunma Bakanı'na karşı sorumlu olmasını önerdi.

CHP'nin önerisinde, ''olağanüstü haller'' başlığında, teknolojik afetler ile anayasal düzeni ortadan kaldırmaya yönelik şiddet hareketlerinin yaygınlaşması veya şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinden birinin ortaya çıkması durumunu da olağanüstü hal ilanı kapsamına alındı. Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu'nun yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde olağanüstü hal ilan etme süresi ise 6 aydan 4 ayı geçmeyecek şekilde öngörüldü.

İdari işlemlerde saydamlığın temel ilke olması; idarenin, işlemlerinde gerekçe göstermek ve kararlarına karşı başvuru yollarını ve sürelerini belirtmesi gerektiği talep edildi.

CHP'nin teklifine göre, kanunda belirtilen zorunlu haller dışında, idarenin elindeki bilgi ve belgeler ilgili herkese açık olacak. Hak arama özgürlüğünü sınırlayacak nitelikte gizlilik kaydı konulamayacak.

-Yerel yönetimlerde cinsiyetler arası eşit temsil-

CHP'nin teklif ettiği diğer maddeler şöyle:

-Yerel yönetimlerin karar organları, başta cinsiyetler arası eşit temsil ve katılım ilkesi olmak üzere, Anayasanın milletvekili genel seçimleri için öngördüğü esaslara göre 5 yılda bir seçimle oluşturulacak.

-Seçimle oluşan yerel yönetim organlarının bu sıfatlarının kazanılması ve kaybedilmesine ilişkin uyuşmazlıkların çözümü ancak yargı kararıyla olacak.

-Yerel yönetimlerin sınırlarında, ancak bunların halkoylaması ya da başka yollarla görüşü alınmak koşuluyla değişiklik yapılabilecek.

-Görevleriyle ilgili bir suç nedeniyle hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan yerel yönetim organları veya bu organların üyelerinin, geçici bir tedbir olarak görevden uzaklaştırılmalarına, İçişleri Bakanlığı'nın talebi üzerine, kanunla belirtilen idari yargı merci tarafından en geç 15 gün içinde karar verilecek.

-Yükseköğretimde kaliteyi korumak ve geliştirmek amacıyla Üniversiteler Arası Kurul tarafından Yükseköğretim Ulusal Değerlendirme Kurumu kurulacak.

-Üniversiteler ve diğer yükseköğretim kuruluşları, kendileri tarafından seçilen organları tarafından yönetilecek.

-RTÜK, özerklik ve tarafsızlık ilkelerine bağlı olarak çalışacak. Kurul, 9 yerine 11 üyeden oluşacak. Bu üyelerden 6'sı TBMM tarafından, grubu bulunan siyasal partilerin güçleri oranında gösterecekleri adaylar arasından salt çoğunlukla seçilecek. Üyelerden biri Türkiye Barolar Birliği tarafından kendi üyeleri arasından; iki üye, hukuk ve iletişim fakültelerinin kendi öğretim üyeleri arasından önerecekleri adaylar içinden Üniversiteler Arası Kurul tarafından seçilecek. İki üye, ilgili meslek örgütlerinin kendi üyeleri arasından yapacakları seçimle belirlenecek.

-Diyanet İşleri Başkanlığı, din ve inanç özgürlüğünün Anayasa'da belirtilen esasları çerçevesinde ve laiklik ilkesi doğrultusunda, toplumdaki din ve mezhep çeşitliliğini gözetmek koşuluyla kanunda sayılı görevleri yerine getirecek.

-MHP'nin önerileri-

MHP'nin ''idare'' önerilerinden bazıları ise şöyle:

-İdari işlemlerde şeffaflık ve hesap verebilirlik esas olacak.

-Kanunda yazılı haller dışında, idarenin elindeki bilgi ve belgeler ilgili herkese olacak.

-Hak arama özgürlüğünü kısıtlayacak nitelikte gizlilik kaydı konulamayacak.

-Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere; iller de ilçelere ayrılacak.

-İllerin idaresi, yetki genişliği esasına dayanacak.

-Mahalli idarelerin seçimleri, 5 yılda bir yapılacak.

-Mahalli idarelerin seçilmiş organlarının organlık sıfatını kazanma ve kaybetmelerine sadece mahkemeler karar verebilecek. Ancak, görevleri ile ilgili bir suçtan dolayı soruşturma veya kovuşturma açılan mahalli idare organları veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, en çok 2 ay görevinden uzaklaştırabilecek.

-Kamu Denetçiliği Kurumu, TBMM adına, idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceleyecek.

-Üniversitelerin ülke sathına dengeli bir biçimde yayılmasını gözetilecek.

-Rektörler ile üçten fazla öğretim üyesi bulunan birimlerde dekanlar, müdürler ve bölüm başkanları üniversite, fakülte ve ilgili birimlerin öğretim üyeleri tarafından 4 yıl için; rektörler ilgili üniversitede en az 4 yıldır görev yapmakta olan profesör unvanlı öğretim üyeleri arasından seçilecek.

-Üniversite yönetim ve denetim organları ile öğretim elemanları üniversitelerin yetkili organlarının ve üniversitelerarası kurul dışında kalan makamlarca her ne suretle olursa olsun görevlerinden uzaklaştırılamayacaklar.

-Üniversitelerin hazırladığı bütçeler; Milli Eğitim Bakanlığına sunulacak, merkezi yönetim bütçesinin bağlı olduğu esaslara uygun olarak işleme tabi tutulacak.

-RTÜK, 15 üyeden oluşacak. Üyelerden 9'u siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında belirlenecek üye sayısı kadar her siyasi parti grubuna düşen üye sayısı esas alınmak suretiyle atanacak. Radyo, televizyon ve kamuyla ilgili haber ajanslarında en az 15 yıl görev yapmış adayları arasından 2'şer kişi kurayla seçilecek.