GAP, 9 ili kalkındırdı
Güneydoğu Anadolu Projesi'nin (GAP) uygulandığı 9 ilde, ekonomik, sosyal ve psikolojik iyileşmeler en üst noktaya çıkarken, kişi başına düşen gelir yüzde yüzü aştı.
Proje sayesinde 40 bin gence ulaşılırken, 4 bin 228 çocuk sokaktan kurtarıldı
ve 28 bin 500 genç kız ile kadın toplum merkezlerinde eğitildi.
"Verimli Hilal" veya "Yukarı Mezopotamya" olarak adlandırılan,
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis,
Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak İllerinin kapsayan ve kamuoyunda "GAP
Bölgesi" olarak tanımlanan Güneyodğu Anadolu Projesi'nde enerji yatırımlarında
yüzde 73, sulama yatırımlarında ise yüzde 13 fiziki gerçekleşme sağlandı. Güneyde
Suriye, Güneydoğu'da ise Irak'la sınırı bulunan 75 bin 358 kilometrekarelik
(Türkiye yüzölçümünün yüzde 9.7'si) bölgede işletmede bulunan 7 hidroelektrik
santralinde 2004 sonuna kadar toplam 234 milyar kilovat-saat elektrik üretildi.
Bu üretimle ülke enerjisinin önemli bir bölümü bölgeden karşılanırken, üretimin
bu enerjinin parasal değeri yaklaşık 14 milyar ABD Doları. Bu rakama ulaşılmasıyla,
1997 yılı fiyatlarıyla 4.2 katrilyon TL. (32 milyar ABD Doları) olan GAP, henüz
tamamlanmamasına rağmen kendini önemli ölçüde finansa etti.
Bugüne kadar yapılan çalışmalarda GAP'ta 2004 yılı itibariyle 222 bin 617 hektar
alan sulamaya açıldı. 123 bin 550 hektar alanda ise halen sulama şebeke inşaatı
devam ediyor. Kaynak bulunması halinde 425 bin hektar alan için ihaleye çıkılabilecek.
Proje tamamlandığında, yılda 50 milyar metreküpten fazla su akıtılan Fırat ve
Dicle nehirleri üzerinde kurulan tesislerle, Türkiye toplam su potansiyelinin
yüzde 28'i kontrol altına alınacak, 1.7 milyon hektarın üzerinde arazinin sulanması
ve 7 bin 485 megavatın üzerinde bir kurulu kapasiteyle yılda 27 milyar kilovatsaatlik
elektrik üretilmesi sağlanacak.
1995 yılından itibaren sulamanın başladığı Şanlıurfa-Harran Ovası'nda sulama
öncesi kişi başına katma değer 596 dolarken, 2004 yılında bin 312 dolar olarak
gerçekleşti. 2005 yılında bu rakamın daha da artması bekleniyor.
Bölgede, sulama ve enerji faaliyetlerinin yanı sıra eğitim, sosyal ve kültürel
çalışmalarla halkın bilgilendirilmesi ve her yönden geliştirilmesi çalışmaları
da yoğun biçimde sürüyor. Bu sayede bilinçsiz sulamada düşüş yaşanırken çiftçilerin
gelir düzeyinin yükseltilmesine de çalışılıyor. Bu çerçevede Şırnak, Mardin
ve Batman'da gözleşmeli hayvancılık projesiyle 1998-2004 dönemi itibariyle 333
aileye 3 bin 439 koyun dağıtıldı. 2004 yılı itibariyle sürü mevcudu 7 bin 829'a
ulaştı. Projenin 2004 yılı verim analizine göre, ilk dağıtımı yapılan İkizce
Köyü'nde çiftçinin eline geçen net gelir 4 milyar 532 milyon oldu.
Sulama dışındaki alanlarda halkın gelir düzeyinin arttırılması amacıyla örnek
bahçe tesisi, yabani ağaç aşılaması, arıcılık, su ürünleri, yüksek tünel, sözleşmeli
hayvancılık, kümes hayvancılığı gibi faaliyetler yürütülüyor. 2005 yılı itibariyle
454 çiftçiye ulaşıldı.
Yine GAP bölgesinde orman kaynaklarının korunması ve iyileştirilmesi amacıyla ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları sürdürülürken, toplam 824 bin 503 fidanla 686 hektar alan ağaçlandırıldı.
28 BİN GENÇ KIZA ULAŞILDI
Bölgedeki genç kız ve kadınların durumunun iyileştirilmesi için gelir getirici,
beceri kazandırıcı programlar yoğun bir biçimde sürerken, 30 Çok Amaçlı Toplum
Merkezi (ÇATOM) 9 ilde çalışmalar yapıyor. 2002 yılından itibaren bu düzenli
programlara 28 bin 500 genç kız ve kadın katıldı. Son dönemde başarı grafiği
daha da yükselen ÇATOM'lar Mardin, Batman, Adıyaman, Şanlıurfa ve Kilis'te dernekleşirken,
Mardin ve Kilis'te kooperatif kurma çalışmaları da sürüyor. 8 Gençlik ve Kültür
Evi'nde yürütülen çalışmalarda yaklaşık 40 bin gence ulaşıldı.
Öte yandan, Diyarbakır ve Adıyamanda uygulanmakta olan Sokakta Çalışan Çocukların
Rehabilitasyonu Projesi kapsamında çocuklara yönelik ortamlar oluşturulurken,
çocukların sokaktan kurtarılmasına çalışılıyor. Merkezde yürütülen faaliyetlerle
toplam 4 bin 228 çocuğa ulaşıldı. Proje Şanlıurfa ve Batman'da da başlatıldı
ve çalışmalar sürüyor.
Yine GAP Bölgesi'nde okul öncesindeki ve okul çağındaki çocukların sportif,
kültürel ve sanatsal faaliyetlerinden yararlanması ve çocukların zihinsel, psikolojik
ve sosyal gelişimlerinin desteklenerek ailelerinin bilinçlendirilmesi çalışmaları
sürüyor. Bu amaçla 2002 yılından itibaren 5 ilde 10 Çocuk Okuma Odası'nda yürütülen
faaliyetlerde 3 bin 600 çocuğa ulaşıldı.Sağlık Bakanlığı da bölgede sıtma ve
ana çocuğu sağlığı konularında 2 proje yürütüyor.
Yine GAP'ta 2002-2005 yılları arasında 3 bin 473 girişimciye 176 eğitim semineri
verildi ve 977 girişimciye ise danışmanlık hizmeti sağlandı. Bilgilendirme hizmetinden
ise bin 632 kişi faydalandı.
Adıyaman'da tekstil/konfeksiyon sektörünün nitelikli ara eleman ihtiyacını
karşılamak üzere Adıyaman Tekstil/Konfeksiyon Eğitim Merkezi (ATEM) kuruldu.
Mart 2005 itibariyle 370 kişiye eğitim verildi.
GAP'ın meydana getireceği yüksek tarım ve sanayi potansiyeli bölgede gelir
düzeyini 5 kat arttıracak, 2005 yılında 9 milyonu aşacak olan bölge nüfusunun
yaklaşık 3.5 milyonuna iş imkanı ortaya çıkacak.
Proje uygulamalarıyla kentsel altyapı geliştirilerek, bölgedeki şehirlerin
nüfus emme kapasitesi yükseltilecektir. Ayrıca, Bölge kaynakları harekete geçirilip,
istikrarlı ve devamlı bir ekonomik büyüme gerçekleştirilerek ihracat arttırılacak.
Toplam yatırım değeri 1997 yılı fiyatlarıyla 4.2 katrilyon TL (32 milyar ABD
Doları) olacağı tahmin edilen Proje Türkiye Cumhuriyeti'nin en büyük projesi
olma özelliğini taşıyor.
Bölgenin zengin su kaynaklarını (Fırat ve Dicle nehirleri) sulama ve enerji üretimi amacıyla değerlendirmek üzere 13 büyük proje oluşturuldu. Bu projelerin 7'si Fırat, 6'sı ise Dicle Havzası'nda yer alıyor. Projeler tamamlandığında, 22 baraj ve 19 hidroelektrik santral inşa edilmiş olacak, 7485 MW kurulu güçle yılda 27 milyar kWh enerji üretilecek ve DSİ tarafından yaklaşık 1.7 milyon hektar brüt alanda sulama yapılacak. Su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesine koşut ya da bunun bir sonucu olarak tarım, sanayi, kırsal-kentsel altyapıyla eğitim ve sağlık hizmetleri ve diğer hizmetler gelişecek ya da geliştirilecek.