Yeni Emeklilik Düzeni Hakkındaki Herşey...

Tazminatlara kesinti geliyor

Düzenlemeyle, bazı devlet memurlarının maaşlarını düşürecek bir uygulama getirilecek. Yürürlükteki yasaya göre kamu çalışanlarının bir bölümünün aldığı makam ve temsil tazminatlarından prim kesilmiyordu. Tasarıyla tazminatlardan yüzde 33.5 oranında prim kesilmesi esası getirilecek.

Örneğin; bin YTL maaş ve buna ek olarak 500 YTL tazminat alan bir çalışanın, eline geçen tazminat miktarı 167 YTL azalacak. Ancak çalışanların uygulamadan olumsuz etkilenmelerini önlemek için tazminat kesintileri, kanun yürürlüğe girdikten sonra başlamasına karşın çalışanın maaşına bir yıl sonra yansıtılacak.

Bir yıllık süre içinde tazminatların kesintiye uğraması gereken bölümünü çalışanın bağlı olduğu kurum ödeyecek.

Banka emeklileri

Banka emeklileri de aylıklarının düşme riskiyle karşı karşıya kalacak. Bankaların aktif sigortalıları ve emeklileri de sosyal güvenlik çatısı altına alınacak. Banka sandıklarının tüzel kişiliği korunacak. Ancak Sosyal Güvenlik Kurumu banka çalışanlarına da diğer sigortalılara tanınan hakları tanıyacak. Banka sandıkları isterlerse mali yükümlülükleri kendileri üstlenerek emeklilerine daha fazla aylık verme hakkına sahip olacak. Aktif emeklilerden gelecek primler artık banka sandığını besleyemeyeceği için sandıklar buna finansal durumuna göre karar verecek.

Aylıkta en büyük kaybı memurlar yaşayacak

Yeni Sosyal Güvenlik Yasa Tasarısı, eğer yasalaşırsa, emekli aylıkları konusunda büyük değişiklikler getirecek.

Memurun aylık bağlama oranı yüzde 3'ten yüzde 2.6'ya düşecek. Böylece memur emekli olduğunda daha düşük maaş alacak.

Sosyal güvenlik reformu; Emekli Sandığı, Bağ-Kur ve SSK'lıların gerek aldığı hizmetler, gerekse emeklilik koşulları yönünden eşit olmasını sağlamayı amaçlıyor.

Ancak reformun aynı zamanda sosyal güvenlikteki açığın kapanmasına yönelik önlemler içermesi, emekli aylıklarının kademeli olarak düşmesine neden olacak.

Aylıklardaki düşüşten mevcut emekliler etkilenmeyecek. Halen çalışanların ve yasa yürürlüğe girdikten sonra iş hayatına girenlerin emekli aylıklarına yansıyacak düşüş nedeniyle en fazla kaybı memurlar yaşayacak.

Oran, 3 kurum mensupları için de 2016'ya kadar yüzde 62.5'e, yasanın l Ocak 2006'da yürürlüğe girdiği varsayılırsa 2041'den sonra da yüzde 50'ye düşecek. Bu durumda emekli aylıklarında çalışma yılı ve dönemine göre değişen oranlarda azalmalar yaşanacak. Memurlar, aylık bağlama oranı en yüksek grup oldukları için en büyük kaybı yaşayan grup olacaklar.

2016'ya kadar yüzde 2.5

Emekli aylıkları halen Emekli San-dığı'nda yüzde 3, SSK ve Bağ-Kur'da yüzde 2.6 olan 'yıllık emekli aylığı bağlama oranı' temel alınarak belirleniyor. Buna göre, Bağ-Kur ve SSK'lılar çalıştıkları her yıl için emekli aylığının yüzde 2.6'sım, Emekli Sandığı iştirakçileri ise yüzde 3'ünü kazanıyor. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık

Sigortası Kanunu Tasansı'yla, bu oranların 2016'ya kadar her 360 gün için yüzde 2.5, 2016'dan sonra ise yüzde 2 olarak uygulanması öngörülüyor.

Böylece yasa yürürlüğe girdikten sonra emekli olan Bağ-Kur ve SSK'lımn daha önce primi ödenen 9 bin gün için yüzde 65, Emekli Sandığı iştirakçisinin yüzde 75'i bulan aylık bağlama oranı, kademeli olarak azalacak.

800 YTL alan, 520 YTL alacak

Bugünkü mevzuata göre aylık ortalama prime esas kazancı (çalışma hayatı boyunca aldığı aylıkların ortalaması) 500 YTL olan bir SSK'lı, yaklaşık 325 YTL emekli aylığı alacak.

Kanunun 1 Ocak 2006'da yürürlüğe girdiğini ve söz konusu SSK'lımn çalışma hayatının 20 yılını yasa yürürlüğe girmeden önce, 5 yılını da sonra geçirdiğini kabul edelim.

Buna göre çalışanın emekli aylığı hesabında, ilk 20 yıl eski mevzuata göre, kalan 5 yıl yeni düzenlemeye göre hasaplanacak. Böylece bu koşullardaki bir SSK'lımn emekli aylığı yaklaşık 322 YTL'ye düşecek.

Prime esas kazancı 800 YTL olan, bugünkü mevzuata göre emekli aylığı 520 YTL olarak hesaplanan ve kanun yürürlüğe girmeden önce çalışma hayatının ilk 5 yılını tamamlamış olan bir SSK'lıyı ele alalım.

Yeni düzenlemeye göre bu çalışanın emekli aylığı hesaplanırken ilk 5 yıl için aylık bağlama oranı yüzde 3.5 (mevcut düzenlemede ilk 5 yılda yüzde 3.5 üzerinden hesap yapılıyor) olarak alınacak.

Yasa yürürlüğe girdikten sonraki ilk 10 yılı yüzde 2.5 aylık bağlama oranına göre hesap edilecek.

Kanun 2016'dan sonra aylık bağlama oranının yüzde 2'ye düşürülmesini öngördüğü için son 10 yıl yüzde 2 aylık bağlama oranına göre belirlenecek. Emeklinin aylığını bu üç dönemi için ayrı ayrı belirlenen rakamların toplamı oluşturacak. Buna göre söz konusu çalışanın emekli aylığı 500 YTL'ye düşecek.

Çalışma hayatına 2016'da giren ve prime esas kazancı 800 YTL bir SSK'lı (kanunun 1 Ocak 2006'da yürürlüğe girdiği kabul edildiğinde) mevcut düzenlemeye göre 520 YTL alacakken, yeni düzenlemeye göre 400 YTL alacak.

Aynı şartlardaki bir Emekli Sandığı iştirakçisinin emekli aylığı da 600 YTL'den 400 YTL'ye inecek.

İkinci iş Bağ-Kur'luyu vuracak

Tasarıya göre, prim ödeme gün sayısını doldurduktan sonra çalışmaya devam edenlerin aylık bağlama oranlan her 360 gün için 2016'ya kadar yüzde 2.5, 2016'dan sonra yüzde 2 oranı baz alınarak hesaplanacak. Böylece, mevcut sistemdeki gibi çalışma süresinin uzunluğuna bağlı olarak emekli aylığı artacak. Mevcut düzenlemede yer alan ve emeldi aylığının belirlenen alt sınır aylığının yüzde 35 altında kalmasını engelleyen hüküm yeni düzenlemede yer almayacak.

Zamlar TÜFE'ye göre

Buna göre, çalışanların yasa yürürlüğe girdikten sonraki dönem için hesaplanacak aylıkları alt sınırın altında olsa bile daha önce olduğu gibi yukanya çekilmeyecek.
Tasanyla alt sınır, pirim ödeme gün sayısına göre belirlenecek. Bu durumda alt sınır olarak 9 bin günü tamamlayamayanlar için emeklilik olanağı tanıyan 5 bin 400 prim Ödeme gün sayısı baz alınacak. Emekli aylıklarına yapılacak zamlarda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) baz alınacak. Bu sistem, emekli aylıklarına yapılan zamların, büyüme ve gelişmeden pay almaması nedeniyle eleştiriliyor.

İkinci iş vuracak

Tasarıyla, emekli aylığı almaya başladıktan sonra ikinci bir işte sigortalı olarak çalışmaya başlayanlardan kesilecek 'sosyal güvenlik destek primleri'nde de artış olacak.
Buna göre, SSK'dan emekli olduktan sonra yeniden sigortalı olarak çalışanlardan kesilen yüzde 30'luk destek primi yüzde 32'ye, Bağ-Kur'lu-dan alınan prim miktarı yüzde 10'dan yüzde 32'ye, emekli olduktan sonra bir şirkete ortak olanlardan kesilen yüzde 10'luk pay yüzde 30'a çıkacak.

Öte yandan bu artışlarla yeni işe alınanlarla emeklilikten sonra ikinci kez işe giren kişinin işverene yükü yakınlaştınla-rak henüz emeldi olmamış kişilerin çalıştırılması teşvik edilecek.

Aktif sigortalıya kolaylık

Tasarıyla mevcut aktif sigortalıların aylıklardaki düşüşten daha az etkilenmesi için önlemler alınıyor.

Tasarıya göre, şu anda sigortalı olanların emekli aylıkları eski ve yeni sistemde geçirdikleri süreye göre hesaplanacak.

Yani kanun yürürlüğe girmeden önce sigortalı olarak çalışılan dönem için mevcut aylık bağlama oranlarına göre, kanun yürürlüğe girdikten sonra çalışılan dönem için de yeni aylık bağlama oranlarına göre hesaplama yapılacak. Çalışma hayatına yeni girenler, emekliliği yaklaşanlara oranla aylıklarında daha fazla düşüş yaşayacak.

Askerlik suresi için borçlanma geliyor

Yeni yasayla, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra prim ödenmemiş dönemler borçlanarak kapatılabilecek. Uygulamadan, er - erbaşlar, doktora ve tıpta uzmanlık eğitimi alanlar, vekil imamlar yararlanabilecek

Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) yeni stand - by anlaşması için önkoşul olarak sunduğu sosyal güvenlik reformu, emeklilik ve sağlık sisteminde köklü değişiklikler getirecek. Bugüne kadar farklı standartlarda ve kalitede hizmet alan Emekli Sandığı, Bağ -Kur ve SKK'lı ayrımı tarihe karışacak.

Sosyal güvenliği tek çatı altında toplayacak ve herkese eşit hizmet verilmesini sağlayacak düzenlemenin en önemli hedefi, halen bütçedeki en korkulan kara delik olan sosyal güvenlik açıklarının kapatılması olacak.

Bu çerçevede "erken yaşta" emeklilik engellenecek.

Hemen borçlanma

Masaya yatırılan reform, emeklilik için önkoşul olan ödenecek prim gün sayısından emekli aylıklarının hesaplanmasına kadar bir dizi konuda hayati önem taşıyan yenilikler getiriyor.

Emeklilik yaşı ve prim ödeme gün sayılarında 2036'dan itibaren radikal değişiklikler öngören tasarı, askerlik ve tıpta uzmanlık eğitimi gibi dönemlerde prim ödeyemeyenlerin durumuyla ilgili 2006'dan itibaren önemli bir olanak öngörüyor.

Tasarı, düzenleme yürürlüğe girer girmez, sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra belirli bir süre primleri yatırıl-mamış olan çalışanların, bu süreyi "borçlanarak" kapatmasına olanak tanıyor.

Annelik izni de sayılacak

Ancak sigortalının eksik primleri cebinden ödemesi esasına göre işleyecek bu sistemden yararlanabilmek için belirli koşullar aranacak.

Buna göre ücretsiz analık izni alanlar, er-erbaş olanlar, yedek subay okulunda-kiler, doktora öğrenimi yapanlar, tıpta uzmanlık için yurtiçi ve yurtdışında uzmanlık eğitimi alanlar, tutuklandıktan veya gözaltına alındıktan sonra "beraat" edenler, grev ve lokavt nedeniyle işe ara verenler, avukatlık stajı yapanlar, Seçim Kanunu'na göre görevinden istifa edenler, köy bütçesinden ücret alarak imamlık yapanlar, camilerde kadrolu imamların yerine vekâlet edenler bu süreler için primlerini kendileri ödeyebilecekler.

Emekliliğe sayılacak

Böylece borçlanma karşılığı olan gün sayısını prim ödeme gün sayısına ekleyerek emeklilik hakkını daha erken kazanabilecekler.

Ancak daha önce sigortaya giriş yapıldığı halde herhangi bir nedenden dolayı işten ayrılan kişi, yeniden sigortalı olarak işe başladığında primlerinin yatmadığı dönemi borçlanarak kapatamayacak.

Uygulama, emeklilik yaşını doldurduğu halde prim ödeme gün sayısını tamamlayamayanlara daha fazla avantaj sağlayacak. Çalışanların borçlanma yolu ile prim ödeme gün sayısını tamamlamış olmaları durumunda dahi emekli aylığı alabilmeleri için belirlenen yaşı doldurmaları gerekecek. Ancak prim ödeme gün sayısını doldurduktan sonra eklenen her 360 gün için aylık bağlama oranı 2 puan artırılarak hesaplanacak.

Böylece prim ödeme gün sayısının artması emekli aylıklarının da artmasına olanak tanıyacak. Yasa yürürlüğe girdikten sonra sigortalı olarak çalıştığı işten herhangi bir nedenle ayrılanlar, "isteğe bağlı sigortalı" olabilecekler. Yeniden iş bulana kadar sigorta primlerini kendileri yatırarak emeklilik hakkı kazanmak için yatırım yapabilecekler.

Emeklilik yaşı 2036'dan sonra artıyor

Yeni yasadan önce sigortalı çalışmaya başlayanlar için prim gün sayısı ve emeklilik yaşı değişmeyecek ancak emekli aylıkları yeni düzenlemeye göre hesaplanacak.

Yeni düzenlemede temel soru, TBBM gün­deminde olan ve Ocak 2006'da yürürlüğe gir­mesi planlanan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağ-hk Sigortası Kanunu Tasarısı'nın, çalışanları ve çalışma hayatına yeni girecekleri nasıl etkileye­ceği.

Prim günü ve yaş

Tasan yürürlüğe girmeden önce sigortalı ola­rak çalışmaya başlayanlar için prim günü sayısı ve emekliye ayrılma yaşı değişmeyecek. Buna göre şu anda aktif sigortalı olan kadınlar mevcut düzenlemede olduğu gibi 58, erkekler de 60 ya­şını doldurduklarında emekli olabilecekler. Emekli Sandığı ve Bağ - Kurlular eskiden oldu­ğu gibi 9 bin gün, SSK'lılar da 7 bin gün prim ödeme koşulu yerine getirildiğinde emekli olmaya hak kazanacaklar.

Emeklilik yaşında kazanılmış hakları koru­nan sigortalıların emekli aylıkları, yeni düzenle­meye göre hesaplanacak. Yani, yasa yürürlüğe girmeden önce sigortalı olmuş çalışanların emekli olduklarında alacakları aylıklar yeni düzenlemeye göre hesap edilecek.

"68 yaş"a kademeli geçiş

Reform tasarısına göre, yasa yürürlüğe girdikten sonra öngörülen süreçte, emeklilikte halen 58 - 60 olan kadın ve erkekler için yaş sınırı, kademeli olarak 68'e yükselecek. Şu tarihlerde yeni kademelere geçilecek.

Yıllar	Kadın	Erkek
1 Ocak 2036 - 31 Aralık 2037	59	67
1 Ocak 2038 -31 Aralık 2039	60	62
1 Ocak 2040 - 31 Aralık 2041	61	63
1 Ocak 2042 -31 Aralık 2043	62	64
1 Ocak 2044 - 31 Aralık 2045	63	65
1 Ocak 2046 -31 Aralık 2047	64	65
1 Ocak 2048 - 31 Aralık 2056	65	65
1 Ocak 2057 -31 Aralık 2065	66	66
1 Ocak 2066 - 31 Aralık 2074	67	67
1 Ocak 2075'ten itibaren	68	68

Kemal Oktar yorumladı

Milliyet'e bu yazı dizisinin hazırlanmasında sosyal güvenlik uzmanı, eski SSK Genel Müdürü Kemal Oktar katkıda bulundu. Oktar, Ankara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Akademisi'nden mezun oldu. Kamu görevinin tamamını SSK'da yaptı. Kurumun pek çok biriminde görev alan Oktar 1992'de genel müdür yardımcılığına, 1999'da da genel müdürlük görevine getirildi. Oktar'ın "İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı Rehberi" ile Kemal Akın Bingöl ile birlikte hazırladığı "Gerekçeli ve Karşılaştırmalı İş Kanunu, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı Uygulama Rehberi" kitapları yayımlandı.

SSK'lı emeklilik için daha çok çalışacak

İş hayatına yasa yürürlüğe girdikten sonra başlayanlar için emeklilik yaşı 2036'ya kadar değişmeyecek. Ancak 2036'dan sonra kademeli olarak yükselecek emeklilik yaşı 2075 yılından itibaren kadın ve erkekte 68 olacak.

25 yıl zorunluluğu

Emeklilik için, çalışanlar adına 9 bin gün ölüm, malullük ve yaşlılık primi yatırılması gerekecek. Yani daha önce yaklaşık 19.5 yıl çalışma karşılığı prim ödedikten sonra emeklilik hakkı kazanan SSK'lılar dolu dolu 25 yıllık prim ödemek zorunda kalacaklar. 2036'dan sonra, çalışanların emekli aylığı alması için 9 bin gün prim ödeme koşulunun yanı sıra, mevcut uygulamadaki gibi, yaş sınırına da bakılacak.

Yani 2036'dan sonra, 60 yaşında 9 bin günlük prim ödeme koşulunu yerine getiren bir çalışan, emeklilik hakkın kazanmasına karşın 68 yaşına kadar aylı! alamayacak. 2036'dan sonra iş gücüne U yaşında girmiş olduğu varsayılan biı kişinin emekli aylığı alabilmesi için 50 yi beklemesi gerekecek.

Engellinin primi 400 gün artacak

Engellilerin emekli olabilmek için eski düzenlemeye oranla 2036'dan itibaren daha çok çalışmaları gerekecek. Yüzde 60-65 oranında engeli bulunan çalışanın halen 3 bin 600 olan prim ödeme gün sayısı 4 bine, yüzde 50 - 60 oranında engeli bulunan çalışan için 4 binden 4 bin 360 güne çıkarılacak. Daha önce engellilik oranı en az / yüzde 40 olanlar kolay emeklilikten yararlanabilirken, bu oran yeni düzenlemeye göre en az yüzde 45 olacak.

Dönemsel çalışmada emeklilik 3 yıl fark ediyor

Yeni düzenlemeye göre, artırılan prim ödeme gün sayı özellikle dönemsel çalışma (part - time) ya da mevsim çalışanların emekli olmalarını zorlaştırıyor. Tasan, bu kapsa ı daki çalışanların erken emekli olmalarına ilişkin düzenleme yer vermesine karşın, mevcut düzenlemeye oranla koşul ağırlaştırılıyor.

Şu anda 4 bin 500 gün olan prim ödeme gün sayısı, tasarı 2036'dan itibaren 5 bin 400'e yükseltiliyor. Böylece sürekli işi olmayanlar, 5 bin 400 günlük prim ödeme gün sayış tamamlamaları ve genel yaş haddine üç yıl eklenerek kadıı 61, erkekse 63 yaşını doldurmaları koşuluyla emekli olabilecı ler. Yani 5 bin 400 gün prim ödemiş olan dönemsel çalışan emekli aylığı almak için, 9 bin gün primi ödenmiş ol çalışanlardan üç yıl daha fazla bekleyecekler. Mevcut düzı lemede olan 25 yılı doldurmuş olma şartı ise aranmayacak.