AFAD kurtarma operasyonunu anlattı

Kübra PAR

"RAKAMLAR NET, OCAĞI TEKRAR TEKRAR TARADIK"

Soma'daki maden faciasında arama kurtarma çalışmaları tamamlandı ama geride pek çok soru işareti kaldı. İşçiler neden dört gün boyunca çıkarılamadılar? Operasyon esnasında hata yapıldı mı? İçeriye oksijen basılması yangını körükledi mi? Rakamlar net mi? İçeride biri unutulmuş olabilir mi? Bakan Taner Yıldız'la birlikte operasyonu yürüten AFAD Başkanı Dr. Fuat Oktay'ı içeride kalan son işçilerin çıkarılmasından dakikalar sonra madendeki kriz merkezinde yakaladım ve aklımızı kurcalayan soruları sordum.

AFAD olaya nasıl müdahil oldu?

Kaza 15:10'da meydana geldi. Hemen akabinde haberdar olduk.

Nasıl bu kadar hızlı haber aldınız?

AFAD il bazında valiliklerle koordine çalışır. Yerelin üstesinden gelemeyeceği bir olay varsa, merkezden destek isteniyorsa, bize anında haber verirler. Medyayı da sürekli yakından takip ederiz.

Saat kaçta ulaştınız olay yerine?

Bizim çalışma sistemimiz biraz farklı. Merkezde 7-24 çalışan afet yönetim merkezimiz var, oradan anında müdahale başlar. Fiziksel olarak olay yerine gelmeden önce yereldeki koordinasyon merkezinin ihtiyaçları ve stratejisi belirlenir.

Kurtarma konusunda neden aciz kalındı?

Bu sorunuza çok şaşırdım. Bu kurtarmanın ne kadar etkin yürütüldüğüne dair yurt dışından övgüler aldık. Kurtarma çalışmaları son derece disiplinli yönetildi. Sayın Bakanımız Taner Yıldız aynı zamanda mühendis olduğu için 7-24 operasyonların başındaydı, harekat çalışmalarını bizzat yönetti. Verdiğimiz bilgileri ispatlamamızı istedi. Açıkladığımız tüm rakamlar şeffaf ve doğruydu.

Neden hemen çıkarılamadılar o halde?

Kömür madenlerinin kendine has bir durumu vardır. "Ne olursa olsun içeri girip oradakileri çıkaracağım" diyemezsiniz. Karbonmonoksit seviyesi uygun değilse kurtarma ekiplerini de kaybedersiniz.

Özel maskeler ve kıyafetlerle girilemez miydi? Son teknoloji kullanıldı mı?

Özel maskelerle girildi. Yangın yüzünden zeminde tahribatlar ve çöküntüler vardı. Onları onarmadan ilerlemek mümkün olmadı. Son derece teknik bir çalışma yürütüldü.

Arama kurtarma konusunda hata yapılmadığından emin misiniz? İçiniz rahat mı?

Zamanında müdahale edildi. Yarından itibaren tüm ekibi toplayıp bir durum değerlendirmesi yapacağız. Neler yaptık, neler daha iyi yapılabilirdi, bundan sonra nasıl yenilikler yapmalıyız, tüm bunları konuşacağız.

İçeriye oksijen basılmasının yangını körüklediği söylendi. Bu anlamda teknik bir hata yapıldı mı?

Yanlış yapıldı demem dışarıda harekat planını yapan ve madende ter döken arkadaşlara haksızlık olur. Son derece hassas çalışmalar sonucunda karar verildi. Konunun uzmanları ince ince çalışıp ne yapılması gerektiğine karar verdi.

Kazanın trafo patlamasından kaynaklanmadığı açıklandı. Nedenine yönelik yeni bulgular var mı?

Biz insani boyuta odaklandık. Kazanın nedeni idari ve adli soruşturma sonucunda ortaya çıkacak.

İşçileri madende çalışan arkadaşlarının kurtardığı söylendi. Kurtarma ekipleri bu boyuttaki maden kazaları konusunda yeterince tecrübeli miydi?

Kömür işletmelerine bağlı kurtarma ekipleri son derece tecrübelilerdi. Diğer kurtarma ekiplerini madene pek sokmadık. Onlar dışarıda entegre çalıştı.

AFAD ekipleri yeterli değil miydi yani?

Yeterli değildi demek yanlış olur. Olay bazında Kömür İşletmelerine bağlı ekiplerin müdahale etmesi, AFAD ekiplerininse destek ekibi olarak orada bulunması en doğrusuydu. Model budur zaten. Olay türüne göre spesifik ekipler görev alır. Örneğin kimyasal ya da radyoaktif tehditlerde KBRN ekiplerimiz müdahale eder.

Peki, Kömür İşletmeleri ekibi sayı ve kapasite olarak yeterli miydi?

Yeterliydi. İki tür çalışma yürüttük. İçeride fiilen çalışma, dışarıda ise teknik bir çalışma yürütüldü. Maden tüm haritası pafta pafta çıkarıldı, detaylı bir harekat planı hazırlandı. İçerdeki karbondioksit ve karbon monoksit oranları, hidrojen seviyesi sensörler vasıtasıyla sürekli kontrol edildi. İçeriyi bilen bir ekip 7/24 çalıştı. Son derece hassas bir mühendislik çalışması yürütüldü.

Arama kurtarma çalışmalarının bir süre durdurulduğu iddia edildi...

Hayır hiç durmadı. Sadece gaz seviyesinin yükseldiği ya da yangının şiddetlendiği aralıklarda orayı tekrar çalışılabilecek duruma getirmek için çalıştık.

Madende bir yangın söndürme sisteminin olması gerekmez miydi?

Bunu AFAD olarak benim cevaplamam doğru olmaz. Her türlü soruşturma ve inceleme yapılacak.

"EMİN OLMADIĞIMIZ HİÇBİR BİLGİYİ AÇIKLAMADIK"

Rakamlar net mi? İçeride biri unutulmuş olabilir mi?

Bununla ilgili son derece titiz bir çalışma yürüttük. Emin olmadığımız bir bilgiyi hiç açıklamadık. Rakamlara bağlı kalmadan bütün maden ocağı tekrar tekrar taradık.

Cesetler ne durumdaydı? Özellikle son çıkanlar...

İlk çıkarılanların durumu daha iyiydi. Kanamalı bir yaralanma yoktu. Süre geçtikçe, içerideki hava sıcaklığının etkisiyle cesetler şişmeye başladı. 3 gün sonra çıkan cenazeleri aileler tanıyamadı. DNA eşleştirmesiyle kimlik tespiti yaptık.

Kurtarma ekibinden yaralanan oldu mu?

Yaralanan değil ama etkilenenler oldu.

Daha iyi neler yapılabilirdi?

Her zaman iyinin daha iyisi vardır ama burada iyi bir iş çıkardığımızı düşünüyorum. İleriye dönük çalışmalarımız da var. Türkiye Afet müdahale sistemi geliştiriyoruz. Tüm kamu ve özel sektöre dahil tüm kurum kuruluşlarımızın afetten önce olabilecek en kötü senaryoya karşı kapasite ve etki analizi yapıyoruz. Defin hizmeti, barınma, beslenme, haberleşme, satın alma gibi 28 tane hizmet grubu oluşturduk. Bunları entegre edecek bir sistem geliştiriyoruz.

İÇERİDE 30 KİŞİ ÇALIŞTI

İçeride 30 kişilik ekip çalıştı. Bu tecrübe bize kurumlar arası entegre çalışma sisteminin ne kadar önemli olduğu gösterdi. AFAD sadece kurtarma operasyonunu değil, burada gördüğünüz tüm faaliyetleri koordine etti. Dışarıda işçi yakınlarının fiziksel ve psiko-sosyal ihtiyaçları giderildi. 140 kişiden oluşan bir ekiple cenazelerin morga taşınması, kimlik tespitlerinin yapılması, defin işlemleri, bilgilerin analizi gibi bütün konuları üstlendik.