İşsizlik sigortası fonundaki paralar, talep olmadığı için kullanılmıyor
İşsizlik fonunda karmaşa
Avrupa Birliği'ne (AB) Uyum yasaları çerçevesinde 2002 yılında başlanan işsizlik sigortası uygulaması bekleneni veremedi. İşsizlik Sigortası Fonu'nda biriken para 2004 Haziran ayı sonunda 11 katrilyon 436 trilyon liraya ulaşırken, işsizlere ödenen miktar ise sadece 322 trilyon 184 milyar lira olarak gerçekleşti. Kasada atıl olarak bekleyen kaynak ise 11 katrilyon 114 trilyon lira yani, arada kelimenin tam anlamı ile uçurum var. Peki ne oldu da fondaki kaynak gereği gibi kullanılamadı? Çalışma Bakanlığı yetkililerine göre, ülkemizde işsizlik sigortası bilinci henüz yerleşmedi. Çalışanlar hâlâ hangi durumlarda işsizlik sigortasına başvuracağını bilmiyor. Bu yüzden hali hazırda sadece 75 bin işsize fondan ödeme yapılıyor.
Kimler yararlanıyor?
Toplumdaki gelir dağılımını dengelemeyi hedefleyen İşsizlik Sigortası Fonu'ndan yararlananlar ise yasa ile belirlendi. Buna göre, 506 Sayılı Kanunun 2'nci maddesine göre sigortalı olanlar, ücretli ve sürekli olarak ev hizmetlerinde çalışanlar, mütekabiliyet esasına dayalı olarak yapılan anlaşmalara göre Türkiye'de sigortalı olarak çalışan yabancılar, 506 Sayılı Kanunun ek geçici 20'nci maddesi kapsamına girip de memur ve sözleşmeli statüde olmayanlar, 506 Sayılı Kanun'un 3. maddesinde sayılanlardan kamu sektörüne ait tarım ve orman işlerinde ücretle, özel sektöre ait tarım ve orman işlerinde ücretle ve sürekli olarak, tarım sanatlarına ait işlerde, tarım iş yerlerinde yapılan ve tarım işlerinden sayılmayan işlerde, tarım iş yeri sayılmayan iş yerlerinin park, bahçe, fidanlık vb. işlerde çalışanlar, ücretli ve sürekli olarak ev hizmetlerinde çalışanlar, mütekabiliyet esasına dayalı olarak yapılan anlaşmalara göre Türkiye'de sigortalı olarak çalışan yabancılar.
Sendikalar dert yanıyor
Kılıç: Şartlar esnetilmeli
* İşsizlik sigortası için ödenen rakamların, Türkiye gerçekleri karşısında yetersiz olduğunu belirten Türk-İş Genel Başkanı Salih Kılıç, ?Rakamlar hayat standartlarına uygun değil. Ülkede yıllardan beri kronik işsizlik yaşanıyor. Buna rağmen ödenek verilen süre bir kişinin iş bulması için yeterli değil. Uygulamadan yararlanma şartlarının genişletilmesi şart? şeklinde konuştu.
Çelebi: Standartların altında
* DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi ise işsizlere ödenen rakamların, asgari geçim standartlarının altında olduğunu ileri sürdü. ?Çalışanların önemli kısmı sürekli olarak işe girdi-çıktı olarak gösteriliyor. Dolayısıyla, uygulamadan faydalanmak için aranan gün sayıları doldurulamıyor? diyen Çelebi, yararlanma şartlarının ülke gerçeklerine uygun hale getirilmesini istedi.
Arslan: Şartlar çok ağır
* Hak-İş Genel Başkan Yardımcısı Mahmut Arslan da, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan yararlanma şartlarının ağır olduğuna dikkat çekerek, ?Şartlar bu kadar ağır olunca, fondaki paranın ne kadar olduğu, nasıl değerlendirildiği çok anlamlı olmuyor. Ne verilen para ne de faydalanma süresi yeterli. Uygulamadan yararlanma şartlarının esnekleştirilmesi gerekli? şeklinde konuştu.
Uygulama nasıl işliyor?
İşsizlik Sigortası Fonu uygulamasından hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 günü sürekli olmak üzere, son 3 yıl içinde en az 600 gün çalışanlar 6 ay, 900 gün çalışanlar 8 ay, 1080 gün çalışanlar ise 10 ay süre ile yararlanıyor. Yararlanmak için, işçinin, hizmet akdinin sona erdiği tarihi izleyen günden itibaren 30 gün içinde İşten Ayrılma Bildirgesi ile birlikte İş-Kur merkezlerine başvurması gerekiyor. İşsizlere verilen aylık işsizlik sigortası ödeneği, yürürlükteki net asgari ücreti geçemiyor. Ayrıca, SSK tarafından tahsilatı yapılarak fona aktarılan primlerden işveren payı olarak hesaplanan miktarın yüzde 1'i, ?Ücret Garanti Fonu? tutarı olarak İşsizlik Sigortası Fonu içinde değerlendirildi.
Fonun mali kaynakları
İşsizlik Sigortası Fonu'nun gelirleri; sigortalının prime esas aylık brüt kazancı üzerinden hesaplanan yüzde 3 işveren, yüzde 2 sigortalı kesintileri, yüzde 2 devlet payı ile primlerin değerlendirilmesinden elde edilen kazanç ve iratla ile, işverenlerden alınan ceza, gecikme zammı ve faizlerden oluşuyor. Fonun harcamaları ise sigortalı işsizlere verilen ödenekler, hastalık ve analık sigortası primlerinden, meslek geliştirme, edindirme yetiştirme eğitimi giderleri ve İş-Kur tarafından yapılan giderlerden oluşuyor.
8.8 trilyon birikti...
İşsizlik Sigortası Fonu uygulamasında yapılan son yenilik; konkordato ilan edilmesi, işveren için aciz vesikası alınması veya iflası sebebiyle işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan son üç aylık ücret alacaklarını karşılamak amacıyla, ?Ücret Garanti Fonu? oluşturuldu. Ücret Garanti Fonu, prim geliri ve faiz geliri olmak üzere toplam 8 trilyon 861 milyar liralık bir kaynağa sahip.
Türkiye