Memurların Yargılanmasına İlişkin Kanunda Yapılan Değişiklikler

31.07.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

Kanun No. 5232
Kabul Tarihi : 17.7.2004

MADDE 1. - 2.12.1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
e) Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ilgili bakan veya Başbakan,
Önceki hali
e) Bakanlar Kurulu kararıyla veya bakanlıkların merkez teşkilatında görevli olup ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ilgili bakan, Başbakanlık merkez teşkilatının aynı durumdaki personeli hakkında Başbakan,

Yorumu
Bu değişiklikle Başbakanın soruşturma izni verme yetkisinde önemli bir genişlemeye gidilmiştir. Yine bakanlıkların bağlı kuruluşların merkez teşkilatında görev yapan ve ortak kararla atanan memurların soruşturma iznini ilgili bakan veya Başbakan soruşturma izni verecektir. Bu çerçevede 4483 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinin (d) bendinde; Başbakanlık ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan diğer memur ve kamu görevlileri hakkında o kuruluşun en üst idari amirin soruşturma izni vereceği hükme bağlanmıştı. Bu değişiklikle bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri (d) bendi kapsamından çıkarılmıştır.

MADDE 2. - 4483 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Bu Kanuna göre memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmesi, iddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanması, ihbar veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin doğru ad, soyad ve imzası ile iş veya ikametgâh adresinin bulunması zorunludur.
Üçüncü fıkradaki şartları taşımayan ihbar ve şikâyetler Cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikâyette bulunana bildirilir. Ancak iddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad, soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı aranmaz. Başsavcılar ve yetkili merciler ihbarcı veya şikâyetçinin kimlik bilgilerini gizli tutmak zorundadır.

Maddenin Önceki Hali
Olayın yetkili mercie iletilmesi, işleme konulmayacak ihbar ve şikayetler
Madde 4 - ?..
Bu Kanuna göre memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikayetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikayetlerde kişi ve/veya olay belirtilmesi zorunludur.
Yukarıdaki fıkraya aykırı bulunan ihbar ve şikayetler, Cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikayette bulunana bildirilir.

Maddenin Yorumu
Bu değişiklikle her ihbar ve şikayet işleme konulmayacaktır. Önceki metne göre ihbar ve şikayetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikayetlerde kişi ve/veya olay belirtilmesi ihbar veya şikayetin işleme konulması için yeterli iken yeni metne göre İhbar ve şikayetin işleme konulabilmesi için aşağıdaki şartlar aranmaktadır.
1-İhbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması,
2-İhbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmesi,
3-İddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanması,
4-İhbar veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin doğru ad, soyad ve imzası ile iş veya ikametgâh adresinin bulunması zorunludur.
5- Ancak iddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad, soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı aranmaz.
Bu düzenlemeden önce herhangi bir ihbar dilekçesi gelmişse bu dilekçede ihbarda bulunanın kimliği bulunmasa dahi işlem yapılması gerekmekteydi. Bu düzenlemeyle kamu görevlilerinin asılsız yere karalanmasının önüne geçilerek mağduriyetler önlenmektedir. Yine bu düzenlemeyle Başsavcılar ve yetkili mercilerin ihbarcı veya şikâyetçinin kimlik bilgilerini gizli tutması zorunlu hale getirilmiştir.

MADDE 3. - 4483 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Cumhuriyet başsavcılıkları ile izin vermeye yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha önce sonuçlandırılmış bir ön inceleme olması halinde müracaatı işleme koymazlar. Ancak ihbar veya şikâyet eden kişilerin konu ile ilgili olarak daha önceki ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunması halinde müracaatı işleme koyabilirler.

Maddenin Önceki hali
Ön inceleme
Madde 5 - İzin vermeye yetkili merci, bu Kanun kapsamına giren bir suç işlediğini bizzat veya yukarıdaki maddede yazılı şekilde öğrendiğinde bir ön inceleme başlatır.

Maddenin Yorumu
Bu değişiklikle kamu görevlilerinin sürekli ön inceleme baskısı altında tutulmaları önlenmeye çalışılmaktadır. Uygulamada bir konu hakkında birden çok fazla ön inceleme yapıldığına şahit olunmaktadır. Ön inleme sonucundan istediği sonucu elde edemeyenler yeni ihbar veya şikayet dilekçeleri üzerine yeniden ön inceleme yaptırmaktadırlar. Bu durum ise bir çok kişinin mağduriyetine sebebiyet vermektedir. Örneğin müfettişin yapmış olduğu ön incelemeden istediği sonucu elde edemeyenler müfettişin taraflı davrandığını iddia eden ihbar dilekçeleri üzerine yeniden ön inceleme başlatmaktadırlar. Bu değişiklikle yeniden aynı konuda ön inceleme yapılabilmesi için ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunulması gerekmektedir.

MADDE 4. - 4483 sayılı Kanunun 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 12. - Hazırlık soruşturması genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılır. Ancak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler ile ilgili olarak yapılacak olan hazırlık soruşturması Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili, kaymakamlar ile ilgili hazırlık soruşturması ise il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekili tarafından yapılır.
Hazırlık soruşturması sırasında hâkim kararı alınmasını gerektiren hususlarda; Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için Yargıtayın ilgili ceza dairesine, kaymakamlar için il asliye ceza mahkemesine, diğerleri için ise genel hükümlere göre yetkili ve görevli sulh ceza hâkimine başvurulur.

Hazırlık soruşturmasını yapacak merciler
Madde 12 - Hazırlık soruşturması;
a) Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Sekreteri, müsteşarlar ve Bakanlar Kurulu kararı ile atanan memur ve diğer
kamu görevlileri ile büyükşehir belediye başkanları hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili,
b) Ortak kararla veya Başbakanın onayı ile atanan memurlar ve diğer kamu
görevlileri, il ve ilçe belediye başkanları, ilçe idare şube başkanları hakkında il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekili,
c) Diğerleri hakkında genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığı, Tarafından yapılır.
Hazırlık soruşturması sırasında hakim kararı alınmasını gerektiren hususlarda; (a) bendinde sayılanlar için Yargıtayın ilgili ceza dairesine, (b) bendinde sayılanlar için il asliye ceza mahkemesine, diğerleri için genel hükümlere göre yetkili ve görevli sulh ceza hakimine başvurulur.

Maddenin Yorumu

Bu değişiklikle Bakanlar kurulu kararıyla atananlardan sadece Valiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili tarafından hazırlık soruşturması yapılabilecek diğerleri hakkında ise genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılacaktır. Yine büyükşehir belediye başkanları hakkında da genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılacaktır.
Ayrıca, ortak kararla atananlardan sadece Kaymakamlar hakkında ilgili hazırlık soruşturması ise il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekili tarafından yapılacak diğerleri hakkındaki hazırlık soruşturması ise genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılacaktır. Bu değişikliklerle yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılıklarının hazırlık soruşturma yapma alanları genişletilmiştir. Bir çok kamu görevlisinin yargılanmasının Ağır ceza mahkemelerinden alınmasının uygulamada mahzurları ortaya çıkacaktır. Çünkü, ağır ceza mahkemelerinde görev yapan hakimlerinin daha birikimli oldukları dikkate alındığında uygulamada problemler çıkabilecektir. Bunun yanında bir çok kamu görevlisinin hırsızlık, cinayet vb. suçların yargılandığı ağır ceza mahkemelerinde yargılanması psikolojik olarak kamu görevlilerinde ciddi etkiler bırakmaktadır.
Hazırlık soruşturması sırasında hâkim kararı alınmasını gerektiren hususlarda da oldukça ciddi sınırlamalar getirilmiştir. Daha önce birçok kamu görevlisi için Yargıtayın ilgili ceza dairesinden karar alınması gerekirken yeni düzenlemeyle sınırlı sayıdaki kamu görevlisi için Yargıtayın ilgili ceza dairesinden karar alınması gerekmektedir. Buna göre, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için Yargıtayın ilgili ceza dairesinden karar alınması gerekmektedir.

MADDE 5. - 4483 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 13. - Davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkeme, genel hükümlere göre yetkili ve görevli mahkemedir. Ancak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için yetkili ve görevli mahkeme Yargıtayın ilgili ceza dairesi, kaymakamlar için ise il ağır ceza mahkemesidir.

Maddenin önceki hali
Yetkili ve görevli mahkeme
Madde 13 - Davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkeme, 12 nci maddenin (a) bendinde sayılanlar için Yargıtayın ilgili ceza dairesi, (b) bendinde sayılanlar için il ağır ceza mahkemesi, diğerleri için genel hükümlere göre yetkili ve görevli mahkemedir.

Maddenin Yorumu
Yeni düzenlemeye göre, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için yetkili ve görevli mahkeme Yargıtayın ilgili ceza dairesi, kaymakamlar için ise il ağır ceza mahkemesi, diğer kamu görevlilerinin yargılanacağı mahkeme ise genel hükümlere göre yetkili ve görevli mahkemedir.
Bu durumu örneklendirmek gerekirse, daha önceki düzenlemeye göre Devlet Personel Başkanı veya Genel Müdürler görevi kötüye kullanma suçundan Ağır ceza Mahkemesinde yargılanırken yeni düzenlemeye göre genel hükümlere göre yetkili ve görevli ceza mahkemesidir. Bu düzenlemeyle ağır ceza mahkemelerinin yükleri hafifletilmiştir.

MADDE 6. - 4483 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin birinci fıkrasındaki "garaz, kin veya mücerret hakaret için" ibareleri madde metninden çıkartılmış ve "Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkındaki ihbar ve şikâyetlerin" ibaresinden sonra gelmek üzere "ihbar veya şikâyet edileni mağdur etmek amacıyla ve" ibaresi eklenmiştir.

Maddenin Önceki Hali
Cumhuriyet başsavcılığınca re`sen dava açılacak haller
Madde 15 - Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkındaki ihbar ve şikayetlerin garaz, kin veya mücerret hakaret için uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı hazırlık soruşturması sonucunda anlaşılır veya yargılama sonucunda sabit olursa haksız isnatta bulunanlar hakkında yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığınca re`sen soruşturmaya geçilir.

Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yukarıdaki fıkrada belirtilen durumlarda kamu davası açılması için Cumhuriyet başsavcılığına başvurma ve haksız isnatta bulunanlar hakkında genel hükümlere göre tazminat davası açma hakları saklıdır.

Maddenin yorumu
Bu değişiklikle ihbar veya şikayet edileni mağdur etmek amacıyla veya uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı hazırlık soruşturması sonucunda anlaşılan şikayetler için yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığınca re`sen soruşturmaya geçilebilecektir.
MADDE 7. - 4483 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 2. - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanuna göre Yargıtayın ilgili ceza dairesinde ve il ağır ceza mahkemesinde açılmış davalar ile Danıştayca itirazen incelenen kararlar, bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip genel hükümlere göre yetkili ve görevli mahkemelere devredilir.
Maddenin yorumu
Bu geçici maddeyle yapılan değişikliklere devam eden davalar için uyum sağlanmaya çalışılmaktadır.