5434'e tabi memurların emekli aylıkları ve emekli ikramiyeleri nasıl hesaplanır?

5434'e tabi memurların emekli aylıkları ve emekli ikramiyeleri nasıl hesaplanır?

EYT ndan emekli olma düşüncesinde olan memurlar, alacakları emekli aylık ve emekli ikramiye tutarlarının ne kadar olacağını ve bu hesaplamada çalışma hayatındaki primlerin aylık ve ikramiye tutarlarını etkileyip etkilemediği hususlarında bilgi edinmek istemektedirler. Bu yazımızda özellikle 5434'e tabi memurların emekli aylıklarının ve emekli ikramiyesinin nasıl hesaplanacağına yer vermekteyiz.

Soru: Merhaba Memurum ve EYT yi bekliyorum. SGK ve sizin sitenizde 4C liler için maaş hesaplama robotu var. Ama bu iki hesaplama robotu da çok basit bir kaç veri girilerek hesap yapıyor. Oysa emekli maaşı hesabında 1999 yılı öncesi, 1999 ile 2008 yılı arası ve 2008 den sonra ödenen primlerin çok önemli olduğunu biliyoruz. Yıllara göre ödenen primler bilinmeden sadece derece kademe, hizmet yılı vs. birkaç veri ile yapılan emekli maaş hesabı ne kadar doğru?
Memurların emekli maaş hesabında yıllara göre ödenen prim günü sayısının bir önemi yok mu?
Önemli ise emekli maaş hesabı yapan robotun sonuçlarına nasıl güveneceğiz?
Bu sonuçlara güvenip yarın emekli olduğumuzda daha düşük maaş alırsak ne yapacağız?

Detaylar/Değerlendirmeler:

5434 sayılı Kanun, 1 Ekim 2008 tarihinden önce memurluk hizmeti olan, memurluk hizmetinden sayılan yedek subaylık, vekil öğretmenlik, vekil imamlık vb. gibi hizmetleri olanlar hakkında uygulanmaktadır.
Bu Kanun hükümlerine göre de emeklilik işlemlerinde, tüm çalışma hayatları içerisinde almış oldukları görev aylıklarının bir önemi olmamakta, çalışma hayatları içerisinde en üst aylık bağlamaya ve ikramiye ödenmesine imkan veren üst görevleri esas alınmaktadır.
Bu bağlamda 2023 ilk yarı yılı için tespit edilmiş olan memur maaş katsayısı esas alınarak yapılan ve yasal dayanakları da belirtilen hesaplama şekli aşağıda belirtilmektedir.

A) Emekli aylığı hesaplamasının yasal dayanağı, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun 41 inci maddesidir.
Madde 41 - a) Emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıklarının hesaplanmasında 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 43 üncü maddesinde yer alan gösterge tablosu ve personel kanunlarındaki ek göstergeler esas alınır.
b) Emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıkları, (a) fıkrasına göre tespit edilen rakamların her yıl Bütçe Kanununda tespit edilen katsayı ile çarpılması sonunda bulunacak tutarın fiili ve itibari hizmet toplamı 25 yıl olanlara % 75'i, 25 yıldan az olanlara her tam yıl için % 1 eksiği, fazla olanlara da her tam yıl için % 1 fazlası üzerinden bağlanır.
Fiili ve itibari hizmet toplamındaki ay kesirleri tam ay sayılır. Yıl kesirlerinin her ayı için emekli aylığı bağlanmasına esas aylık tutarının % 1'inin 12'de biri emekli aylığına ayrıca eklenir.
Bağlanacak aylıkların toplamı, emekli ve adi malullük aylıklarında emekli aylığı bağlanmasına esas aylıklarının % 100'ünü geçemez. Vazife malullüğü aylıkları hakkında bu tahdit uygulanmaz.

B) Emekli ikramiyesinin hesaplanmasının yasal dayanağı da, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun 89 uncu maddesidir.
"Madde 89 - Hizmet sürelerinin tamamı bu Kanun ve/veya 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun geçici 4 üncü maddesi kapsamında geçenlerden emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı bağlanan veyahut toptan ödeme yapılan asker ve sivil tüm iştirakçilere, her tam fiili hizmet yılı için aylık bağlamaya esas tutarın bir aylığı emekli ikramiyesi olarak verilir.."

Hesaplama da esas alınan unsurlar:
1- Gösterge Aylığı:
Emekli aylığı ve emekli ikramiyesinin hesabında esas alınan tablo, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 43 üncü maddesinde gösterilmiştir. Bu tabloda yer alan derece ve kademelere göre belirlenen gösterge rakamlarının memur maaş katsayısı ile çarpımından gösterge aylığının brüt tutarı bulunmaktadır.

Örnek: Birinci derecenin birinci kademesinde bulunan bir kişinin gösterge aylığı rakamı 1320 x 0,433684 (memur maaş katsayısı) = 572,463 TL. derece kademe karşılığı gösterge aylığı tutarı olmaktadır.
Diğer derece ve kademelerin gösterge aylığı tutarları da aynı şekilde hesaplanmaktadır.

2- Ek Gösterge Aylığı:
657 sayılı Devlet Memurları Kanununa ekli ek gösterge cetvellerinde yer alan unvanlara göre tespiti yapılan ek gösterge rakamları memur maaş katsayısı ile çarpımından bulunan tutar ek gösterge aylığı olmaktadır.
Örnek: 3600 ek göstergeli unvanlarda bulunanlar için 3600 x 0,433684 = 1.561,263 TL. ek gösterge aylığı tutarı olmaktadır.

3- Emeklilik Tazminatı veya Özel Hizmet Aylığı:
Emekli aylığı hesaplanmasında, aylık ve ikramiye tutarının artmasında önemli faktörler arasında 5434 sayılı Kanunun ek 70 inci maddenin yer almakta olduğunu görmekteyiz. Bu madde, emekli aylığını artırdığı gibi emekli ikramiyesinin artmasına katkısı büyüktür.

Ek Madde 70 - Sandık iştirakçilerine ödenmekte olan ;
a) Memuriyet taban aylığı ve kıdem aylığı tutarları ile,
b) Zam, tazminat ve ödenekler ile benzeri ödemeler toplamına karşılık gelmek üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi en Yüksek Devlet memuru aylığı (ek gösterge dahil) brüt tutarının;
- Ek göstergesi 8400 ve daha yüksek olanlarda % 255 ine,
- Ek göstergesi 7600 (dahil) -8400 (hariç) arasında olanlarda % 215 ine,
- Ek göstergesi 6400 (dahil) - 7600 (hariç) arasında olanlarda % 195 ine,
- Ek göstergesi 4800 (dahil) - 6400 (hariç) arasında olanlarda % 165 ine,
- Ek göstergesi 3600 (dahil) - 4800 (hariç) arasında olanlarda % 145 ine,
- Ek göstergesi 2200 (dahil) - 3600 (hariç) arasında olanlarda % 85 ine,
- Diğerlerinde % 455 ine,
tekabül eden miktarı, emeklilik keseneğine ve kurum karşılığına tabi tutulur

.
Bu tutarlar, bu Kanunun 41 inci maddesinin (a) fıkrasına göre emekli, adi malullük, vazife malullüğü, dul ve yetim aylıklarının; ek 20 inci maddesine göre de emeklilik ikramiyelerinin hesaplanmasına dahil edilir."

Bu maddeye göre hesaplama da en yüksek devlet memuru sayılan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı aylığı esas alınmaktadır. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için birinci derece dördüncü kademenin gösterge rakamı olan 1500 ile Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için uygulanan ek gösterge rakamı olan 8000 rakamının toplamının memur maaş katsayısı ile çarpımından bulunan tutarın, maddede ek göstergelere göre gruplandırma sonucu tespit edilen oranların karşılığına gelen tutar, emekli aylık ve emekli ikramiyesinin hesabında dikkate alınmaktadır.
Örnek;
1500 + 8000 = 9500 x 0,433684 x % 145 = 5.974 TL.
1500 + 8000 = 9500 x 0,433684 x % 85 = 3.502 TL. gibi.

4- Taban Aylığı ve Kıdem Aylığı:
Emekli aylığı ve emeklilik ikramiyesinin hesaplanmasında esas alınan kıdem aylığı ve taban aylığı esası 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 1 inci maddesi ile getirilmiştir. Bu maddede yer alan taban aylığı uygulamasının emekli aylık ve ikramiyesinde faydası olmakla birlikte kıdem aylığının faydası yok denecek kadar azdır.

Madde 1 - A) Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununa göre almakta olan personele 1000 gösterge rakamı üzerinden memuriyet taban aylığı ödenir.

Birinci fıkra kapsamına girenlere her bir hizmet yılı için 15 (20) gösterge rakamı karşılığı kıdem aylığı ödenir. Ancak 25 ve daha fazla hizmet yılını dolduranlar için gösterge rakamı 375 (500) olarak uygulanır.

Hizmet yılları itibariyle ödenecek kıdem aylığının tesbitinde kazanılmış hak aylığının hesabında değerlendirilen süreler esas alınır. Memuriyet taban ve kıdem aylığı miktarları, bunların göstergelerine 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 154 üncü maddesine göre tesbit olunan katsayılar uygulanmak suretiyle belirlenir. Memuriyet taban aylığı göstergesi için farklı katsayı tespit edile bilir. Kıdem ve memuriyet taban aylığı göstergelerini üç katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.

Bu aylıklara hak kazanılmasında ve ödenmesinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer personel kanunlarının aylıklarla ilgili hükümleri uygulanır..

- Taban aylığı tutarı : 1000 gösterge x 6,787992 = 6.787,992 TL.
- Kıdem aylığı tutarı : 20 gösterge x 0,433684 Memur maaş katsayısı x 1 = 8.68 TL Bir yıl kıdemi olan için,
20 x 0,433684 x 21 = 18.347,28 21yıl kıdemi olan için, her yıl hizmet arttıkça kıdem aylığı tutarı da bu şekilde hesaplamada artmaktadır. Kıdem aylığı tutarı 25 yıl ve daha fazla hizmet sürelerinde aynı olmaktadır. 25 yıl ve daha fazla hizmeti olanlar için aynı tutardır ve bu tutar 500 x 0,433684 = 216,842 Tl. olmaktadır. (Kıdem Aylığı sisteminin hizmetlere orantılı olarak yasal bir düzenleme ile artırılması gerektiğini de ayrıca değerlendirmekteyiz)

5- Genel Çerçeve:
Yukarıda yasal çerçevesi gösterilen unsurlar, memur maaş katsayısı esas alınarak hesaplamada dikkate alınmaktadır. Memur maaş katsayısının dayanağı mevzuat hükmü 657 sayılı Kanunun "Katsayı:" başlıklı 154 üncü maddesi olmaktadır.
"Madde 154 - Aylık gösterge tablosunda yer alan rakamlar ile ek gösterge ve kıdem aylığı gösterge rakamlarının aylık tutarlarına çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı ile memuriyet taban aylığı göstergesine uygulanacak taban aylık katsayısı üçer veya altışar aylık dönemler itibariyle uygulanmak üzere Genel Bütçe Kanunu ile tespit olunur. Ancak mali yılın ikinci yarısında,memleketin ekonomik gelişmesi genel geçim şartları ve Devletin mali imkanları gözönünde bulundurulmak suretiyle Bakanlar Kurulu bu katsayıları ikinci yarının tamamı veya üçer aylık dönemleri itibariyle uygulanmak üzere değiştirmeye yetkilidir."

Emekli Aylığı ve Emekli İkramiyesi Hesaplama Formülü:
(A) Derece-Kademe Göstergesi
(B) Ek gösterge
(C) Taban Aylığı gösterge rakamı
(D) Kıdem Aylığı göstergesi
(E) 5434 SK. EK 70. Maddesine göre esas alınan tutar
(F) Memur maaş katsayısı
(G) Taban aylığı katsayısı
(H) Birinci derece dördüncü kademe gösterge rakamı olan 1500
( I ) Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanının ek gösterge rakamı olan 8000
1 = A x F = Derece-Kademe gösterge aylık tutarı
2 = B x F = Ek gösterge tutarı
3 = C x G = Taban aylığı tutarı
4 = D x F = Kıdem aylığı tutarı
5 = H + I x F x %
6= 1 + 2 + 3 + 4 + 5 = Brüt Toplam aylık
Brüt Toplam Aylık x (50 + Hizmet yılı ) x % = l Aylık emekli maaş tutarı
Not: 50 rakamı yukarıda hükmünü aldığımız 5434 sayılı Kanunun 41 inci maddesine dayanılarak alınan rakam olmakta, bu rakamın üzerine hizmet yılları ilave edilmektedir. 25 yıl hizmeti olanlara % 75'i, 25 yıldan az olanlara her tam yıl için % 1 eksiği, fazla olanlara da her tam yıl için % 1 fazlası esas alınmaktadır.
Örnek: 26 yıl hizmet için 50+26= 76, 29 yıl hizmet için 50+29= 79 gibi.

Emekli İkramiyesi:
Emeklilik ikramiyesine ilişkin hesaplama sistemi ve esasları 5434 sayılı Kanunun 89 uncu maddesinde belirlenmiştir.
"Madde 89- Emekli, adi malüllük veya vazife malüllüğü aylığı bağlanan veyahut toptan ödeme yapılan; asker, sivil tüm iştirakçilere, her tam fiili hizmet yılı için, aylık bağlamaya esas tutarların bir aylığı emekli ikramiyesi olarak verilir.
Buna göre,
Emekli Aylığı tutarının hesaplanmasında sonuç olarak çıkan Brüt Toplam Aylık x Her tam hizmet yılı toplamı = Emeklilik ikramiyesi tutarı olacaktır.
Yani 25 hizmet yılı olan için bulunan brüt tutar örneğin 100000 lira ise emekli ikramiyesi 250 bin lira olacaktır.

Aylık hesaplamaya ilişkin örnekler:
ÖRNEK: 1 inci derece 4 üncü kademede görev yapan mühendis kişinin hizmet süresi 27 yıl 3 ay, ek göstergesi 4200;
1 = 1500 x 0,433684 = 650,52 TL. 502,856
2= 4200 x 0,433684 = 1.821,473 TL. 1407,99
3= 1000 x 6,787992 = 6.787,992 TL. 5.247,12
4= 20 x 0,433684 = 8.67368 x Kişinin toplam kıdem aylığına esas hizmeti 27 yıl, ancak 25 ve yukarısı aynı olduğu için 8.67368 x 25 = 216,85 TL. 167,61
5= 1500 + 8000 = 9500 x 0,433684 = 4.119,998 TL. 5434 sayılı Kanunun ek 70 inci maddesine göre hesaplanacak tutarda esas alınacak rakam olmaktadır. Kişinin ek göstergesi 4200 olduğu için yukarıya tablo olarak aldığımız -Ek göstergesi 3600 olanlar dahil 4800' e kadar olanlar % 145 grubuna girdiğinden, hesaplamada esas alınacak tutar 5.973,997 TL. 461789
1 + 2 + 3 + 4 + 5 =
650,526 + 1.821,473 + 6.787,992 + 216,842 + 5.973,997 = 15.450,83 TL. Brüt tutar olmaktadır.
15.450,83 x 27 yıl 3 ay hizmeti hizmeti olduğu için 50+27= 77,2500 % = 11.935,76 TL. 27 yıl 3 ay hizmete karşılık hesaplanan 1 aylık emekli maaşı tutarı, olur.

Ay kesirleri için 1/12 sinin % 12 si olmaktadır, bu hesaplamaya göre de:
1 ay için 0833, 2 ay için 1667, 3 ay için 2500, 4 ay için 3333, 5 ay için 4167, 6 ay için 5000, 7 ay için 5833, 8 ay için 6667, 9 ay için 7500, 10 ay için 8333, 11 ay için 9167 rakamları esas alınarak hesaplanmaktadır.

Emekli ikramiyesi tutarı:
Yukarıda yaptığımız hesaplama sonucunda bulunan Brüt Tutar olan 15.450,83 TL. x 27 Tam Hizmet yılı = 417.172,50 TL. 27 tam hizmet yılını karşılık emeklilik ikramiyesi tutarı olmaktadır. 5434 sayılı Kanunun 89 uncu maddesine göre ay küsurlarına ikramiye ödemesi yapılmadığından 3 aylık süreye ikramiye tutarı hesaplanmamıştır.

Sonuç bağlamında:

5434'e tabi memurların çalışma hayatları içerisinde en yüksek emekli aylığı ve emekli ikramiyesi ödemeye imkan veren en üst görevi esas alınmakta, dönemsel olarak bir emekli aylığı hesaplaması yapılmamaktadır.

Örneğin: 1995 yılında memur olarak göreve başlayan memur, diyelim 2001-2011 arasında Şef, 2011-2019 arasında Şube Müdürü, 2019-2022 arasında da Daire Başkanı olsun ve Daire Başkanlığında en az 6 ay ve toplamda da 2 yıl bulunduktan sonra emekli olsun. Bu durumda her unvanın görev maaşı farklı olmakla birlikte, kişi emekli olduğunda en üst emekli aylığı ve ikramiye ödenmesine imkan tanıyan Daire Başkanlığı görevinden emeklilik işlemleri yapılır. Yani tüm çalışma süresi içerisindeki kazançları esas alınmaz. Bu durum sadece 5434'e tabi memurlar için uygulanan bir sistemdir.
Bu bağlamda; sitemizde yer alan hesaplama robotu ziyaretçilerimizin girmiş oldukları bilgiler kapsamında sadece 5434 e tabi memurların emekli aylık tutarlarını ve emekli ikramiye tutarlarını net olarak hesaplamaktadır.
Yapmış olduğumuz formül yasal mevzuata göre yapılmıştır. Yine de kişilerin kendi durumlarını SGK dan öğrenmelerini de ayrıca tavsiye edebiliriz.

Ancak, 5510'a tabi memurlar için ise aynı robotumuz yine ziyaretçilerimizin girmiş oldukları bilgiler kapsamında sadece emekli ikramiyesi tutarlarını net olarak hesaplamaktadır.

NOT; 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra ilk defa devlet memuru olacak kişilerin emekliliklerinde sadece emeklilik ikramiyesi tutarı yukarıda formüle ettiğimiz şekilde hesaplanmaktadır.

Ayrıca, sitemize zaman zaman yapılan müracaatlarda 5510 a tabi memurların aylık tutarları istenilmekte ve bu konuda hesaplamaların yapılması istenilmektedir.

Ancak bilinmesi gereken husus şudur:
5510 a tabi memurlar için sitemizde net bir hesaplama yapılması mümkün olmamaktadır. Zira, 5510 a tabi memurların yaşlılık aylığı, engellilikten dolayı yaşlılık aylığı, malullük aylığı gibi yapılacak hesaplamalarda memurun tüm çalışma hayatı süresince SGK prime esas kazançları, ortalama aylık kazançları, güncelleme katsayısı vb. gibi bilinmesi gereken verilere ihtiyaç olmakta, bunun ise tarafımızca veya ziyaretçilerimizce bilinmesi mümkün olmadığından (özellikle prime esas kazançları) bu konularda bir hesaplama yapmamız da mümkün olmamaktadır. Tahmini bir hesaplama yapılması da zaten net bir bilgiyi içermeyecek ve yanıltıcı bilgi ve hesaplamalara yol açabilecektir. Esasen, kişilerin çalışma hayatları içerisindeki toplam kazançları da farklı olabilmektedir. Bu nedenle de kişi bazında bir hesaplama yapılması da mümkün olamamaktadır. SGK prime esas kazançların SGK sistemlerinde olduğu bilindiğinden aylık konusunda net bilginin de SGK tarafından öğrenilmesi gerektiğini belirtebiliriz.
Ancak, özetle şunu belirtmek isteriz. Her durumda 5510 a tabi memurların görev aylıklarının tamamı prime esas kazançlarda dikkate alınmış olsa da 5510 sistemindeki emekli aylığı bağlanması hesabının 5434 sistemindeki emekli aylığı bağlanması hesabıyla kıyaslanmaz. Şöyle ki; 5434 e tabi aylık hesabında tüm çalışma süresindeki primlerin ortalamasının etkisi yoktur, memurluk süresi içerisinde bulunduğu ve en yüksek aylık bağlamaya imkan veren konumu esas alınmaktadır. 5510 da ise bunun tamamıyla aksine tüm çalışma süresi içerisinde almış olduğu görev aylıkları ve prime esas kazanç tutarları memurun emekli aylığını belirlemede büyük etkendir. Yüksek maaş alınma ile düşük maaş alınma bağlanacak olan aylığı etkilemektedir. Bu bakımdan 5510 a tabi olanların prime esas kazançları ne kadar yüksekse o kadar yüksek, ne kadar az ise o kadar da az emekli aylığı alması kaçınılmaz olmaktadır.