Emekli maaşlarında ?intibak' olacak mı?
Çalışma Bakanı'nın ?Emekliler arasındaki maaş farkını giderme? açıklaması, yaklaşık 6-7 milyon kişiyi ilgilendiriyor. Ancak Ali Tezel'e göre, emekli maaşını artırmamak için sürekli sistemi değiştiren devlet, bu kez de sorunu çözemeyecek.
Yeni Sosyal Güvenlik Yasası'na tepkiler sürerken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, emeklilerin maaş farkını gidermek için ?intibak yasası? çıkaracaklarını açıkladı. Bakan Çelik, ?Son enflasyon rakamları ele alınarak intibak içinde değerlendirme yapacağız. Süper emekli, 1995 emeklisi, 2000 öncesi emekliler var. Hepsine ayrı uygulama yapılmış. Birisi 560, diğeri 720-960 YTL arasında maaş alıyor. Hükümet olarak Türkiye'nin imkanları çerçevesinde bir çıkış yolu bulacağız? dedi. Sosyal güvenlik uzmanı Ali Tezel, Bakan'ın bu açıklamasının ne anlama geldiğini NTVMSNBC'ye değerlendirdi. Tezel'in sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:
Bakan'ın açıklamaları ne anlama geliyor?
Buna sosyal güvenlik reformunda getirilen perspektifte bakarsak aslında çok fazla birşey yapılabileceğini sanmıyorum. Zaten sosyal güvenlik reformu ile çalışanlara daha az emekli aylığı bağlanması amaçlandı. 10 yıl sonraki dönemde aylık bağlama oranı yüzde 2'ye düşürülerek, güncelleme katsayısındaki gelişme hızının yüzde 70'i alınarak, daha az emekli aylığı verilecek.
Emekli aylıklarındaki farklılık nereden kaynaklanıyor?
GELİŞME HIZI FARKI EMEKLİ MAAŞINA YANSITILMIYOR
Güncelleme katsayısından kaynaklanıyor. 2000 yılından beri güncelleme katsayısının içinde TÜFE'nin tamamı, gelişme hızının tamamı var. Fakat en son benim ortaya çıkardığım bir haber vardı: ?Emekliler aylıklarınızı kestirin, bir gün çalışın yeniden emekli olun, emekli aylığınız artsın? diyordum. Şimdi Sayın Bakan'ın verdiği beyanatın içinde bunun gerekçesi gizli. Durum şu: Geçmiş yıllarda emekli olanlar, emekli aylıklarını sadece ve sadece TÜFE kadar arttırabiliyorlar. Yani geçen sene TÜFE yüzde 10 olduysa emekli aylıklarını yüzde 10 artırabiliyorlar. Fakat emekli olacak olanların aylıkları, hem TÜFE, hem de gelişme hızı kadar artıyor. Son 10 yıl içinde ülkemiz yüzde 70 oranında gelişmiş. Yani büyüme hızı yüzde 70 olmuş. Ancak bu dönemde emekli aylıklarının yüzde 70 oranında gerilediğinden bahsedebiliriz. Yani aslında şu anda aldıkları 100'ün, 170 olması gerekir. Ama 100 alıyorlar, 70'ini alamıyorlar. Gelişme hızından gelen fark, emekli aylıklarına yansıtılmıyor. İşte, ?intibak? dediğimiz olay bu.
SÜPER EMEKLİNİN İKİ KAT MAAŞ ALMASI LAZIM
Yine bir örnekle açıklamak gerekirse: 1987 yılında Turgut Özal tarafından çıkarılan ?süper emeklilik? var. Süper emeklilik şu demekti: O tarihte süper emekliler için yeni bir gösterge tablosu hazırlandı. Bu tablodan emekli olmak isteyenler, isterlerse belirli bir miktar para ödeyerek süper emeklilik tablosundan emekli olabileceklerdi. Bu parayı ödemek için, çoğu kişi o dönemde iki dairesini sattı. Bugünkü rakamlarla iki daire parası ödedi, süper emekliler; 150-200 milyar lira. Bu ödedikleri paralarla o tarihte emekli olduklarında, uzman hekim maaşından daha fazla emekli aylığı alıyorlardı. Bugün ise bir uzman hekim 1500 YTL civarında aylık alıyor. Fakat süper emeklilerin aldıkları aylık 560-600 YTL arasında değişiyor. Aslında almaları gereken aylık, 1600-1700 YTL olmalıydı. Bunun sebebi de şu: 1987 yılından, yani yaklaşık 21 yıldan beri bu ülkenin büyüme oranlarından bir kuruş pay almadılar. Ülke büyüdü ama onların emekli aylıkları 21 yıldan beri sadece TÜFE oranında artıyor. 21 yıldan beri ülke yüzde 200'e yakın büyümüş. Onlar bundan hiç pay almadılar. Eski süper emeklilerin, her ayki kaybı yaklaşık 1200 YTL. Gerçek anlamda intibak yapılacaksa geçmiş yıllardaki süper emeklilerin maaşlarının 600 YTL'den 1800 YTL'ye çıkarılması gerekir. Ama bu anlamda bir intibak yapılacağını sanmıyorum. Çünkü, ?Mevcut imkanlar bu iş için yetersiz? denecektir, diye düşünüyorum.
BAKAN ÇÖZÜM ÜRETECEĞİNİ SÖYLÜYOR AMA
Peki Bakan Çelik böyle bir açıklama yapma ihtiyacını neden duymuş olabilir? ?İntibak? sözünden ne anlamak gerekir?
Emekliler arasında büyük bir çekişme var şu anda. Geçmiş yıllarda tavandan emekli olmuş (tavan dediğimiz 15 bin 175 göstergeye karşılık gelir) bir kişi, eski emekli ise aldığı aylık 600 YTL civarında. Yeni emekli 15 bin 175 göstergeden emekli olduğunda aldığı aylık 1200 YTL'den başlayıp 1800 YTL'ye çıkabiliyor. Yetkililere ?İkimiz de aynı göstergeden, tavandan emekli olduk. Bizim aylığımız niye onların üçte biri oranında?? diyorlar. Bu anlamda bir sıkıntı var. Sayın Bakan bu sıkıntıyı tespit etmiş ve çözüm üretileceğini söylüyor ama çözüm gerçekten çok zor.
İntibakla ilgili ciddi sorun yaşadığı söylenen emeklilerin sayısı nedir acaba?
İntibaktan yararlanacak olan kesim 3 milyon emeklinin üzerindedir. Bunların bir kısmı vefat etmişse, geride kalan eş ve çocuklarıyla beraber 6-7 milyon kişiyi bulur. Yani 6-7 milyon kişi intibaktan yararlanıp, daha fazla emekli aylığı ve dul ve yetim aylığı alabilir.
İntibak sorunu çözülmek isteniyorsa neden sosyal güvenlik reformunun içinde çözülmedi?
Zaten amaç o olsaydı, sosyal güvenlik reformunun içinde intibaklarla ilgili birkaç madde eklenerek çözümlenebilirdi. Ama çözüm ötelendi, çünkü bütçeye gerçekten büyük yük getirecektir. Bütçeye yük getirmesi iyi midir, kötü müdür, tartışılır. Çünkü millete kaynak aktarılacaktır. Millete kaynak aktarılması, tüketimin arttırılması demek. Tüketimin arttırılması üretimin-istihdamın arttırılması demek. Bu anlamda her bütçe açığı kötüdür diyemeyiz. Emeklilerin intibakının olması mutlaka gerekir ama, mevcut ekonomik gidişatta bunun olabileceğine ihtimal vermiyorum.
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL EDERSE...
Süper emeklilerin bugün almaları gereken paranın üçte birini aldıklarını söylüyorsunuz. Bu hak kaybı için başvurabilecekleri hukuki bir yol yok mu?
Mahkemeye başvurulduğunda, hakim bu davada anayasaya aykırılık görerek konuyu Anayasa Mahkemesi'ne taşırsa... Benim bildiğim Anayasa Mahkemesi'nde bununla ilgili 3 dava var. Ancak 6-7 yıldır bir karar çıkmadı. 2001 yılında emekliler için matbu dilekçe hazırlayıp Akşam gazetesinde yayınlamıştık. O dava dilekçesiyle dava açıp da olayı Anayasa Mahkemesi'ne kadar taşıyabilen Çorum ve Kırşehir'den emekliler var. Fakat Anayasa Mahkemesi bu konuda karar vermiyor veya kararı geciktiriyor diyebiliriz. Bunun için yasal düzenleme gerekiyor. Anayasa Mahkemesi iptal kararı verse bile yeni bir yasal düzenleme şart.
SIRF EMEKLİLERE ZAM YAPMAMAK İÇİN...
Sistem içinde birden farklı emeklilik türlerinin bulunması olağan birşey mi?
Olağan değil tabii ki. Sistemin durumuna göre emekli aylıklarının fazla geleceğini görenler, sistemi değiştirmiş. İlk önce memur maaş katsayılarına bağlıymış. Demişler ki, memura zam yapınca emekliye de zam yapıyoruz; SSK ve Bağ-Kur emeklisine de zam yapıyoruz, bizim istediğimiz sadece memura zam yapmak, emeklisine değil... Böyle diyerek sistemi değiştirip asgari ücret sistemine geçmişler. Asgari ücretler arttıkça emeklilerin aylığı artmış. Bu kez de TÜFE'ye geçelim, demişler. TÜFE'ye geçince enflasyon arttıkça emekli maaşlarına, gelişme hızını getirelim, demişler. O zaman gelişme hızı düşükmüş. Ama son 10 yıldır da gelişme hızı çok yüksek çıkıyor. Yani hangi sistem emeklilere zam getiriyorsa ondan vazgeçilip başka sisteme geçiliyor. Sırf emekli aylıklarına zam yapmamak adına her 10-15 yılda bir sistem değişiyor.