Belediye Başkanlarının yürütecekleri-yürütemeyecekleri işler-görevler

A) Katılamayacakları Encümen-Meclis Toplantıları

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 27'nci maddesine göre; belediye başkanı münhasıran kendileri, ikinci derece dahil kan ve kayın hısımları ve evlatlıkları ile ilgili işlerin görüşüldüğü meclis toplantılarına katılamazlar.

5393 sayılı Belediye Kanunun 35'inci maddesine göre; encümen başkan ve üyeleri, münhasıran kendileri, ikinci derece dahil kan ve kayın hısımları ve evlatlıkları ile ilgili işlerin görüşüldüğü encümen toplantılarına katılamazlar. Bu madde çerçevesinde belediye başkanı encümene başkanlık ediyorsa maddede belirtilen toplantılara katılamayacaktır.

B) Taahhüt Altına Giremeyecekleri İşler

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 28'inci maddesine göre; belediye başkanı görevi süresince ve görevinin sona ermesinden itibaren 2 yıl süreyle belediye ve bağlı kuruluşlarına karşı doğrudan doğruya veya dolaylı olarak taahhüde giremez, komisyonculuk ve temsilcilik yapamaz.

Maddede geçen "taahhüt" kavramı, sözleşmede bir yüklenmeyi ifade ettiği şeklinde anlaşılmalıdır. Bu nedenle 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 22'nci maddesi gereğince doğrudan temin yoluyla yapılan alımlar bu madde kapsamında sayılmamalıdır. Bu düzenlemedeki amaç belediye ihalelerinde eşitliğin ve rekabetin sağlanmasıdır.

2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun'un 2'nci maddesine göre; birinci madde (bu Kanun, genel bütçeye dahil daire, kurum ve kuruluşlar ile katma bütçeli idarelerde, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan fonlarda, belediyelerde, özel idarelerde 12 Mart 1964 gün ve 440 sayılı ve 12 Mayıs 1964 gün ve 468 sayılı Kanunlar kapsamına giren kuruluşlarda, sermayesinin yarısından fazlası ayrı ayrı veya birlikte Hazinece veya yukarıdaki daire, idare, kurum ve kuruluşlarca karşılanan yerlerde aylık, ücret veya ödenek almak suretiyle görev yapmış olanlar hakkında uygulanır) kapsamına giren yerlerdeki görevlerinden hangi sebeple olursa olsun ayrılanlar, ayrıldıkları tarihten önceki 2 yıl içinde hizmetinde bulundukları daire, idare, kurum ve kuruluşlara karşı ayrıldıkları tarihten başlayarak 3 yıl süreyle, o daire, idare, kurum ve kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan doğruya veya dolaylı olarak görev ve iş alamazlar, taahhüde giremezler, komisyonculuk ve temsilcilik yapamazlar.

Bu madde çerçevesinde; ödenek almak suretiyle görev yapmış belediye başkanları görevlerinden hangi sebeple olursa olsun ayrılanlar, hizmetinde bulundukları belediyeye karşı ayrıldıkları tarihten başlayarak 3 yıl süreyle, o belediyedeki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan veya dolaylı olarak görev ve iş alamazlar, taahhüde giremezler, komisyonculuk ve temsilcilik yapamazlar, aksi takdirde Kanunun 4'üncü maddesine göre 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

İçişleri Bakanlığı'nın bir yazısında (T: 26.10.2005, S: 11378-82799 (300- 318) 5393); avukat olan belediye başkanının 5393 sayılı Kanun'un 28'inci maddesinde belirtildiği gibi belediye ve bağlı kuruluşları ile ilişkili olmaması kaydıyla belediye başkanının mahkemede bilirkişilik yapmasında sakınca bulunmadığı görüşünü belirtmiştir.

C) Görev Alamayacağı Organlar

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 37'nci maddesine göre; belediye başkanı, görevinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 17'nci maddesine göre; büyükşehir ve ilçe belediye başkanları görevlerinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz.

İçişleri Bakanlığı'nın yazısında (T: 10.05.2005, S: 2304-81236); belediye başkanlarının münhasıran belediye işleriyle meşgul olmasının hedeflendiği dikkate alındığında amatör spor kulübü başkanlığında ve yönetiminde bulunmasını engelleyen bir mevzuat hükmü bulunmadığı belirtilmiştir.

Ç) Belediyenin Temsilini Yapamayacağı Durumlar

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 43'üncü maddesine göre; belediye başkanının kendisinin, birinci ve ikinci derecedeki kan ve kayın hısımlarının ve evlatlıklarının, belediye ile ihtilaflı olduğu durumlarda dava açılması ve bu davada belediyenin temsili, meclis birinci başkan vekili, bulunmadığı takdirde ikinci başkan vekili veya bunların yetkilendireceği kişiler tarafından yerine getirilir.

D) Yürütecekleri-Yürütemeyecekleri Diğer İşler-Görevler

D.1) 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 17'nci maddesine göre; büyükşehir kapsamındaki ilçe belediye başkanları büyükşehir belediye başkan vekili olamaz.

D.2) 2972 sayılı Mahalli İdareler İle Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun'un 17'nci maddesine göre; milletvekilliği, belediye başkanlığı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği ile muhtarlık bir şahıs uhdesinde birleşemez. Bu görevlerin birisinde bulunanlardan bir diğerine seçilenler, seçim sonuçlarının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde tercih haklarını kullanırlar. Bu süre içinde tercih haklarını kullanmayanlar seçildikleri yeni görevi reddetmiş sayılırlar.

2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 18'inci maddesine göre; aday olmak isteyen belediye başkanları genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler.

6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu'nun 11'inci maddesine göre; Cumhurbaşkanı adayı gösterilen belediye başkanları aday listesinin kesinleştiği tarih itibarıyla görevlerinden ayrılmış sayılır.

D.3) 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu'nun 81 inci maddesine göre; belediye başkanı olarak seçilenlerin oda, borsa ve birlik organlarındaki görevleri kendiliğinden sona erer.

D.4) 1136 sayılı Avukatlık Kanunu'nun 11 inci maddesine göre; aylık, ücret, gündelik veya kesenek gibi ödemeler karşılığında görülen hiçbir hizmet ve görev, sigorta prodüktörlüğü, tacirlik ve esnaflık veya meslekin onuru ile bağdaşması mümkün olmayan her türlü iş avukatlıkla birleşemez. Bu maddede her ne kadar belediye başkanlarının görevleri süresince alacak oldukları "ödenek" kavramı geçmiş olmazsa da "aylık, ücret, gündelik veya kesenek gibi ödemeler" ibaresinden belediye başkanlarının ödeneğinin de girdiği düşünülmektedir. Ayrıca, aynı Kanunun 12'inci maddesinde milletvekilliği, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeliği 11'inci madde kapsamı dışında bırakılmış ve dolayısıyla bu maddede belediye başkanları zikredilmediği için belediye başkanlarının görevleri süresince avukatlık yapamayacağı değerlendirilmiştir.

Aynı Kanunun 14'üncü maddesine göre; Devlet, belediye, il özel idare ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin kapsamına giren iktisadi Devlet Teşekkülleri ile kamu iktisadi kuruluşları ve bunların müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerinde çalışanlar, buralardan ayrıldıkları tarihten itibaren 2 yıl geçmeden ayrıldıkları idare aleyhine dava alamaz ve takipte bulunamazlar. Bu madde çerçevesinde de belediye başkanı belediye başkanlığından ayrılmasından itibaren 2 yılı geçmeden belediye aleyhine dava alamaz.

Bu çerçevede, avukat belediye başkanları görevleri süresince ve görevlerinin sona ermesinden itibaren 2 yıl geçmedikçe başkanlık yaptığı belediye ve belediyeye bağlı daire ve kuruluşlar aleyhine dava alamayacaklardır.

İçişleri Bakanlığı'nın görüş yazısında (T: 27.05.2014, S: 11143); belediye başkanı olan kişinin avukatlık mesleğini sürdüremeyeceği değerlendirilmiştir.

D.5) 1512 sayılı Noterlik Kanunu'nun 50'nci maddesine göre; hiçbir hizmet ve görev noterlikle birleşemez; yargı mercilerinin vereceği işlerle, ilim ve hayır kuruluşları başkan ve üyelikleri, hakemlik, vasiyeti tenfiz memurluğu ayrıktır. Bu maddeye göre, belediye başkanlığı görevi bir kamu görevi ve hizmeti sayıldığından belediye başkanları noterlik yapamazlar.

D.6) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası Serbest Şehircilik Hizmetleri, Büro Tescil, Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliği'nin 6'ncı maddesine göre; kamu kurumlarında, çoğunluk hissesi kamuya ait şirketlerde memur, sözleşmeli memur ya da işçi statüsünde çalışanlar Yetkili Serbest Şehirci olarak görev üstlenemez, Serbest Şehircilik Bürosunun sahibi ya da ortağı olamazlar. Seçimle göreve gelen şehir plancılarının sahibi ya da ortağı olduğu serbest şehircilik büroları, şehir plancısının seçilmiş olduğu idarenin onay kurumuna, üstlenilen şehircilik hizmetlerini onaylatmak üzere sunamazlar ve görevli olduğu idareye danışmanlık hizmeti veremezler. Bu düzenlemeye göre; belediye başkanları şehir plancısı olarak mesleki faaliyetlerini ancak kendi belediye sınırları dışında yürütebilecekleri değerlendirilmiştir.

İçişleri Bakanlığı'nın bir görüşünde (T:09.06.1994, S:2027); belediye başkanının kendi beldesi dışında şehir plancılığı yapabileceğini belirtmiştir. Danıştay 2. Dairesi'nin bir kararında (T:19.06.1994, E.1993/1213, K.1994/1219); belediye başkanının ücret karşılığında proje çizmesinin ve bunu tasdik etmesinin görevi kötüye kullanma suçunu oluşturacağı hükme bağlanmıştır.

D.7) 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 11'inci maddesine göre; ihaleyi yapan idarenin ihale yetkilisi kişileri ile bu yetkiye sahip kurullarda görevli kişiler, bu şahısların eşleri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar kayın hısımları ile evlatlıkları ve evlat edinenleri doğrudan veya dolaylı veya alt yüklenici olarak, kendileri veya başkaları adına hiçbir şekilde ihalelere katılamazlar. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 6'ncı maddesine göre; ihaleyi yapan idarenin ita amirleri, bu şahısların eşleri ve ikinci dereceye kadar (ikinci derece dahil) kan ve sıhri hısımları doğrudan veya dolaylı olarak ihalelere katılamazlar:

Bu düzenlemeler çerçevesinde, belediye başkanları başkanı olduğu belediyeye ait ihalelere katılamaz. Danıştay 10. Dairesi'nin kararında (T: 10.12.1991, E: 1991/235, K: 1991/3727); belediye başkanının başkanlık ettiği vakfa ihale yoluyla arsa kiralanması işleminin açık hataya düşülerek tesis edildiğini, dolayısıyla geri alınmasının uygun olduğu sonucuna varıldığı hükme bağlanmıştır. Yine aynı Dairenin bir başka kararında (T: 15.05.1992, E: 1990/927, K: 1992/2056) belediye başkanının belediyenin yaptığı ihaleye katılamayacağı belirtilerek ihalenin iptali yoluna gidilmiştir.

D.8) 6197 Sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun'un 17'nci maddesine göre; belediye başkanı olanlar bu görevi devam ettiği müddetçe eczaneye bir mesul müdür atar. Eczacılar Ve Eczaneler Hakkında Yönetmeliğin 15'inci maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre; belediye başkanı bu görevi devam ettiği müddetçe eczaneye bir mesul müdür atar. Bu madde çerçevesinde belediye başkanları başkanlık görevi süresince eczaneye bir mesul müdür atayarak bu faaliyetini bu şekilde devam ettirecektir.

D.9) 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Kanunu'nun 9'uncu maddesine göre; Devlet daire ve müesseseler ile belediye hizmetlerinde bulunan Yüksek mühendis, Yüksek mimar, mühendis, mimar ve fen memurları çalışma saatleri dışında bile olsa ücretli veya ücretsiz hususi surette sanatlarını icra edemezler. Ancak serbest meslek erbabı bulunmayan ve mahallin belediye veya Nafıa idarelerinin müracaatı ve en büyük mülkiye amirinin muvafakati ile zaruret bulunduğu tahakkuk eden yerlerde tasdik ve murakabesi kendilerine veya mensup oldukları mahalli idarelere ait olmayan memleketin ümranı ile alakalı hususi mesleki işleri devamlı olmamak ve hariçte bir yazıhane açmamak ve asıl vazifelerinin çalışma saatleri dışında yapmak şart ile birinci fıkrada yazılı memurlar iş kabul edebilirler.

D.10) Kadastro Bilirkişileri Hakkında Yönetmeliğin 7'nci maddesine göre; 3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 16'ncı maddesine göre belediye veya köy tüzel kişilikleri adına yapılacak sınırlandırma ve tespitlerde, belediye meclisi ve encümeni ile köy ihtiyar kurulu üyesi olarak görev yapanlar bilirkişi olarak dinlenemezler. Bu düzenleme çerçevesinde belediye başkanları kendi beldesi sınırları içinde yapılan kadastro çalışmalarında bilirkişi olarak dinlenemezler.

D.11) 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Ve Toplu Sözleşme Kanunu'nun 15'inci maddesine göre; bu Kanuna göre kurulan sendikalara belediye başkanları ve yardımcıları üye olamazlar ve sendika kuramazlar.

D.12) Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 27.05.2021 tarihli 965436 sayılı Belediye Başkanının Ücretli Ders Vermesi konulu görüş yazısında; gerek 5393 sayılı Kanunun 37'nci maddesi gerek 2547 sayılı Kanunun 31'inci maddesi gerekse 5237 sayılı Kanunun 257'nci maddesi birlikte değerlendirildiğinde, belediye başkanlarının yükseköğretim kurumlarında gerekli şartları sağlaması halinde öğretim görevlisi sıfatıyla ders vermesine engel bir hüküm bulunmadığı, öte yandan belediye başkanlığı temelde tam zaman esaslı icra edilen bir kamu hizmeti olduğu için belediye başkanının, ilgili mevzuat hükümlerinde belirtilen şartların varlığı halinde ve yürüttüğü kamu görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstermemek kaydıyla meslek yüksekokulunda ders saati ücreti ile görevlendirilebileceği değerlendirilmektedir denilmiştir.

D.13) İçişleri Bakanlığının görüş yazısına göre (T: 19.08.2011, S: 21584); fiilen belediye başkanlığı görevini yürütmekte olan bir doktorun muayenehane açmasını engelleyici bir hüküm bulunmadığı, ancak belediye başkanına ait muayenehanenin görev yapılan belediye ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgilinin belediye başkanlığı görevini yürüttüğü sürece ve görevinin sona ermesinden itibaren 2 yıl süre ile taahhüde giremeyeceği değerlendirilmiştir.

D.14) İçişleri Bakanlığı'nın mütalaasına göre (T: 27.01.1997, S: 0282); belediye başkanlarının tarım kredi kooperatifleri birliği bölge temsilciliği ve birlik yönetim kuruluna üye seçilmesinde bir sakınca bulunmadığı belirtilmiştir.

D.15) Belediye başkanı, ücret karşılığı başka bir işte çalışamaz. Ancak şirket ortaklığı yapabilir.