4/B'linin döner sermaye katkı payından prim kesilmesi
Ayhan Gökdemir
Dokuz Eylül Üniversitesi
Devlet Konseervatuvar Sekreteri
[email protected]
4/B'li SÖZLEŞMELİ PERSONELİN DÖNER SERMAYE KATKI PAYLARINDAN PRİM KESİLMESİ
Giriş
Sağlık Bakanlığında çalışan 4/B'li sözleşmeli personeline 209 sayılı kanunun üçüncü fıkrası 11.03.2006 tarihinde ?personelin katkısıyla elde edilen döner sermaye gelirlerinden döner sermayeli sağlık kurumu ve kuruluşlarında görevli olan memurlar ile bu kurum ve kuruluşlarda 10.7.2003 tarihli ve 4924 sayılı kanun uyarınca sözleşmeli olarak istihdam edilen sağlık personeline ve 13.12.1983 tarihli ve 181 sayılı sağlık Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 3'üncü maddesine göre istihdam edilen sözleşmeli personele mesai içi veya mesai dışı ayırımı yapılmaksızın ek ödeme yapılabilir. Sağlık kurum ve kuruluşlarında Bakanlıkça belirlenen hizmet sunum şartları ve kriterleri de dikkate alınmak suretiyle bu ödemenin oranı ile esas ve usulleri; personelin unvanı, görevi, çalışma şartları ve süresi hizmete katkısı, performansı, serbest çalışıp çalışmaması ile muayene, ameliyat, anestezi, girişimsel işlemler ve özellik arz eden riskli bölümlerde çalışma gibi unsurlar esas alınarak Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.? Yapılan deşikle Sağlık Bakanlığındaki 4/B'li sözleşmeli personele de döner sermaye katkı payı ödemesine imkân verilmiştir.
Üniversitelerde çalışan 4/B'li sözleşmeli personele ise 6 Ağustos 2008 tarihli Resmi Gazetede Yayınlanan 4.11.1981 tarihli ve 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunun 58'inci maddesinin (a) fıkrasının dördüncü paragrafına ?aynı birimde görevli 14.7.1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet memurları Kanuna tabi personel (döner sermaye işletme müdürlüğü ve döner sermaye saymanlık personeli dâhil) ile aynı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) bendine göre sözleşmeli olarak çalışan personel arasında katkıları da dikkate alınmak suretiyle paylaştırılır.? Hükmü eklenerek döner sermaye katkı payı almaları sağlanmıştır.
Bu yazımızın konusu 4/B'li olarak çalıştırılan sözleşmeli personele ödenen döner sermaye katkı paylarından yürürlükten kaldırılan 506 sayılı Kanunda olmayan, 5510 Sayılı Kanunda da sadece 4 a kapsamındaki sigortalılar için uygulanacak olan ve 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi hükmünde düzenlenen ? ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulmayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilir.? Bent hükmünün uygulanmasında yaşanacak sorunlar konu edilecektir.
4/B'li Sözleşmelilerden Prim Kesilecek Kazaçlar
657 Sayılı Kanunun 4/B'li maddesi uyarınca sözleşmeli olarak istihdam edilen personelin prime esas kazanç tutarları (yeni Kanuna göre 4/a'lı olarak ifade edilmektedir.)
Aylık Brüt Sözleşme Ücretleri
Ek Ödeme (Denge Tazminatı)
Döner Sermaye Katkı Payı
Varsa İkramiye
Varsa Nakit olarak ödenen Yemek Ücretleri (istisna düşüldükten sonra)
Varsa çocuk zammı (istisna düşüldükten sonra)
Varsa Aile Zammı (istisna düşüldükten sonra)
Varsa fazla Mesai
Yukarıda sözleşmelilere fiilen ödenen hak ediş toplamları üzerinde Malüllluk, Yaşlılık, İş kazası, Meslek Hastalık, analık, Genel Sağlık Sigortası kollarında belirtilen oranlar uygulanmak suretiyle (prime esas kazancın üst sınırını geçmemek şartıyla) kesilecektir.
4/B'li Sözleşmeli Personele Ödenen Döner Sermaye Katkı Payları Ücret Dışı Ödeme mi?
Ücret kavramı 5510 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının 12 numaralı bendinde tanımlanmış olup, buna göre ücret, 4 a ve 4 c kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarı ifade eder.
4857 Sayılı iş Kanunun ücret ve ücretin ödenmesi başlığını taşıyan 32 inci maddesinde ise, genel anlamda bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar olarak tanımlanmıştır. Yine aynı Kanunun 41 inci maddesinde fazla çalışma ücreti, 42 inci maddesinde zorunlu maddelerle fazla çalışma ücreti, 43 üncü maddesinde olağanüstü hallerde fazla çalışma ücreti, 46 ncı maddesinde hafta tatili ücreti, 44 ile 47 inci maddelerinde ulusal bayram ve genel tatil günleri için ücret, 57 nci maddesinde hak kazanılan yıllık izin ücreti, 71 inci maddesinde ise hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri için ödenen artırımlı ücret, işveren tarafından işçilere ödenmektedir.
Ücret dışındaki ödemelerden kasıt prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemeler, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar; idare veya yargı mercilerine verilen karar gereğince bu kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerdir.
4/b'li personele ödenen döner sermaye katkı payları ücretler dışındaki ödemelere girmektedir.
Ücret Ödemelerinde ve Ücret Dışındaki Ödemelerin Prim Matrahına Dâhil Edileceği Ay
Ücretlerin prim matrahına dâhil edileceği ay, hak edildikleri aya, mal edilmek suretiyle prime esas kazanca tabi tutulur. Prime esas tutulmada ücretlerin ödenme şartı bulunmamaktadır. Ücretler hangi aya ait ise, o ayın prime esas kazanç tutarı ilave edilecektir.
Ücretler dışındaki ödemelerin prim matrahlarına dâhil edileceği ay ise, hizmet akdi devam eden sigortalılar yönünden ödendiği ayın kazancına adil edilir. Hizmet akdi sona ermiş sigortalılar yönünden ise, prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazacına dâhil edilecektir.
Sözleşmeli Personelin Ücretine Döner Sermaye Katkı Payı Ödemelerinin Dâhil Edilmesi Sonucu Üst Sınırın Aşılması Durumunda Primlendirme
Ücret dışında sigortalılara ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yapıldığı ayın kazancına dâhil edilerek prime tabi tutulmaktadır. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birleştirilerek prime tabi tutulması durumunda, bazı sigortalıların aylık prime esas kazançları, prime esas kazancın üst sınırını aşabilmektedir. Bu durumda, sigortalılara, ücretinin yanı sıra prime esas kazanca dâhil edilebilecek nitelikte ücret dışında ödeme yapılması halinde, bu nitelikteki kazançlar, prime esas kazanç aylık üst sınırı aşılmamak kaydıyla prime tabi tutulacak, buna karşın her iki kazanç toplamının üst sınırı aşması halinde, ücret dışındaki ödemenin üst sınırı aşan kısmı, 5510 Sayılı Kanunun 82 inci maddesi hükmü de dikkate alınarak en fazla, takip eden 2 ayın prime esas kazanç tutarına dâhil edilecektir.
Düzenlemenin Uygulanmasında Yaşanacak Sorunlar
Devlet memurları ile diğer Kamu görevlilerine ilişkin kanunlarda yer alan ?aybaşı? ibarelerinin ?ayın 15'i? olarak uygulaması gerektiği 28.09.1988 tarihli ve 3472 Sayılı Kanunla düzenlenmiştir. Yapılan bu düzenleme ile 4/B'li sözleşmeli personelin ücretleri de her ayın 15'inde memurlar gibi peşin olarak ödenmektedir.
Ancak, gerek Sağlık Bakanlığında, gerekse üniversite hastanelerinde çalışan 4/B'li Sözleşmeli personele ödenen döner sermaye katkı payları her ayın 1 ila 30'u arasındaki çalışmaları karşılığı olarak ödenmektedir.
5510 Sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanları çalıştıran;
-ayın 1'i ila 30'u arasındaki çalışmaları karşılığı ücret alan sigortalılar için düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgeleri, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23 ünde,
-ayın 15'i ila müteakip ayın 14'ü arasındaki çalışmaları karşılığı ücret alan sigortalılar için düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgeleri en geç belgenin ilişkin olduğu dönemi izleyen takvim ayının 7 sinde,
Kuruma gönderilecektir.
4/B'li sözleşmeli personelin ücretlerinden kesilen primler belgenin ilişkin olduğu dönemi izleyen takvim ayının 7 sinde gönderilirken. Döner sermaye katkı paylarından kesilen prim ve hizmet belgeleri, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23 ünde gönderilerek iki farklı zamanda iki ayrı bildirge verilmektedir.
Ücret dışındaki döner sermaye katkı paylarının ödemenin yapıldığı ayın kazancına dâhil edilerek prime tabi tutulmaktadır. Ancak, sözü geçen ödemelerin ücret ile birleştirilerek prime tabi tutulması durumunda, bazı sigortalıların aylık prime esas kazançları prime esas kazancın üst sınırını aşabilmektedir. Her iki kazanç toplamının üst sınırı aşması halinde, ücret dışındaki ödemenin üst sınırı aşan kısmı takip eden 2 ayın prime esas kazanç tutarına dâhil edileceğine ilişkin uygulamanın yapılabilmesi için, 4/B'li sözleşmeli personelin ücret ve Döner sermaye katkı payı ödemelerinin aynı zamanlarda ödeniyor olması gerekmektedir.
4/B'li sözleşmeli personelin ücret ödemeleri her ayın 15'inde ödenmesine ilişkin düzenleme bulunmasına karşın, döner sermaye katkı paylarının bu tarihte ödenemeyeceğine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.
Döner sermaye katkı paylarının ücretle birlikte ödenmesi hem iki ayrı zamanlarda prim bildirgesi verilmesini ortadan kaldıracak, hem de üst sınırın aşılması halinde takip eden 2 ayın prime esas kazanç tutarına dâhil edilebilecektir.
Sonuç:
Gerek Sağlık Bakanlığında, gerekse üniversitelerde çalışan 4/B'li sözleşmeli personelin döner sermaye katkı payı ödemeleri, ücret ödemeleri ile birleştirilerek her ayın 15 ?ine çekilmesi gerekmektedir. Bunların aynı zamanda ödenmesi aynı saymanlık tarafından yapıldığından iş yükünü ve iş takibi azaltacak bir uygulama olacaktır. Aksi halde ücrete ücret dışındaki ödemelerin dâhil edilmesi sonucu üst sınırı aşılması durumunda takip eden 2 ayın prime esas kazanç tutarına dâhil edilemeyeceği düşünülmektedir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Mahmut ÇOKAK SGK Müfettişi ?Ücret Dışındaki Kazançlarla Tavanın Aşılması Durumunda Primlendirme Esasları? başlıklı Güncel Mevzuat Dergisinin 36.sayısında yayınlanan Makalesi
Resul KURT SGK Müfettişi ?Sosyal Güvenlik Reformu Rehberi? Kitabı
Müslüm PARLAK Sayıştay Denetçisi ?Maaş Ödemelerinin Özel Bankalardan Yapılması Karşılığı Alınan Promosyonlar? başlıklı http://www.memurlar.net/haber/602017 yayınlanan makalesi