18 bin seçmenli Tunceli'nin sırrı
AKP'nin vekil çıkaramadığı tek il
Tunceli'yİ 81 ilden farklı kılan iki özelliği vardı. 22 Temmuz genel seçimlerinde AKP 81 il içinde sadece Tunceli'den milletvekili çıkaramadı. İkincisi Tunceli az sayıdaki DTP'li belediyeden biriydi. Oysa 18 bin 500 seçmeni olan, bugüne kadar sandığa gitme oranı yüzde 65'i geçmeyen, geçerli oy sayısının 13 bin dolayında kalması beklenen Tunceli'nin merkezinde DTP sadece 3 bin 792 oy alarak belediye başkanlığını kazanmıştı. Vali Mustafa Yaman 5 Şubat'ta ?3 bin 300 aileye 5 milyon 6 bin 888 TL tutarında eşya dağıtmaya başladıklarını? açıkladığı zaman, Tunceli'de bütün dengelerin altüst olması kaçınılmazdı. Eşyalar ?seçim rüşveti? olarak değerlendirildi ve sokaklar ?Tunceli halkı satılık değildir? afişleriyle donatıldı. Muhalefet partileri, Vali'nin ?AKP il başkanı gibi hareket ettiğini? iddia etti.
Belediyenin bütçesi 8.5 milyon TL Tuncelİ halkı dağıtılan her eşyanın oy olarak geri dönmesi halinde belediye başkanlığının 5 milyon TL'ye mal olacağını konuşuyordu. Haksız sayılmazlardı. Çünkü Tunceli belediyesinin yıllık bütçesi 8 milyon 500 bin TL., bunun içindeki personel harcamalarının payı ise yüzde 52 idi. Yol-su-kanalizasyon gibi belediye hizmetleri için belediyeye kalan para Vali'nin bir ayda dağıttığı paradan daha düşüktü. Dağıtılan eşya arasında 881 buzdolabı, 475 çamaşır makinesi , 887 kanepe, 414 ocaklı fırın, 191 televizyon ve uydu cihazı, 42 elektrik süpürgesi, 61 halı, 56 bilgisayar, 8 şofben ve 5 bulaşık makinesi bulunuyordu. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre Tunceli'nin 2008 yılı toplam nüfusu 86 bin 449 çıktı. Maliye Bakanlığı verilerine göre geçen yıl genel bütçeden Tunceli'ye 310 milyon 935 bin TL harcama yapıldığı dikkate alınırsa, Tuncelili başına 3 bin 597 TL harcama yapıldı. Bu hesapla Türkiye'de kişi başına en çok bütçe harcaması yapılan il Tunceli. Oysa Tunceli'nin bütçeye katkısı 2008 yılında sadece 36.1 milyon TL düzeyinde.
İşte Tuncelili seçmenin profili
Yüksek Seçim Kurulu, 7 Şubat'taki uyarı genelgesini dikkate almayan Vali Mustafa Yaman için 4 Mart günü şu kararı aldı: ?Tunceli Valisinin YSK'nın seçim düzenine ve dürüstlüğüne ilişkin kararlarını uygulamakta gösterdiği duyarsızlığın, idari disiplin yönünden gereğinin takdir ve ifası isteği ile İçişleri Bakanlığı'na bildirilmesi...?
Bakanlık iki mülkiye müfettişini Tunceli'ye gönderdi. Tunceli'nin 7 ilçesinden üçünde (Çemişkezek, Mazgirt, Ovacık) ve iki beldede (Akpazar ve Darıkent) AKP belediyeleri vardı. Tunceli'deki bilek güreşi belli ki büyükşehir belediyesi içindi. İşte üç gün boyunca gezdiğimiz sokakları, konuştuğumuz insanları ve görüştüğümüz başkan adaylarıyla Tunceli gerçeği...
Tunceli'de herkes devrimci-demokrat
Hangİ partiye oy verirse versin, Tuncelili kendisini ?devrimci-demokrat? olarak tanımlıyor. Vali Mustafa Yaman'ı AKP il başkanı gibi davranmakla suçluyor, seçimin DTP ile CHP arasında geçeceğine inanıyor. 1990 yılında 133 bin 584 olan Tunceli nüfusu, 1997'de terörün etkisiyle 82 bin 215'e gerilemiş. 2000'de ise 93 bin 584 olmuş. Kamu sektörü dışında hemen hiçbir istihdam alanı yok. PKK terör örgütünün gölgesi hala şehrin üzerinde. CHP'li Mazlum Arslan'dan sonra DTP'li Songül Abdi Olgun belediye başkanı seçilmesini yerel sol örgütlerle ?güçbirliğine? borçlu. Ancak bu yıl yerel sol örgütlerin bağımsız aday göstermesiyle DTP'nin ?güç? durumda kalacağı ileri sürülüyor. Tunceli'de seçimin kaderini belirleyecek üç dinamik var.
AŞİRET: Birincisi, Tunceli'de 46 aşiret var. En kalabalık ve etkili olanlar Kureyşhan, Yusufhan ve Alan aşiretleri. Her birinin 2 biner üyesi olduğu tahmin ediliyor. Bin kişi ve daha altında mensubu olan aşiretlerden bazıları ise şöyle: Pilvenkler, Demelhan, Haydarhan, Arey ve Lolan aşiretleri.
ASKER-POLİS YANİ YABANCI: İkincisi, Tunceli'ye dışardan gelen asker-polis ve diğer memurlar. Bunlara halk arasında ?yabancı? deniyor. Eşleriyle birlikte toplam sayılarının 2400 olduğu tahmin ediliyor. 1700'ü TSK, 700'ü ise Emniyet mensubu ve eşinden oluşuyor.
YERLİ HALK: İşte kendisini devrimci-demokrat olarak tanımlayan kesim de bu. Tunceli'de okullaşma oranı çok yüksek. Sınıflar 20-25 kişilik. İki özel okulu var. Ama 4 ay önce şehrin tek sineması kapanmış. Potemkin Zırhlısı gibi politik sinema örnekleri üstelik bedava gösterime konduğu halde kimse gitmeyince sinemaya kilit vurulmuş.
Sanayi ve istihdam içler acısı
Tuncelİ ilinde bulunan sanayi tesislerinin sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor. AKP adayı Cihan Açıkgöz ve ailesinin sahip olduğu un fabrikasında 10 kişi çalışıyor. Feniş Ticaret'e ait Tuğla fabrikası inşaat sezonunda çalışıyor ve 15 kişi istihdam ediyor. Bal paketleme fabrikasıyla, Munzur Su şişeleme tesisinde de 10'ar kişi çalışıyor. Küçük sanayi sitesi de en çok 2-3 kişinin çalıştığı atölyelerle dolu. Bu durumdaki Tunceli'nin Sanayi ve Ticaret Odasının 650 üyesi var. Başkanı ise beyaz eşya bayii Yusuf Cengiz.
YARIN: AKP'li, CHP'li, DTP'li ve bağımsız belediye başkan adayları anlatıyor... t AKP'li başkan adayı niye Vali'den şikayetçi? t Dağıtılan yardımlar AKP oylarını nasıl etkiler? t DTP belediye başkanlığını yeniden kazanır mı? t CHP hangi koşulda tekrar belediye başkanlığını kazanır?