Metabolizma hızınızı biliyor musunuz?

Gün içinde ne kadar kaloriye ihtiyaç duyduğunuzu hiç merak ettiniz mi? Veya diyet yaparken nelere dikkat etmeniz gerektiğini?

Amerikan Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölüm Şefi Dyt. Ayşe Korkmaz, Elle dergisine Fitmate hakkında bilgiler verdi.

Fitmate? doğruluğu klinik çalışmalarla kanıtlanmış, bazal metabolizma hızını öğrenmenizi sağlayan yepyeni bir cihazın adı. Bu cihaz, kişinin istirahat halindeki metabolizma hızını en kolay yoldan, kesin ve hızlı bir şekilde ölçen (nefes test süresi 15 dak. civarında) ve kişinin istirahat halindeyken ne kadar kaloriye ihtiyacı olduğunu gösteren bir alet.

Bu ölçüm, sağlam ve etkili bir kilo vermede ve fitness programında çok önemli bir başlangıç aracı olarak kabul ediliyor. Metabolizma hızı, sağlık ve fitness programlarında günden güne önemini artırdığı için bu cihazın önemi de çok büyük.

Korkmaz'a göre şimdiye kadar ?Bazal Metabolizma Hızı? sadece hastanelerde oldukça karışık cihazlarla ölçülebilmekteydi. Bu nedenle de kişinin ihtiyacı olan kalori, formüller kullanılarak tahminsel bir değerle hesaplanıyordu. Halen bu hesaplama kesin sonucu vermemekle birlikte bazı durumlarda günlük 500 kaloriye kadar varabilecek hesaplama hatası oluşmaktaydı. Bu durum da güvenilir bir beslenme programı uygulamada ya da uygulatmada hatalara sebep olabiliyordu.

Oysa ki, Fitmate ile yapılan ölçümler neticesinde Fitmate bilgisayar programını kullanarak hayat tarzını ve egzersizleri tekrar gözden geçirerek ayrı ntılı bir beslenme programı oluşturabilmek mümkün. Cihaz kişinin ortalama oksijen tüketimi kapasitesinden (VO2) Dinlenir Metabolizma Hızını (RMR) ölçmekte. Cihaz ile Ortalama Oksijen Tüketimi, Ortalama Ventilasyon (Nefes) Miktarı, Ortalama Nefes Sıklığı, Ortalama Oksijen Yoğunlu- ğu ve Bazal Metabolizma Değerleri analiz edilebiliyor.

Metabolizma nedir?

Dyt. Ayşe Korkmaz: Metabolizma, vücudun yiyecek ve depolanmış yağlarını enerjiye dönüştürdüğü süreçsel bir yapıdır. Enerji, ısımızı korumamız, hareket etmemiz ve hayati organlarımızın çalışması için gereklidir. Metabolizma kalori değeri ile ölçülür. Toplam metabolizma hızı, vücut fonksiyonlarının yürütülmesi, günlük aktivitelerimiz ve egzersizlerimiz için gerekli kaloridir.

Bazal metabolizma hızı nedir?

Dyt. A.K.: Bazal metabolizma hızı bir kişinin 24 saat içinde hayati organlarının faaliyetlerini devam ettirmesi için gerekli olan kalori miktarıdır. Basit olarak, bir kişinin uyanıkken fakat dinlenir vaziyetteyken gün boyunca yakmış olduğu kalori miktarıdır.

Peki bazal metabolizma hızını ölçmek neden önemlidir?

Dyt. A.K.: Metabolizma, cinsiyet, yaş, kilo, vücut kompozisyonu, form derecesi, fiziksel aktivite, yeme alışkanlıkları, psikolojik durum, stres, kilo kaybı ya da kazanımı gibi pek çok faktörün etkisine açıktır. BMH'nın bilinmesi, kalori ihtiyaç kontrolü için çok önemlidir. Geleneksel yöntemlerle gerçek ölçümün yapılması oldukça zor ve pahalıdır, bu yüzden pek çok kişi formüller yoluyla kesin olmayan hesaplar yapmaktadırlar. Metabolizma hızı bireyden bireye değişmektedir ve pek çok faktörün etkisine açıktır. Bir diyet programı takip edilirken, düzenli olarak ölçülmesi gerekmektedir. Ayrıca spor programı planlamadan önce de gerçek bazal metabolizma hızını bilmek önemlidir. Bununla birlikte diyet sonrası koruma programı ve sağlıklı beslenme önerileri oluşturmada da bu ölçüm gereklidir. Metabolizma hızı günden güne hatta aynı gün içinde bile değişiklik gösterebilir. İşte bu yüzden BMH'nin hep aynı ya da benzer şartlar altında ölçülmesi gerekmektedir.

Fitmate ile metabolizma hızı ölçümü öncesi gerekenler nelerdir?

Dyt. A.K.: 12 saatlik açlık, ölçümden önceki 12 saat süresinde kafein içeren içecekler tüketmemek (çay, kahve, kola gibi) yine ölçümden önceki 12 saat süresinde egzersiz yapmamak ve ölçümden en az üç saat öncesinde aşırı sıvı almamak gerekiyor.

Bazal metabolizma hızı neden kişiye özeldir ve niçin değişkendir?

Dyt. A.K.: BMH birçok faktörden etkilenir. Bunları vücut ağırlığı, vücut kompozisyonu (Yağ ve kas miktarı), yaş, cinsiyet, hormonlar, stres ve uyarıcılar (örneğin kafein) olarak sınıflandırmak mümkün.

Konuyu biraz açmanız mümkün mü?

Dyt. A.K.: Vücut ağırlığını ele aldığımızda, daha ağır bir insan daha yüksek bir metabolizma hızına sahiptir, çünkü vücudun sağlıklı bir şekilde hayatını sürdürmesi için daha fazla enerji sağlaması gerekir. Vücut kompozisyonuna gelince, kaslar yağlardan daha fazla kalori yakarlar, dinlenir haldeyken bile. Yüksek oranda kasa sahip olan insanların metabolizma hızları da yüksektir. Buna yakın dönemde yapılmış bir araştırma ile örnek verelim; Bayan A, 90kg. ağırlık, %33 yağ oranına sahip ve BMH 1570 kcal. Bayan B, aynı ağırlıkta, %48 yağ oranına sahip ve BMH 1250 kcal. Görüldüğü gibi, aynı ağırlık, benzer boy, aynı yaşa sahip iki bayan farklı yağ oranlarına sahip oldukları için farklı BMH'lere sahiptirler. Egzersiz, özellikle dayanıklılık egzersizleri kas dokularını artıracak, bu da BMH'nın yükselmesine sebep olacaktır. Yaşa baktığımızda, BMH yetişkinlerde her 10 yılda bir %2-3 oranında azalır. Bu oran kas kayıplarının derecesine göre değişebilir. Cinsiyet faktöründe, normal olarak erkekler kadınlara göre daha yüksek BMH'ye sahiptirler. Çünkü onların kas kütlesi kadınlarınkinden daha fazladır. Mutlak olarak hormonlar da metabolizma hızını yükseltebilirler veya alçaltabilirler. Strese bakarsak, stresli insanların kasları gergin olur. Bu durumda kas aktivasyonu için daha fazla kaloriye ihtiyaç duyarlar. İşte bu yüzden bazal metabolizma hızı ölçümünde rahat ve sakin bir durumda bulunmak bu kadar önemlidir. Uyarıcılar önemlidir çünkü, kafein ve diğer uyarıcılar bazal metabolizma hızını arttırırlar. İlaçlar da azaltıcı ve/veya yükseltici etki yaparlar. Ölçümden en az 12 saat öncesine kadar bu tip maddeleri almaktan kaçınınız. BMH'nın yüksek ya da düşük olmasında birçok genetik faktör de etkilidir.

Metabolizma hızı ve kilo kaybı arasındaki bağlantıyı biraz açar mısınız?

Dyt. A.K.: Kişi kilo kaybettiğinde metabolizma hızı da düşer. Kilo kaybının ideali kaslardan ziyade, yağlardan kaybetmektir. Egzersizlerle birlikte olan kilo kaybında bu azalma yağlardan sağlanacaktır. Kilo kaybı süresinde vücut daha az kaloriye ihtiyaç duyacağı için metabolizma hızı da düşecektir. Bu da yine BMH ölçümünün gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.

Son olarak Fitmate ölçümü kimlere yapılamaz?

Dyt. A.K.: Test, solunum ölçümü metoduyla yapıldığı için akciğer hastalığı tanısı olanlarda doğru sonuç vermeyebilir.