Belediye ve Bütçe Kanunlarına İlişkin İçişleri Bakanlığı Genelgesi

Bakan Aksu genelgesinde, 5272 sayılı Belediye Kanunu'nun 24 Aralık 2004 tarihli ve 25680 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdiğini ve 3 Nisan 1930 tarihli, 1580 sayılı Belediye Kanunu ile bu kanunun ek ve değişikliklerinin yürürlükten kaldırıldığını hatırlattı. Yeni Belediye Kanunu'nun yürürlüğe girmesi nedeniyle yeni düzenlemelere ilişkin bilgiler veren Aksu, kanunla belediye meclislerinin toplanması ve meclis kararlarının kesinleşmesi için yeni esaslar öngörüldüğünü vurgulayarak, "Belediye meclisleri her ayın ilk haftası toplanacak olup, toplantı süresi en fazla 5 iş günü, bütçe toplantılarına rastlayan toplantı süresi ise en fazla 20 iş günüdür. Bu süreler kesintisiz olabileceği gibi meclisin alacağı kararla resmi bayram ve tatil günlerinde ara verilerek de uygulanabilecektir. Toplantı süresi meclisin gündemine göre 5 günden az tutulabilecektir. Ancak, meclis üyelerine huzur hakkının ödenmesinde fiilen meclis toplantısının yapıldığı gün sayısı esas alınacaktır" dedi.

Yeni kanunda olağanüstü toplantıya yer verilmediği için bundan sonra belediye meclislerinin olağanüstü toplantı yapmayacaklarını bildiren Aksu, büyükşehir belediyesi dahilindeki ilçe ve ilk kademe belediye meclislerinin toplantılarını, büyükşehir belediye meclisi toplantılarının başlamasından önce bitecek şekilde yapacaklarını kaydetti. Aksu, bu toplantıların da her ayın birinci haftası; Pazartesi günü olacağını ve belediye meclislerinin her yıl meclis kararıyla tespit edilecek ayda tatil yapacaklarını ifade etti.

MECLİS KARARLARININ KESİNLEŞMESİ
Aksu, bütçe dahil belediye meclis kararlarının mülki idare amirinin onayına gönderilmeyeceğine dikkat çekerek, "Ancak, kanunun 23. maddesine göre kesinleşen belediye meclisi kararları, kesinleşme tarihinden itibaren en geç 7 gün içinde mahallin en büyük mülki idare amirine gönderilecek; mülki idare amirine gönderilmeyen kararlar yürürlüğe giremeyecektir. Mülki idare amirleri, kendilerine gönderilen bu kararların; tarihini, sayısını, konusunu ve ne şekilde kesinleştiğini (yeniden görüşülmesinin istenip istenmediği) belirtir şekilde teslim alacaklardır. Kararların tesliminde ilgili zimmet defteri teslim alan tarafından imzalanacaktır. Teslim alınan kararlar, sayfa sayısı mülki idare amiri tarafından onaylanmış bir deftere kaydedilecektir.

Mülki idare amirlikleri, teslim alınan kararların aslını da bir dosyada muhafaza edeceklerdir. Mülki idare amirleri, hukuka aykırı gördükleri belediye meclisi kararlarının iptali için, idari yargıya müracaat edeceklerdir. Aksu, 5272 sayılı kanunun 81. maddesine göre cadde, sokak, meydan, park, tesis ve benzerlerine ad verilmesi ve beldeyi tanıtıcı amblem, flama ve benzerlerinin tespitine ve bunların değiştirilmesine ilişkin olarak alınan meclis kararları, mülki idare amirinin onayı ile yürürlüğe girecektir" şeklinde ifade etti.

BAŞKANLIK DİVANI
Kanunun 19. maddesine göre, belediye meclislerinde Başkanlık Divanı oluşturulduğunu vurgulayan Aksu, aynı kanunun geçici 5. maddesine göre; bu kanunun yayım tarihinde görevde bulunan belediye meclisi başkan vekil ve katiplerinin, seçildikleri devrenin sonuna kadar göreve devam edeceklerine işaret etti. Aksu, "Kanundaki düzenleme uyarınca söz konusu görevlere yapılacak seçimler, mevcut devrenin sona ermesini müteakip (Ekim, 2005) yapılacaktır" dedi. Kanunda belediye başkanının özlük haklarına ilişkin yeni hükümler getirildiğini de açıklayan Aksu, buna göre belediye başkanlarına, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kanunun 39. maddesinde düzenlendiği şekilde, nüfus sayılarına göre belirlenen gösterge rakamının devlet memurları için belirlenen aylık katsayıyla çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık brüt ödenek verileceğini vurguladı. Aksu, 5272 sayılı kanun yürürlüğe girdikten sonra belediye başkan ödenekleri konusunda daha önce alınan meclis kararlarının geçerliliğini yitirdiğini kaydetti.

BELEDİYE ENCÜMENİ
Bakan Aksu, belediye encümenleriyle ilgili düzenlemeyi ise şöyle sıraladı:
"Kanunda yer alan düzenlemeye göre, belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında; il belediyelerinde ve nüfusu 100 binin üzerindeki belediyelerde, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği 4 üyeyle, biri mali hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği 4 üyeden; diğer belediyelerde ise, belediye meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği 3 üyeyle, biri mali hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği 3 üyeden oluşacaktır. Bu çerçevede eksik üyelerin tamamlanması için ilk meclis toplantısında eksik üye seçiminin yapılması ve encümenin memur üyeleri için belediye başkanınca gereken görevlendirmelerin tespit edilmesi gerekmektedir. Kanunun geçici 5. maddesine göre bu kanunun yayımı tarihinde görevde bulunan encümenin seçilmiş üyeleri, seçildikleri devrenin sonuna kadar göreve devam edeceklerdir. 5272 sayılı kanunda öngörülen dönemin (Ekim 2005) bitimini müteakip bunların yerine seçim yapılacaktır. Belediye encümeni başkan ve üyelerine, nüfusu 10 bine kadar olan belediyelerde 3 bin 500; nüfusu 10 bin 1-50 bine kadar olan belediyelerde 4 bin 500; 50 bin 1-200 bine kadar olan belediyelerde 6 bin ve 2 bin 1'in üzerinde olan belediyelerde ise 7 bin 500 gösterge rakamının devlet memurları için belirlenen aylık katsayıyla çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık brüt ödenek verilecektir. Encümenin memur üyelerine ise bu tutarın yarısı ödenecektir. Encümene memur olarak atanmış belediye başkan yardımcısının başkanlık etmesi halinde, memur üyeler gibi ücretin yarısı ödenecektir."

SÖZLEŞMELİ PERSONEL ÇALIŞTIRILMASI
Kanunun 49. maddesinde, norm kadroya uygun olarak çevre, sağlık, veterinerlik, teknik, hukuk, sosyal ve ekonomi, kültür ve sanat, bilişim ve iletişim, planlama, araştırma ve geliştirme, eğitim ve danışmanlık alanlarında tabip, uzman tabip, veteriner, avukat, mühendis, çözümleyici ve programcı, mimar, ebe, hemşire, teknisyen, tekniker gibi ihtiyaç duyulan uzman ve teknik personelin, süreleri seçim döneminin bitiminden itibaren 30 günü geçmemek üzere, sözleşmeyle çalıştırılabileceğini hatırlatan Bakan Aksu, bu şekilde sözleşmeli olarak çalıştırılacakların, yürütecekleri hizmetlere ilişkin nitelikleri taşımalarının şart olduğu uyarısını da yaparak şöyle devam etti:

"Sözleşmeli personel eliyle yürütülen hizmetlere ilişkin boş kadrolara ayrıca atama yapılamayacak olup, bu şekilde sözleşmeli eleman çalıştırılabilmesi için usulüne göre ihdas edilmiş boş kadro bulunması zorunludur. Bu şekilde sözleşmeli olarak istihdam edileceklerin ücret miktarı, yılları bütçe kanununda gösterilen ücret tavanını aşmamak üzere, Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek sınırlar içerisinde belediye meclisi tarafından kararlaştırılacaktır. Bu şekilde çalıştırılacaklara her ne ad altında olursa olsun sözleşme ücreti dışında herhangi bir ödeme yapılmayacak ve ücret mahiyetinde ayni yada nakdi menfaat temin edilmeyecektir. Ancak, sözleşmeli personel çalıştırılması 5277 sayılı 2005 Mali Yılı Bütçe Kanunu'nda belirlenen ücret tavanı dahilinde Bakanlar Kurulu'nca çıkarılacak kararnameden sonra mümkün olabilecektir. Ayrıca kanunda, belediyelerin personel giderlerine üst sınır getirildiğinden, sözleşmeli personele ödenecek ücretler bu limitin hesabında dikkate alınacaktır. Kanunun 49. maddesine göre belediyenin yıllık toplam personel giderleri, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nda belirlenen yeniden değerleme katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak miktarın yüzde 30'unu aşamaz. Nüfusu 10 binin altında olan belediyelerde bu oran yüzde 40 olarak uygulanacaktır.

Yıl içerisinde aylık ve ücretlerde beklenmedik bir artışın meydana gelmesi sonucunda personel giderlerinin söz konusu oranları aşması durumunda, cari yıl ve izleyen yıllarda personel giderleri bu oranların altına ininceye kadar, geçici işçi ve sözleşmeli personel dahil hiçbir şekilde yeni personel alımı yapılmayacaktır. Yeni personel alımı nedeniyle bu oranın aşılması sebebiyle oluşacak kamu zararı, zararın oluştuğu tarihten itibaren hesaplanacak kanuni faiziyle birlikte belediye başkanından tahsil edilecektir. Kanunun yayımı tarihinde personel giderlerine ilişkin olarak belirtilen harcama oranlarını aşmış olan belediyelerde, bu oranlara ulaşılıncaya kadar yeni personel alınmayacaktır. Ancak İçişleri Bakanlığı'nca personel ödenek tavanını aşan belediyelere, zorunlu hallere münhasır olmak üzere, boş kadro ve pozisyon bulunması ve bütçe imkanlarının da yeterli olması kaydıyla mevcut memur ve sözleşmeli personel sayısının yüzde 10'unu geçmeyecek şekilde personel çalıştırma izni verilebilecektir. Geçici iş pozisyonları için ise, hiçbir surette önceki yıldan fazla olacak şekilde vize yapılmayacaktır."

BELEDİYE BAŞKAN YARDIMCISININ GÖREVLENDİRİLMESİ
Aksu, norm kadrosunda belediye başkan yardımcısı bulunan belediyelerde; belediye başkanının zorunlu görmesi halinde; nüfusu 50 bine kadar olan belediyelerde 1, nüfusu 50 bin 1-250 bin arasında olan belediyelerde 2, nüfusu 250 bin 1-500 bin arasında olan belediyelerde 3, nüfusu 500 bin ve fazla olan belediyelerde 4 belediye meclis üyesinin, belediye başkan yardımcısı olarak görevlendirilebileceğini vurguladı. Aksu, bu şekilde görevlendirilen meclis üyelerine, belediye başkanına verilen ödeneğin 2/3'ünü aşmamak üzere belediye meclisi tarafından belirlenecek aylık brüt ödeneğin verileceğini ve bu şekilde görevlendirme, memuriyete geçiş, sözleşmeli veya işçi statüsünde çalışma dahil ilgililer açısından herhangi bir hak teşkil etmeyeceğini kaydetti. Belediye meclis üyeleri arasından belediye başkan yardımcısı görevlendirilebilmesi için, o belediyede başkan yardımcısı kadrosunun bulunması gerektiğini de hatırlatan Aksu, görevlendirmede başkan yardımcısı kadrosunun boş olması şartının aranmayacağını belirtti. Aksu, ancak bu şekilde görevlendirilecek başkan yardımcısı sayısının kanunun 49. maddesinde belirtilen sayıyı aşmayacağını ifade etti. Aksu, kanun yürürlüğe girmeden önce meclis üyeleri arasından, kanunda belirlenen sayıdan fazla belediye başkan yardımcısı görevlendirilmiş ise, bunların sayısının kanunda öngörülen miktara indirileceğini açıkladı.

AÇIKTAN ATAMA VE İHTİSAS KOMİSYONLARI
Bakan Aksu, 2005 Mali Yılı Bütçe Kanunu'nun 25. maddesine göre, norm kadro çalışmaları sonuçlandırılmış olan belediyeler hariç olmak üzere, il özel idareleri ve belediyelerle bunların birlik ve müesseselere tahsis edilmiş bulunan serbest memur kadrolarıyla sürekli işçi kadrolarından 31 Aralık 2004 tarihi itibarıyla boş olanlarla, bu tarihten sonra boşalacak olanların açıktan atama amacıyla kullanılmasının, İçişleri Bakanlığı'nın iznine tabi olduğunu bildirdi.

Belediye meclisinin her dönem başı toplantısında, üyeleri arasından seçilecek en az 3, en fazla 5 kişiden oluşan ihtisas komisyonları kurabileceğini hatırlatan Aksu, il ve ilçe belediyeleriyle nüfusu 10 binin üzerindeki belediyelerde plan ve bütçeyle imar komisyonunun (2 komisyon) kurulmasının zorunlu olduğunu bildirdi. Aksu, "Bu komisyonların bulunmadığı belediyelerde ilk meclis toplantısında bu komisyonların teşkil edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, il ve ilçe belediyeleriyle nüfusu 10 binin üzerindeki belediyelerde, meclisin Ocak ayı toplantısında belediyenin, bir önceki yıl gelir ve giderleriyle hesap ve işlemlerinin denetimi için, meclis üyeleri arasından gizli oyla ve üye sayısı 3'ten az, 5'ten çok olmamak üzere Denetim Komisyonu oluşturulacaktır. Komisyonun oluşturulması ve çalışmasında kanunun 25. maddesindeki hükümlere göre hareket edilecektir. Mahalle muhtarları ve ildeki kamu kuruluşlarının amirleriyle ildeki kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, üniversiteler, sendikalar ve gündemdeki konularla ilgili sivil toplum örgütlerinin temsilcileri, oy hakkı olmaksızın kendi görev ve faaliyet alanlarına giren konuların görüşüldüğü İhtisas Komisyonu toplantılarına katılıp görüş bildirebileceklerdir. Bu çerçevede belediye başkanları, bu katılımı sağlayıcı ve kolaylaştırıcı düzenlemeleri yapacak ve tedbirleri alacaktır" dedi.

HUZUR HAKKI İLE KADRO İHDAS VE İPTALİ

"Meclis başkan ve üyelerine, meclis toplantılarına ve ihtisas komisyonları toplantılarına katıldıkları her gün için, 39 uncu madde uyarınca belediye başkanına ödenmekte olan aylık brüt ödeneğin günlük tutarının üçte birini geçmemek üzere meclis tarafından belirlenecek miktarda huzur hakkı ödenecektir" diyen Aksu, Huzur hakkı ödenecek gün sayısının, 20 nci maddenin ikinci fıkrasında ve 24 üncü maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen toplantı günü sayısından fazla olmayacağını vurgulayarak "Huzur hakkı olarak yapılacak ödemeler, bütçedeki personel harcamaları için öngörülen azami miktarların hesabında dikkate alınmayacaktır. Denetim komisyonu üyelerine de ihtisas komisyonlarında olduğu gibi çalıştıkları gün sayısınca huzur hakkı ödenecektir" ifadesini kullandı.

Aksu, kanunun geçici 3. maddesine göre; belediyelerin, bağlı kuruluş ve mahalli idare birliklerinin memur kadrolarının ihdas ve iptalleriyle boş kadro değişikliklerinin norm kadro uygulamasına geçilinceye kadar, İçişleri Bakanlığı'nın teklifi, Maliye Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı'nın uygun görüşü üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla yapılacağına işaret etti. Aksu, ayrıca sürekli işçi kadrolarıyla iş pozisyonlarının da norm kadro uygulamasına geçilinceye kadar, İçişleri Bakanlığı vizesine tabi bulunacağını vurguladı.

STRATEJİK PLAN VE PERFORMANS PLANI
Kanuna göre, nüfusu 50 bin ve üzerinde olan belediyelerde stratejik plan hazırlamasının zorunlu bulunduğunu bildiren Aksu, kanunun geçici 6. maddesine göre, stratejik planın 1 yıl içerisinde hazırlanarak belediye meclisi tarafından kabul edilip uygulamaya konulması gerektiğini hatırlattı. Aksu, bu husustaki çalışmalara da bir an önce başlanılmasının zorunlu olduğunu belirterek, şöyle devam etti:

"Stratejik planın hazırlanmasında, varsa üniversiteler ve meslek odalarıyla konuyla ilgili sivil toplum örgütlerinin görüşleri de alınacaktır. Stratejik plan, Devlet Planlama Teşkilatı'nca (DPT) hazırlanmış olan Stratejik Plan Rehberi'ne göre hazırlanacaktır. Stratejik Plan Rehberi, DPT'nin internet sayfasında mevcuttur. Stratejik plan ve buna uygun olarak hazırlanacak yıllık performans planı, belediye bütçesinin hazırlanmasına esas teşkil edeceğinden, belediyelerimiz 2006 yılı bütçelerinden önce stratejik planları ve performans planlarını uygulamaya koyacaklardır. Nüfusu 50 binin altındaki belediyeler, stratejik plan ve performans planı yapmak zorunda değildir.
2005 Mali Yılı Bütçe Kanunu'nun 37. maddesine göre, 5018 sayılı kanunun bazı hükümlerinin 2005 yılında uygulanmaması hüküm altına alındığı için, 5272 sayılı kanunun 63. maddesinde öngörülen harcama yetkilisi konusundaki düzenlemeler, 5018 sayılı kanun belediyeler bakımından bütünüyle yürürlüğe girdikten sonra hüküm ifade edecektir. Halen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu'nun ilgili hükümleri yürürlükte olduğundan belediye başkanları ita amiridir."

KANUNİ PAYLAR İLE ESKİ HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASI

Aksu, 5272 sayılı kanunun 87. maddesiyle belediye bütçesinden diğer kurumlara ödenen yıllık payların kaldırılmış olduğunu hatırlatarak, "2004 yılı için bütçeye konulan paylar ilgili kurumlara ödenecek; ancak 2005 yılı için bütçelere konulmuş paylar ödenmeyecektir" dedi. "5272 sayılı kanuna göre çıkarılması gereken yönetmelikler yayımlanıncaya kadar, 1580 sayılı kanuna göre çıkartılmış tüzük ve yönetmeliklerin, 5272 sayılı kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edilecektir" diyen Aksu, aynı şekilde 5272 sayılı kanunla gayri sıhhi müesseselerin ruhsatlandırılması, 2559 sayılı kanunda değişiklik yapan 24.11.2004 tarih ve 5259 sayılı kanunla umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırma yetkisinin, belediye sınırları dahilindeki belediyelere devredildiğini belirtti. Aksu, bu konudaki yönetmelik çalışmaları sonuçlanıncaya kadar, yürürlükteki yönetmeliklerin 5216, 5272 ve 2559 sayılı kanunlara aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edileceğini kaydetti. Aksu, ancak 1. sınıf gayri sıhhi müesseselerden büyükşehir ve il merkez belediyelerinin sınırları dışında kalanların, sadece İl Özel İdareleri tarafından ruhsatlandırılacağını açıkladı.