İl Özel İdareleri Yasası görüşmeleri sürüyor

TBMM Genel Kurulu'nda, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından bazı maddeleri veto edilen 'İl Özel İdareleri Yasası' görüşülüyor.

İl Özel idarelerini yeniden yapılandıran, görev ve yetkilerini genişleten yasa, TBMM Genel Kurulu'nda 24.06.2004 tarihinde kabul edildi. Ancak, yasa 10 Temmuz 2004 tarihinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından, İl Özel İdaresi Kanunu'nun 3, 6, 7, 10, 11, 13, 15, 18, 25, 35, 45, 47, 52 ve geçici 1. maddelerinde il özel yönetimlerinin yapılanması ve işleyişine yönelik köklü değişiklikler getirdiği, bu düzenlemelerin hukukun genel ilkelerine, anayasal kurallara ve kamu yararına uygun düşüp düşmediğinin değerlendirilmesi ve yeniden görüşülmesi için TBMM'ye iade edildi.

Yasa bugün yeniden ele alındı. Genel Kurul'da görüşmelerine dün başlanan ve vetolu 3, 6, 7, 10, 11 ve 13. maddeleri kabul edilen yasanın bugün de 15, 18, 25, 35, 45 ve 47. maddeleri kabul edildi. Genel Kurul çalışmaları alınan karar gereği 21.00'da doldu. Yasanın görüşmelerine gelecek hafta devam edilecek.

Yasa, kanunlarla başka bir kamu kurum ve kuruluşuna verilmeyen mahalli müşterek nitelikteki her türlü görev ve hizmetin yapılmasını, gerekli kararların alınmasını, uygulanmasını ve denetlenmesini il özel idarelerine veriyor. Yoksullara mikro kredi verilmesi, il özel idaresinin görev ve sorumlulukları arasında yer alıyor.

İl özel idarelerinin görev alanının ilin sınırlarını kapsamasını öngören yasaya göre, idarenin organları, il genel meclisi ve il encümeninden oluşacak. İl özel idaresi bünyesinde yerel hizmetleri ve görevleri yerine getirmek için büyükşehirlerde daire başkanlıkları, diğer illerde de müdürlükler şeklinde birimler oluşturulacak. İlçelerde ise il özel idaresiyle ilgili görevleri kaymakam yerine getirecek.

Yasayla getirilen bazı düzenlemeler, Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı'nın yasalaşmasıyla işlerlik kazanacak. Bazı bakanlıkların taşra teşkilatlarının özel idarelere devredilmesiyle bu alanlara ilişkin görev ve yetkilerle çalışacak personele ilişkin tasarruflar da il özel idaresince gerçekleştirilecek.

İl özel idaresinin karar organı niteliğindeki il genel meclisi, seçilmiş üyelerden oluşacak. İl genel meclisinin başkanı, üyeleri arasından seçilecek. Yürütme organı olarak görev yapacak il encümeni ise valinin başkanlığında, il genel meclisinin üyeleri arasından seçeceği 5 kişi ile valinin her yıl birim amirleri arasından seçeceği 5 üyeden oluşacak. Valinin katılmadığı encümen toplantılarına genel sekreter başkanlık edecek. İl genel meclisi bütçe hazırlamak, borçlanmaya karar vermek gibi ana yetkilerle donatılacak. İl encümeni ise uygulamalara ilişkin kararları verecek.

Vali, il özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisi olarak idarenin sevk ve idaresinden, hak ve çıkarlarının korunmasından sorumlu olacak. Organlar, il özel idaresi teşkilatı; genel sekreterlik, mali işler, sağlık, tarım, imar, insan kaynakları ve hukuk işleri birimlerinden oluşacak. İlin coğrafi ve sosyoekonomik durumu dikkate alınarak, ihtiyaca göre il genel meclisinin kararıyla başka birimler de kurulabilecek.

"İL ÖZEL İDARESİ PERSONELİ VALİ TARAFINDAN ATANACAK"

İl özel idaresi personeli vali tarafından atanacak ve il genel meclisinin bilgisine sunulacak. Norm kadro unvan ve sayıları dahilinde olmak üzere sözleşmeli personel çalıştırılabilecek, diğer kamu kurumlarından geçici personel görevlendirilebilecek. Sözleşmeli ve işçi statüsünde çalışanlar hariç olmak üzere il özel idaresi memurlarına başarı durumlarına göre toplam memur sayısının yüzde 10'unu ve devlet memurlarına uygulanan aylık katsayının 20 bin gösterge rakamının çarpımı sonucu bulunacak miktarı geçmemek üzere en fazla iki ikramiye ödenecek. Büyükşehir belediyelerinde bu rakam 30 bin olarak uygulanacak.

İl özel idarelerinin iç denetimi, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolu Yasası hükümleri uyarınca yapılacak, dış denetim ise Sayıştay tarafından gerçekleştirilecek. İl özel idarelerinin harcama yetkilisi, ödenek tahsis edilen her birimin en üst yöneticisi olacak.

Borçlanma, il özel idaresi, görev ve hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak amacıyla belli koşullarla borçlanma yapabilecek, tahvil ihraç edebilecek. Dış borçlanma, Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde ve sadece il özel idaresinin yatırım programında yer alan projelerin finansmanı amacıyla yapılabilecek.
İl özel idaresi ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde 50'sinden fazlasına sahip olduğu şirketlerinin faiz dahil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının, yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamayacak. Bu miktar, büyükşehir belediyeleri için 1.5 kat olarak uygulanacak.

İl özel idaresi ve bunların sermayesinin yüzde 50'sinden fazlasına sahip oldukları şirketler, bütçe gelirlerinin yılı içinde yüzde 10'unu geçmeyen iç borçlanmayı, il genel meclisinin kararıyla, geçen miktarları ise il genel meclisinin salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığı'nın onayıyla yapabilecek. İl özel idarelerinin teknoloji ve büyük miktarlı altyapı yatırımları, DPT Müsteşarlığı'nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla yapılacak, miktar sınırlaması aranmayacak.

Kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında şirket kurabilecek olan il özel idarelerinin kamudan alacak ve borçları takas ve mahsup edilecek, ancak Hazine alacakları bunun dışında tutulacak.

Cezaları da düzenleyen yasaya göre, il özel idaresinin görev ve yetki alanlarına giren konularda kararlara aykırı davrananlara, mevzuatta başka bir ceza öngörülmemişse 300 milyon liraya kadar ceza verilecek. İşyerleri adına işlenen suçlarda bu ceza iki katı olarak uygulanacak. Suçun yeme, içme, eğlenme, dinlenme, yatma, bakım ve temizlenme gibi ihtiyaçlarla ilgili olarak ticaret, sanat ve meslekleri yapanlar tarafından işlenmesi durumunda ayrıca 3-7 gün arasında işyerleri kapatılacak.

"CEZALAR İL ENCÜMENİ TARAFINDAN VERİLECEK"

İl özel idaresinin görev ve sorumluluk alanlarında bulunan tesislere zarar verilmesi halinde, eski durumuna getirmek için yapılan masraflar yüzde 30 fazlası ile tahsil edilecek. Cezalar il encümeni tarafından verilecek, ancak vali ve kaymakam da 3 güne kadar kapatma ve 100 milyon liraya kadar para cezası verebilecek.

İl özel idareleri, il genel meclisinin kararıyla görev alanıyla ilgili konularda uluslararası teşekkül ve organizasyonlara kurucu üye olabilecek, bunlarla ortak faaliyet ve hizmet projeleri gerçekleştirebilecek. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla bedelli ya da bedelsiz olarak ticari işbirliğine gidebilecek olan il özel idareleri, meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve meslek odaları ile de ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilecek.

İl özel idareleri, kendilerine ait taşınmazları, asli görev ve hizmetlerinde kullanmak üzere ve 25 yılı geçmemek koşuluyla diğer kamu kurum ve kuruluşlarına tahsis edebilecek veya kiralayabilecek. Yangın, sanayi kazaları, deprem ve diğer doğal afetlere karşı acil durum planlaması yapacak ve buna ilişkin ekip ve donanımı yapmakla yükümlü olacak il özel idareleri, halkın bu anlamda eğitimi için gerekli önlemleri de alacak.

Kaymakamlar, valinin verdiği il özel idare görevlerini yapmakla yükümlü olacaklar ve bu görevleri karşılığında 12 bin rakamının aylık katsayı ile çarpımıyla bulunacak miktarda ek ödenek alacaklar.

Yasa, 10 Temmuz 2004 tarihinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından, İl Özel İdaresi Kanunu'nun 3, 6, 7, 10, 11, 13, 15, 18, 25, 35, 45, 47, 52 ve geçici 1. maddelerinde il özel yönetimlerinin yapılanması ve işleyişine yönelik köklü değişiklikler getirdiği, bu düzenlemelerin hukukun genel ilkelerine, anayasal kurallara ve kamu yararına uygun düşüp düşmediğinin değerlendirilmesi ve yeniden görüşülmesi için TBMM'ye iade edilmişti. Yasanın veto gerekçesinde şu ifadeler yer aldı:

"İl özel yönetimi tanımlanırken, 'il halkı' yanında ilin yerel ortak gereksinmelerinin de bu yönetimlerce karşılanacağına yer verilerek, il özel yönetimleri farklı bir boyuta taşınmaktadır. İl özel yönetimindeki yetkileri zayıflatılan vali, devletin ve hükümetin ildeki temsilcisi olmasına karşın gücünü ve etkisini yitirmektedir. Ayrıca, pek çok maddesi Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nca kabul edilen Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Yasa Tasarısı'nda, merkezi yönetimin il örgütlerinin çoğunun kaldırılması, kimilerinin de yerel yönetimlere devredilmesi öngörülerek valinin il genel yönetimindeki yetkileri de azaltılmaktadır. Yürürlüğe girmemiş bir düzenlemeye dayanılarak il genel meclisine görev ve yetki verilmesi, yasa yapma tekniğine uygun düşmemekte, hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmamaktadır. Anayasaya göre, idari işlem ve eylemlerin hukuka uygunluk denetimi idari yargı yerlerince yapılmaktadır. Bu sistemin önüne, Kamu Yönetimi Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Yasa Tasarısı'nın incelenmesinden anlaşıldığı üzere, yine hukuka uygunluk denetimi yapan bir birimin eklenmesi anayasal sorun yaratacak niteliktedir. Kararlar arasındaki çelişkinin yoğunlaşması, yargıya karşı güven bunalımına neden olacaktır."

İHA