Ailesel ve sosyal sorunlu sürücü, kaza riski taşıyor

Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Sekreteri ve Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Burhanettin Kaya, yüksek kaza yüzdesine sahip sürücülerin, diğer sürücülere oranla yaygın ailesel ve sosyal sorunları olduğunu belirtti.

Sürücülerin ruhsal durumunun trafiğe etkisi konusunda AA muhabirine açıklama yapan Kaya, sürücülerin araç kullandıkları sırada, hareketlerine ilişkin duyularının az uyarıda bulunması durumunda, zihnin uyarılmasının da eksik kaldığını, bu nedenle hız yapma algısını, az ve eksik olarak algıladıklarını bildirdi.

Bu durumun yorgunlukla birlikte, kontrol ve denetleme duygularının da azalmasına neden olduğunu, bunun hafif hız sarhoşluğuna yol açabileceğini ifade eden Kaya, ''Trafik ortamının, bir engellenme, çatışma ve zorlanma ortamı olduğu söylenebilir. Böyle bir ortamda, birey bilinç dışı bir süreç olarak bu örseleyici dış etkenlerden ruhsal yapısını korumak için, çeşitli savunma mekanizmaları kullanabilir'' dedi.

Araç kullanımı sırasında sürücünün, kendine özgü bir alt kültür yarattığını ileri süren Kaya, normalde sergilenmeyecek davranışlar ve sarf edilmeyecek sözlerin sürücü koltuğunda sarf edilebildiğini söyledi.

Trafik ortamının, bireyin zihinsel olarak karışıklık yaşamasını sağlayabilecek denli karmaşık ve ruhsal durumu etkileyen bir süreç olduğunu ifade eden Kaya, şunları kaydetti:

''30 bin sürücü üzerinde yapılan bir çalışmada sürücülerin, yüzde 4'ünün toplam kazaların yüzde 40'ını gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Yüksek kaza yüzdesine sahip sürücülerin, diğer sürücülere oranla yaygın ailesel ve sosyal sorunları olduğu görülmüştür. Bu, 'kişi yaşadığı gibi sürer' sözünü doğrulamaktadır.

Ayrıca, belirli kişilik özellikleri nedensel faktörler olarak dikkat çekmektedir. Saldırganlık, duyguların denetiminde sorun yaşama, kızgınlık, öfke gibi duyguları yoğun yaşama ve denetiminde güçlük çekme, depresyon, itibar ve güç aramaya yönelik davranışların yaygın olması, otorite veya rekabet yönelimli sosyal rolleri benimseme, heyecan arama, eleştiriye aşırı duyarlılık, heyecanlı, hırslı, sabırsız ve mükemmelci kişilik özellikleri, bunlar arasında sayılabilir.''

Kaya, ''Sürücünün belirli kişilik özellikleri, trafik kazasına yol açan önemli risk faktörleri arasında doğrudan yer alır'' dedi.

-TRAFİKTE ÖFKE-

Öfkenin, insanın doğuştan getirdiği ve yaşamın ilk yıllarında gelişen temel duygularından birisi olduğunu belirten Kaya, planlanan bir eylem sonucu ortaya çıkan değil, içsel bir duygu olan öfkeyi göstermenin zor olmadığını ifade etti.

Trafikte öfke sorununun son yıllarda özellikle büyük kentlerde insanların günlük yaşamlarındaki temel sorunlarından biri haline geldiğini anlatan Kaya, şöyle konuştu:

''Hangi nedenlerle sürücülerin trafikte öfkelendiklerini araştıran bir çalışmada, öfke belirtileri yüksek olan, ciddiye alınmama, haksızlığa uğrama, eleştirilme durumlarında fazla öfkelenen kişilerin, trafikte de daha fazla öfke yaşadığı belirlenmiştir.

Trafikte öfke eğiliminin ise konsantrasyon ve direksiyon hakimiyetinin kaybı gibi kazaya neden olan durumlarla ilişkili olduğu görülmüştür. Bir başka çalışmada ise araç kullanırken fazla öfkelenen kişilerin diğerlerine göre daha fazla saldırgan oldukları, riskli ve kazaya neden olan davranışlar yaptıkları tespit edilmiştir.''

Sürücülerin trafikte öfkelerini farklı biçimde ifade ettiğini belirten Kaya, bunu öfkelerini ''ehliyetini nereden aldın?'' gibi soruları bağırarak söyleme, parmak hareketi yapma ve diğer sürücünün tamponuna fazla yaklaşma, olduğundan biraz daha fazla hızlanma şeklinde gösterdiklerini kaydetti.

Bu öfke ifadelerinin, trafik öfkesi, saldırganlık ve riskli davranışlarla ilişkili olduğunu anlatan Kaya, şöyle devam etti:

''Araştırmacılar, bu öfke ifade biçimlerinin sürücü davranışlarını anlama konusunda kullanılabilecek geçerli ve güvenilir davranış türü olduğunu saptamışlardır. Araç kullanma süresi eşit olan, öfke düzeyi düşük ve öfke düzeyi yüksek olan sürücülerle yapılan bir çalışmada ise öfke düzeyi yüksek olan sürücülerin, araç kullanırken daha fazla saldırgan oldukları, sık ve yoğun öfke yaşadıkları, tehlikeli davranışlar gösterdikleri, kural ihlalleri yaptıkları görülmüştür.''