46 milyar lira işsizlere dağıtılmayı bekliyor
İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası'na (İSMMMO) göre, 10 yılda İşsizlik Sigortası Fonu'nda biriken 60,6 milyar liranın yalnızca 3,7 milyar lirası, yüzde 6,2'si işsizlere ödendi.
İSMMMO'nun, TÜİK, Türkiye İş Kurumu, Hazine ve SGK'nın resmi verilerinden yararlanarak hazırladığı ?İşsizlik Sigortası Fonu'nda 10 Yılın Sonucu? araştırmasına göre, resmi işsiz sayısının 3 milyonu bulduğu Türkiye'de 10 yılda işsiz kalarak Fon'dan para almayı başarabilmiş kişi sayısı ise 2 milyonu biraz aşıyor. Fon'da 2010 yıl sonu itibariyle işsize dağıtılmayı bekleyen miktar ise yaklaşık 46 milyar lira.
10 yıldır işçi ve işverenden kesilen primlerle devletin de desteklediği İşsizlik Sigortası Fonu, 60 milyar 605 milyon lira büyüklüğe erişirken, işsize ödenen para sadece 3 milyar 750 milyon lirada kaldı. Bu rakam nemasıyla biriken ana paranın yalnızca yüzde 6.2'sine karşılık geliyor.
Araştırmaya göre, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan GAP için kullanılmak üzere Hazine hesaplarına aktarılan miktar 2008-2010 döneminde 9,1 milyar lirayla işsizlere ödenen miktarın yaklaşık 2,7 katına ulaşıyor.
Rapora göre, ekonomideki canlanmanın olumlu katkısıyla işsizlik sigortası ödeneğinden yararlananların sayısı Kasım 2008'den bu yana en düşük düzeylerde seyrediyor. Ödenek alan kişi sayısı 2010 Kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 0,78 gerileyerek iki yılın en düşük düzeyine inerken, en son Kasım 2008'de 165 bin kişi işsizlik ödeneğinden yararlanırken, Kasım 2010'da bu rakam 165 bin 900 kişiye geriledi.
Aralık 2010'da ise işsizlik ödeneği alanların sayısı yüzde 2,73 artışla 170 bin 425 düzeyine çıkarken, Aralık ayı itibariyle 170 bin 425 kişiye ödenen toplam para ise 63,1 milyon lira olarak gerçekleşti. Küresel mali krizin etkisinin gözlenmeye başladığı 2008 sonbahar aylarından itibaren itibaren işsizlik sigortası ödeneğinden yararlananların sayısı da Nisan 2009'da 317 bin 766 kişi ile tüm zamanların en yüksek düzeyine ulaştı.
BELÇİKA'DA SINIRSIZ
İSMMMO araştırmasına göre, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'ne üye 27 ülke arasında işsizlik sigortası kapsamında sağlanan imkanlar ciddi farklılıklar gösteriyor.
İskandinav ülkelerinde ortalama işsizlik sigortası yardımı 34 ay boyunca sürdürülürken, Batı ve Orta Avrupa'da bu rakam ortalama 19 ay düzeyinde bulunuyor. Yaklaşık 9 milyon kişinin kriz sonucu işini kaybettiği, 6.2 milyon kişinin en az altı aydan bu yana işsiz olduğu ABD'de ise ortalama işsizlik yardımı süresi 6 ay düzeyinde. Buna karşılık ekonomik krizin yarattığı ağır hasar karşısında, ortalama 6 ay olan işsizlik yardımının süresi 4-5 ay daha uzatılabiliyor.
Eyaletlerin kendi insiyatifinde olan bu düzenleme çerçevesinde ABD'nin bazı bölgelerinde işsizlik yardımı süresi 23 aya kadar uzatılabiliyor. Aralık ayı itibariyle halen işsizlik yardımı alanların toplamı yaklaşık 10 milyon kişiyi buluyor.
İşsize yardım süresinde Belçika'da sınırlama bulunmazken, Norveç 36, Fransa 30, İsveç 28, Hollanda 24, İsviçre 24, Portekiz 24, Finlandiya 23, İspanya 21, İrlanda 15, Almanya 12, Yunanistan 12, Polonya 12, Kanada 9, Avusturya 9, Macaristan 9, Japonya 8, Slovakya 8, Türkiye 8 ve Güney Kore'de 7 ay olarak görünüyor.
Raporda işverenin ödeme güçlüğüne düşmesi halinde devreye girerek çalışanlara başvuru tarihinden itibaren 30 gün içinde ödenmeye başlayan Ücret Garanti Fonu'nda da yararlananların artmasına karşılık, ödemelerin azalması dikkat çekiyor.
İşsizlik Sigortası Fonu içinde değerlendirilen Ücret Garanti Fonu'ndan yararlananların sayısı 2005 yılında 1.269 iken 2010 yıl sonu itibariyle bu rakam 12 bin 905'e çıkmış durumda. Ücret Garanti Fonu'ndan yararlananların sayısı 2009 yılına göre yüzde 4,31 artışla 12 bin 905'i bulurken, yapılan ödeme miktarı 2009'a göre yüzde 1,2 düşüşle 22 milyon 69 bin liraya indi.
DÜNYADA ENGELLİLERE YARDIM ARTIYOR
Rapora göre; sosyal devlet anlayışı çerçevesinde Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'ne (OECD) üye ülkelerde işsizlik yardımı önemli bir yer tutuyor. OECD'nin araştırmalarına göre, gelir düzeyi yüksek OECD üyelerinin işsizlik maaşı yardımı yerine sağlık yardımı ve işgöremezlik yardımına daha büyük para ayırdığını ortaya koyuyor.
Buna örnek ülkeler arasında yer alan Norveç'te bu iki yardım kaleminin toplanması, toplam sosyal güvenlik harcamalarının neredeyse yüzde 25'lik dilimini oluştururken; bu rakam Norveç'in işsizlik sigortası yardımı için ayırdığı miktarın 24 katına ulaşıyor. İngiltere'de ise, işsizlik sigortası yardımına ayrılan miktar sağlık ve işgöremezlik için ayrılan toplam miktarın yüzde 10'unun da altında bulunuyor.
Türkiye'nin engellilere ayırdığı miktar 1990 yılından bu yana değişmeyerek GSYH'nin yüzde 0,1'i düzeyinde kalırken, engelli ve hastalara ayrılan sosyal güvenlik yardımının payı GSYH içinde sadece yüzde 1'de bulunuyor.
Bu rakamla Türkiye, 27 OECD üyesi ülke arasında engellilere ayırdığı sosyal yardımın oranı itibariyle son sırada yer alıyor.
İSMMMO BAŞKANI YAHYA ARIKAN
Araştırmanın sonucunu değerlendiren İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, 2000 yılı Haziran ayından beri işveren, işçi ve devletin katkısıyla, işini kaybedenlere ilaç olması amacıyla kurulan İşsizlik Sigortası Fonu'nun amacını yerine getirmediğini ifade etti.
Arıkan, ?Fon'da duran 46 milyar lira acilen, adil ve dengeli bir şekilde işsizlerin yaralarını sarmak için hızla kullanılmalı? dedi.
İşsizlik ödeneği alan kişi sayısının son dönemde aylar itibariyle gerilediğine dikkat çeken Arıkan, 2010 yılının Aralık ayında 170 bin kişiye ödeme yapılırken, Nisan 2010'da bu sayının 317 bin kişi düzeyinde indiğini belirterek, ?Kriz şartlarının tamamen ortadan kalkmadığı bir ortamda Fon'un işlevselliğini yitirmemesi gerekiyor. İşini kaybederek, yine kendinden kesilen paralara zor zamanında ihtiyacı olan çalışanlar, ödenek süresinin de uzatılmasını bekliyor? açıklamasını yaptı.
Raporda İşsizlik Sigortası Fonu'ndan yılın hangi ayında kaç kişinin işsizlik parası alabildiğine ilişkin veriler şöyle sıralandı:
YIL 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Ocak - 42,882 56,145 75,103 92,425 98,032 106,945 244,359 231,829
Şubat - 55,161 64,579 83,309 97,076 104,596 116,583 281,882 231,536
Mart 5,710 51,870 66,627 84,229 99,133 104,402 121,17 311,513 219,745
Nisan 13,126 61,907 68,345 87,394 99,82 103,251 120,572 317,766 204,166
Mayıs 20,463 60,928 70,031 89,131 98,731 100,514 119,256 313,860 190,383
Haziran 26,472 60,139 70,739 90,952 98,966 99,038 119,730 306,213 180,117
Temmuz 32,902 58,969 70,554 91,114 99,664 100,443 121,701 292,947 183,383
Ağustos 36,068 62,335 73,827 93,068 101,274 102,107 138,742 279,258 181,099
Eylül 39,333 60,398 71,893 90,232 97,646 98,975 138,523 252,112 172,009
Ekim 39,692 56,664 73,043 90,221 95,904 96,171 143,419 237,521 167,196
Kasım 40,637 57,475 72,812 90,072 94,906 96,705 165,076 223,706 165,900
Aralık 41,953 52,965 73,752 90,675 96,597 101,89 193,003 218,493 170,425