Özel yetkili mahkemeler DGM'leri geride bıraktı

Hükümetin yapısı ve yetkilerinde değişikliğe gitmeye hazırlandığı özel yetkili mahkeme ve savcılıkların, AB'nin talebi doğrultusunda 2004'te kaldırılan DGM'lerden daha kötü bir sicilinin olduğu ortaya çıktı. Özel yetkili mahkemeler, 2005'ten itibaren hızla yükselen dava ve soruşturma, hükümlü ve tutuklu sayılarıyla DGM'leri geride bıraktı. 2010 ve 2011 rakamları, insan hakkı ihlallerinin ve terörün zirvede olduğu 1990'lı yılları bile arattı.

Bu mahkemelerde görevli hâkim ve savcıların katılımıyla 2004'te yapılan çalıştaylar sonunda, DGM'lerin yerine kurulacak özel yetkili mahkemelerin hangi esaslara göre çalışması gerektiği belirlendi. Ancak yapılan yeni düzenlemenin DGM Başsavcılıkları yerine özel yetkili başsavcıvekilliklerinin kurulması dışında, yetki bakımından herhangi bir farklılık içermediği görüldü. Özel yetkili hâkim ve savcılar, DGM hâkim ve savcıları gibi geniş yetkilerle çalıştı. AB'ye yönelik adımların atıldığı dönemde düşen istatistikler, özel yetkili mahkemelerle birlikte yeniden yükselişe geçti.

Adalet Bakanlığı, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü ile Ceza ve Tevfikevleri Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre, DGM'lerde, 2001'de 5 bin 581, 2002'de 4819, 2003'te 4973 dava açıldı. DGM'lerin kaldırıldığı 2004'te ise 5829 yeni davaya DGM?ler ve yerlerine kurulan özel yetkili mahkemeler baktı.

Büyük umutlarla kurulan özel yetkili mahkemeler ise 2005'te 3 bin 131, 2006'da 4 bin 948 yeni davaya baktı.

2007'den sonra patladı

2007'den sonra ise dava sayısı ani bir artış gösterdi. Özel yetkili mahkemeler 2007'de 6 bin 518, 2008'de 6 bin 728, 2009'da 6 bin 612, 2010'da 7003 yeni davaya baktı. 2011'de nispeten düşen yeni açılan dava sayısı 5 bin 727 olarak açıklandı. Ancak 2011'de önceki yıldan devreden ve Yargıtay'dan bozularak gelen dosyalarla özel yetkili mahkemeler toplamda 13 bin 214 dosyaya baktı. Bu rakam, DGM'lerin görev yaptığı ve AB tarafından ağır biçimde eleştirildiği 2001, 2002, 2003'teki toplam dava sayısından fazla. DGM'ler, 2001'de toplam 13 bin 74, 2002'de 11 bin 439, 2003'te 11 bin 235 dosyaya bakmışlardı. DGM'lerin en yoğun eleştirileri aldığı 90'lı yıllarda da bu rakam nadiren aşılabildi.

DGM'ler 1996'da 12 bin 911, 1997'de 14 bin 348 1998're 13 bin 33, 1999'da 13 bin 182, 2000'de 11 bin 351 dosyaya bakmışlardı. AB rüzgarıyla azalan dosya sayıları, 2007'den itibaren 90'lı yıllara döndü.

Özellikle 2010'da, 90'lı yıllarda bile örneğine rastlanmayan bir rakama ulaşıldı. Özel yetkili mahkemeler, 2010'da toplam 15 bin 4 dosyaya baktı. 2010'da 7 bin 3 yeni dava acılırken, 6 bin 972 bir önceki yıldan devreden dosyaya, bin 29 Yargıtay'dan dönen dosyaya bakıldı.

Savcılıklar daha vahim

Uygulamaları özellikle eleştirilen özel yetkili başsavcıvekillikleri de DGM'leri arattı. DGM Başsavcılıkları'nın görev yaptığı 2001'de 8 bin 877, 2002'de 7 bin 435, 2003'de 7 bin 868, DGM'lerin kaldırılıp, özel yetkili savcılıkların kurulduğu 2004'te 7 bin 790 yeni dosyaya baktı.

Özel Yetkili savcılıkların görev yaptığı 2005'te 9 bin 120, 2006'da 8 bin 288, 2007'de 10 bin 37, 2008'de 12 bin 932, 2009'da 12 bin 466, 2010'da 12 bin 77, 2011'de 12 bin 448 yeni soruşturma dosyası açıldı.

Rakamlar patladı

Cezaevlerinde DGM'lerin görev yaptığı 2000'de 4 bin 477, 2001'de 5 bin 116, 2002'de 5 bin 123, 2003'te 4 bin 161, DGM'lerin kaldırılıp özel yetkili mahkemelerin göreve başladığı 2004'te 2 bin 170, özel yetkili mahkemelerin görev yaptığı 2005'te 2 bin 93, 2006'da 2 bin 116, 2007'de 2 bin 418, 2008'de 2 bin 540, 2009'da 2 bin 967, 2010'da 3 bin 682, 2011'de 4 bin 179 kişi hükümlü olarak kaldı. Rakamlar, hükümlü sayısının 2010 ve 2011'de 12 yıl öncesinin rakamlarına 2000 yılının oranlarına ulaştığını ortaya koydu.

Terör suçundan DGM'ler 2000'de 4 bin 190, 2001'de 3 bin 182, 2002'de 2 bin 622, 2003'te 1976 kişiyi tutuklarken, DGM'lerin kaldırılıp özel yetkili mahkemelerin göreve başladığı 2004'te 1618 kişi tutuklandı. Özel yetkili mahkemelerin görev yaptığı 2005'te 1537, 2006'da 1719, 2007'de 2 bin 102, 2008'de 2 bin 899, 2009'da 3 bin 361, 2010'da 2 bin 535, 2011'de 4 bin 266 kişi terör suçundan cezaevine konuldu. Bu rakamlar da 2011'de terör tutuklularının sayısının son 12 yılın en üst seviyesine çıktığını ortaya koydu.