İstikrarla büyüyen Türkiye son 13 yılda çağ atladı

TÜRKİYE tarihi bir seçime hazırlanıyor. Milyonlarca kişi yarın sandık başına giderek 4 yıl boyunca Türkiye'yi yönetecek Meclis'i seçecek. Seçmenlerin tercihlerinde her seçimde olduğu gibi yine ekonomi belirleyici olacak. AK Parti'nin bugüne kadar kazandığı zaferlerde de ekonomi hep başrolde olmuştu. Peki son 13 yılda Türkiye ekonomisi nasıl değişti? Nereden nereye gelindi. Al Jazeera Türkiye, Türkiye ekonomisinin 2002 yılından bugüne kadarki gelişimini derledi...

2002'DE İKTİDARA GELDİ

Kasım 2002'de AK Parti iktidara geldiğinde, Türkiye tarihinin en büyük ekonomik krizlerinden biriyle mücadele ediyordu. 2001 krizinin ardından oyların yüzde 34'ünü alarak tek parti hükümeti kuran AK Parti, 2001 yılında IMF ile imzalanan yeni stand-by anlaşmasını devam ettirdi ve ülkede 1970'lerden bu yana uygulanan en katı bütçe disiplinini uyguladı. AK Parti, 2001 kriziyle para birimi yüzde 100 değer kaybeden, enflasyonu üç basamaklı rakamlara yükselen, bankaların neredeyse yarısı iflas eden, gayrisafi hasılası yüzde 5'ten daha fazla düşen bir Türkiye'yi devraldı. Uygulanan mali disiplinin etkisiyle yüzde 70'in üzerine çıkmış enflasyon 2006'da yüzde 10'un altına geriledi, reel faizler de yüzde 10'un altına düştü. Tüketim ve yatırımlar hızlandı. Ekonomi büyüdü. 2002-2007 arası dönemde yaklaşık yüzde yedi oranında büyüyen ekonomi, 2009'da küresel krizin etkisiyle küçüldü ancak toparlanma hızlı oldu. 2010 ve 2011 yıllarında ekonomi sırasıyla yüzde dokuz ve yüzde sekiz büyüdü. Bu oranlarla kriz döneminde yüzde 14'e kadar yükselen işsizlik de kriz öncesi seviyelere geriledi. Son 10 yılda ekonomik büyümede gerçekleştirilen bu performansla kişi başı milli gelir de yaklaşık üç kat arttı. Kişi başı GSYH miktarı 2002 yılında 3 bin 492 dolar iken, bu miktar dokuz yılda 10 bin dolar seviyesine çıktı.

YATIRIM NOTUNU ALDIK

Türkiye'ye yatırımın artırılması için önemli verilerden biri uluslararası derecelendirme kuruluşlarının değerlendirmesi. Fitch, Kasım 2012'de Türkiye'nin kredi notunu BBB- ile 'yatırım yapılabilir seviyeye' yükseltti. Türkiye, bu artırımla 1994'ten bu yana ilk kez yatırım yapılabilir seviyede not aldı.

ENFLASYON

%30'dan tek haneye

Yıllarca yüksek enflasyonla uğraşan Türkiye, en son 2002'de yüzde 29.8'lik rekor oranları gördü. 2004'te Ak Parti iktidarının aldığı önlemlerle enflasyon nihayet tek haneye, yani yüzde 9.4'e indi. Devam eden yıllarda da düşüşünü sürdüren enflasyon oranları, 2012'de yüzde 6.2'ye kadar geriledi. 2014'te oran yüzde 8.2'yle yılı kapattı.

CARi AÇIK

DAHA DA DÜŞECEK

Cari açıkta da son dönemde öhnemli gelişmeler yaşandı. Yüksek büyüme sonucu oluşan yüksek cari açığın giderilmesi için önemli reformlar yapıldı. 2011 yılında yüzde 10 sınırına dayanan cari açık/GSYH verisi de bu sayede yüzde 6'nın altına geriledi. Bu yıl enerji faturasındaki azalmayla birlikte bu rakamı daha da aşağı gitmesine kesin gözüyle bakılıyor.

GSYH

Türkiye yüzde 246 büyüdü

Ak Parti iktidarı devraldığında dolar cinsinden GSYH 231 milyar dolar seviyesindeydi. Bu rakam dünyada kriz yıl olan 2009'a kadar sürekli arttı. 2014'e gelindiğinde ise söz konusu rakam 800 milyar dolara yükseldi. Çoğu ülkenin 50 yılda başaramadığı artışı Türkiye 12 yılda gerçekleştirdi. 2002'den 2014'e kadar Türkiye ekonomisi yüzde 246 büyüdü!

KiŞi BAŞI GELiR

Kişi başı gelir üçe katlandı

2002 yılında Türkiye'de 3.492 dolar seviyesinde olan kişi başına gelir, 2008 yılında ilk kez 10 bin dolar sınırını aşmayı başardı. 2009 yılına kadar aralıksız ve ciddi oranlarda yükseliş gösterdi. 2013 yılında 10.822 dolar seviyesine kadar çıkan kişi başı gelir, 2014'te ise dünyadaki dalgalanmalara paralel hafif düşerek, 10.404 dolar olarak gerçekleşti.

BÜYÜME

Büyümede Avrupa'yı solladık

Ak Parti'nin iktidardaki ilk yılında büyüme yüzde 6.2 seviyesinde gerçekleşti. 2004 yılında rekor kırarak yüzde 9.4'le neredeyse çift haneye yaklaşan büyüme oranı 2009'da yaşanan sert küresel krizin etkisiyle eksiye döndü. Ancak Türkiye güçlü bir toparlanmayla rüzgarı tersine çevirdi ve 2010'da büyüme yüzde 9.2'yi buldu. Geçen yıl ise Türkiye, 2.9'luk büyümeyle eksilerde savrulan Avrupa ülkeleri arasından sıyrılmayı başardı.

iŞSiZLiK

Dünya imrenerek bakıyor

Hem dünya hem de Türkiye ekonomisinin başlıca gündem maddelerinden olan işsizlik 2002'de yüzde 10.8 seviyesindeydi. Türkiye'nin tablosu, küresel kriz yılında yine Avrupa ülkelerine ders verir nitelikteydi. Avrupa'da oranlar yüzde 30'lara yaklaşırken Türkiye 2009'da en yüksek yüzde 14'ü gördü. Geçen yıl ise işsizlik yüzde 9.9'la tek hanede kaldı.

iHRACAT

Cumhuriyet tarihinin rekoru geldi

Türkiye ekonomisinin en önemli başarılarından biri de ihracatta gerçekleşti. 2002'de 36 milyar dolar seviyesinde olan ihracat, çok ciddi artışlarla her yıl aralıksız yükseldi. Sadece 2009 krizinde bir miktar gerileyen ihracat geçen yıl ise 157.7 milyar dolara yükseldi. Bu rakam Türkiye Cumhuriyeti'nin yıllık ihracatında yeni rekoru olarak tarihe geçti.

BÜTÇE AÇIĞI

12 yıl önce açık 9 kat fazlaydı

2001 krizinden yeni çıkmış Türkiye'nin en büyük sorunlarından biri de bütçe açığıydı. Açığın GSYH'ye oranı yüzde 11.5'e kadar yükselmişti. 2002 yılıyla birlikte Türkiye, tarihin en katı bütçe disiplinlerinden birini uyguladı. Geçen sürede yaşanan birçok seçime rağmen disiplin hiç bozulmadı, popülizme kapılınmadı. 2014 sonu itibarıyla, Türkiye birçok ülkenin hayal dahi edemediği bir bütçe açığı verisine ulaştı: Yüzde 1.3