'e-Devlet Kapısı'nda bilinmeyenler

Seçil Başkaya / cnnturk.com

OYTEK Genel Müdürü Altay Elbek ile 'e-Devlet Kapısı' projesini ele aldık.

Kapı, kişinin tek adresten girmesiyle zaman kaybını önleyecek, muhtarlık, adli sicil kaydı gibi farklı mercilerde olan işlerinizi arka planda kendi yaparak işinizi kolay, güvenilir ve verimli yapmanıza yardımcı olacak.

e-Devlet Kapısı'na ilk aşamada dahil olacak kurumlar arasında Adalet Bakanlığı, Adli Sicil, Maliye Bakanlığı, SSK, Emniyet Genel Müdürlüğü, ÖSYM, TCDD, THY de bulunuyor.

Projenin 'Devletten Vatandaşlara' tarafında pasaport, iş başvurusu, online rezarvasyonlar, kütüphane hizmetleri, emeklilik gibi bireysel, 'Devletten Kurumlara' tarafındaysa vergi ve sigorta ödeme gibi ticari hizmetlerin organizasyonu yapılacak.

Bu hizmetler arasında e-Beyanname, sosyal güvenlik bildirim ve ödemeleri, lacivert pasaport başvurusu ve süre uzatımı, sürücü belgesi başvurusu, iş talebi başvurusu, e-Polis ihbar, Milli Kütüphane hizmetleri, nüfus kayıt örneği alınması, adli sicilden sabıka kaydı alınması da bulunuyor.

Ulaştırma Bakanlığı ile koordineli olarak yürütülen e-Devlet Kapısı projesi şu anda hangi aşamada?

Altay Elbek: "Kasım 2005'te başlayan e-Devlet Kapısı'nın kurulması konusundaki çalışmalar, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının etkin katılımıyla Ulaştırma Bakanlığı ile koordineli olarak sürüyor.

Bilindiği gibi Bakanlık e-Devlet Kapısı teknik altyapısının kurulumu ve işletilmesiyle ilgili görev ve sorumluluklar da Ulaştırma Bakanlığı aracılığı ile Türksat Uydu Haberleşme ve Kablo TV İşletme A.Ş. tarafından yürütülüyor.

AB yolundaki Türkiye için önemli bir yere sahip olan projenin daha verimli yürümesi ve diğer kurumların bu portale dahil edilmeleri için gerçekleştirdiğimiz e-fizibilite rapor çalışmaları devam ediyor.

Projede sistemleri kuracağımız ve donanımları yerleştireceğimiz merkez içinde bir kurulum yeri bize Türksat tarafından oluşturuluyor. Bu merkezin tesliminden hemen sonra sistemleri buraya kurmuş olacağız. Ancak geliştirme ortamında biz bu sistemi deneme bazlı kurarak, portalin içeriği, tasarımı ve altyapısı ile ilgili çeşitli çalışmalar yapıyoruz.

Ayrıca 10 ağustos 2006 tarihli ve 26255 Sayılı Resmî Gazete'de kamu kurumlarının etkin olarak projeye destek vermeleri için bir Başbakanlık genelgesi yayımlandı.

Bu çerçevede tüm kamu kurum ve kuruluşları, Türksat'ın talep edeceği her türlü bilgi, belge ve desteği sağlamak ve işin yürütülmesine dair önerilerine de uymakla yükümlü hale getirildi.

Alınan bu kararın, hükümetin konuya verdiği önemi göstermekle birlikte, projenin en kısa süre içinde bitirilmesi ve aksamaya neden olunmaması için, kamu kurum ve kuruluşları tarafından gerekli hassasiyetin gösterilmesine hız kazandıracağına inanıyoruz."

e-Devlet Kapısı'na ilk aşamada dahil olacak kurumlar hangileri?

Altay Elbek: "e-Devlet Kapısı'na ilk aşamada dahil olacak kurumlar şartnameye göre: Adalet Bakanlığı, Adli Sicil, Maliye Bakanlığı, SSK, Emniyet Genel Müdürlüğü, İŞKUR, ÖSYM, MERNİS, Emekli Sandığı, BAĞKUR, Milli Kütüphane, TCDD, THY, DT.

Ancak bu kurum ve kuruluşların dışında, hangi kurumların portale dahil olması gerektiği konusunda çalışmalarımız devam ediyor. Bu yapıya uygun olan kurum ve kuruluşlarla bu sayının daha da artacağını düşünüyoruz. Önümüzdeki süreçteyse altyapısı uygun tüm kamu ve kurumları bu portalde toplamayı planlıyoruz."

Projedeki bireysel ve ticari hizmetleri anlatır mısınız?

Altay Elbek: "Kapı, Türkiye'de vatandaşların ve kurumların devlet ile farklı elektronik hizmetler üzerinden iletişimde bulunabileceği tek bir merkez olarak tasarlanmakta. e-Hizmetler'in farklı türleri, Kapı'da sunulmuş olacak.

Oluşturulacak portal, vatandaşlar ve kurumlar olmak üzere farklı hedef kitleye hitap edecek.

'Devletten Vatandaşlara' tarafında pasaport, iş başvurusu, online rezarvasyonlar, kütüphane hizmetleri, emeklilik gibi bireysel, 'Devletten Kurumlara' tarafındaysa vergi ve sigorta ödeme gibi ticari hizmetlerin organizasyonu yapılacak.

Avukatlar için mahkeme dava dosyası açma, hakimler için mahkeme dava karar süreci için bilgi toplama, e-Beyanname, sosyal güvenlik bildirim ve ödemeleri, lacivert pasaport başvurusu ve süre uzatımı, sürücü belgesi başvurusu, iş talebi başvurusu, işçi talebi başvurusu, işsizlik sigortası başvurusu, işsizlik sigortası ödemesi ve takibi, e-Devlet Kapısı'na bilgi talebi başvurusu, telefon, vergi, SSK borç sorgulama ve ödeme, e-Polis ihbar, Milli Kütüphane hizmetleri, Öğrenci Seçme Sınavı başvurusu, nüfus kayıt örneği alınması, adli sicilden sabıka kaydı alınması, vatandaşın sosyal güvenlik sistemine dair bilgi ve belge temini, TCDD, THY, DT bilet rezervasyonu ve satışı yapılması planlanan işlemlerden bazıları.

Proje kapsamında bu işlemlerden teknik ve hukuki engeli olmayanlar Kapı'ya taşınacak, diğerleri için yapılması gereken aşamalar belirlenecek ve oluşturulacak komitelerde bu engelleri ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yapılacak."

Bu sistem kullanıcıya ne gibi kolaylıklar sunacak?

Altay Elbek: "Kapı için söz konusu bir tasarımın ana faydası, devletler, kurumlar ve vatandaşların birbirleriyle iletişimde bulunması ve çalışması açısından işlem maliyetlerini en aza indirmek.

Projenin kullanıma sunulmasıyla birlikte, vatandaşlar ve kurumlar devlete ait kuruluşlara tek bir adresten ulaşarak kamu hizmetlerini en güvenli şekilde almanın rahatlığını yaşayacak. e-Devlet Kapısı, tüm web servislerine bağlantıyı içinde barındıran, aradaki bütünleşmeyi sağlayan ve 'birleşik servisler' mantığıyla hareket eden bir platform özelliğini taşıyor.

Örneğin, bir vatandaş pasaport için müracaat ettiğinde bunun için gerekli tüm belgeler, ilgili kurumların sistemlerinden otomatik alınması planlanıyor.

Dolayısıyla vatandaş, belgeleri alma konusunda hiçbir işlem yapmadan tek bir arayüzden tüm işlemlerini gerçekleştirebilecek.

Kimlik Paylaşım Sistemi, VEDOP, UYAP gibi projeler, e-Devlet Kapısı'nın alt kollarını oluşturuyorlar. Yapılan ne kadar e-devlet uygulaması varsa, bunların hepsi arka uygulama olarak sistemde yer alacak.

Dolayısıyla da, e-Devlet Kapısı, servis tabanlı bir yapıda kuruluyor. Bugün bir kişinin bir nüfus değişikliğini yapması, İstanbul gibi bir şehirde bir gününüze mal olmakta.

Kapı, kişinin tek adresten girmesiyle zaman kaybını önleyecek, muhtarlık, adli sicil kaydı gibi farklı mercilerde olan işlerinizi arka planda kendi yaparak işinizi kolay, güvenilir ve verimli yapmanıza yardımcı olacak.

Üstelik 7x24 açık olduğu için büyük bir kolaylık sağlayacak. e-Devlet Kapısı'nın hayata geçirilmesiyle Türkiye de e-Devlet uygulamasını yaygın şekilde kullanan ülkeler arasında yer alacak."

Örneğin pasaport ya da sabıka kaydı çıkarttırmak için bütün işlemler bilgisayar başından yapılabilecek mi yoksa işlemi resmileştirmek için ilgili kuruma mı gitmek gerekecek?

Altay Elbek: "Sabıka kaydı gibi kişinin direkt olarak alabileceği belgeler konusunda sıkıntı yaşanmayacağı kanaatindeyiz. Tek sorun, bu gibi belgelerin yasal olarak internet ortamından verilip verilmeyeceği. Proje süresince bu konuların da aşılabileceği kanaatindeyiz.

Ancak devletin özellikle ıslak imza istediği, kişisel gözle görerek teyit almak zorunda kaldığı pasaport başvurusu gibi durumlarda, belli bir aşamadan sonra mutlaka merkeze gidilmesi zorunlu tutuluyor. Şu an pasaport başvurusu internet üzerinden yapılabiliyor. Ancak portal bu işlemi daha da kısaltacak.

Örneğin, pasaport için birkaç kez gitmek yerine tek sefer teslim almak için gidilecek, belki orada ıslak imza atılıp yetkililere görünerek belgeniz teslim alınacak. Bu devletin isteği ile ilgili bir durum.

İlk aşamada bu gibi uyuglamaların tümünün bilgisayar ortamından yapılması mümkün gözükmüyor. e-Devlet uygulamalarında bunu tümüyle başarmış bazı ülkeler ve örnekler mevcut. Ancak şu an için olmasa da, hedefimiz böyle uygulamaları önümüzdeki yıllarda ülkemizde geliştirmek ve gerçekleştirmek."

Peki e-Vatandaş olmak ne kadar güvenli?

Altay Elbek: "e-Devlet Kapısı Projesi'nde hizmeti kullanacak kişilerin çok kişisel bilgilerini gerektiren işlemleri internet üzerinde yapıyor olması sebebiyle güven ortamının oluşturulması çok önem kazanıyor.

Tüm yararlarının yanında, e-Devlet ve ona eşlik eden BT uygulamalarının art niyetli kişiler tarafından kötüye kullanılabilmesi riski de bulunmakta. Ancak alınacak güvenlik tedbirleriyle bu tür yaklaşımların önüne geçmek mümkün.

Tüm dünyada e-Devlet projelerinin en önemli maliyet kalemlerini güvenlik harcamaları oluşturuyor. Türkiye için de bu durum aynı. e-Devlet Kapısı Projesi'nin önemli bir bölümünü güvenlik uygulamaları oluşturuyor.

Kamu kurumları, gerçek ve tüzel kişilere ait pek çok şahsî veya mahremiyeti olan bilgiyi toplar ve bunları saklar. Gerçek ve tüzel kişiler, şahsi veya gizlilik derecesi olan bilgiler ya da verilerin, geleneksel yöntemlerle saklandığı kadar titiz bir biçimde muhafaza edileceği konusunda ikna edilmedikleri sürece e-Devlet projeleri başarılı olamaz.

Burada yapılacak en önemli çalışma vatandaşlara bu güvenlik önlemlerinin tümünün alındığını, bu konuda çok sıkı çalışmaların yapıldığını ve bu hizmetin ayrıca devlet güvencesinde gerçekleştirildiği bilgisinin sağlıklı olarak verilmesi. Bu tedbirler halka iyi duyurulmazsa, sisteme duyulan güvende azalma olur."

Kişisel bilgilerin ele geçirilmesini nasıl önleyeceksiniz?

Altay Elbek: "Tekrar vurgulamak gerekirse, güvenlik tedbirleri ve güvenlik için yapılan harcamalar projenin büyük bir bölümünü teşkil ediyor. Kapı'nın güvenli olması için çok katmanlı bir mimari kullanmaktayız. Her aşamada farklı güvenlik politikalarıyla bilgi güvenliğinin maksimum seviyede korunması amaçlanıyor.

Ayrıca, hizmetlerin oluşturulmasından önce risk değerlendirmesi ve güvenlik tedbirleri de beraber yürütülüyor. Temel anlamda çözümümüz, güvenlik ihlallerinin meydana gelmemesi, bunun için zarar oluşmadan saldırı tespit ve önleme sistemlerinin devreye alınması. Olası hacker, virüs ve trojan saldırıları gibi Kapı'nın güvenliğini bozabilecek dış tehditlerin önlenmesi için gereken her türlü çalışma yapıldı.

Sistem yüksek güvenlik tasarımıyla e-Devlet Kapısı üzerinden tüm devlet kurumlarına tek noktadan giriş imkanı (single sign-on) sağlayacak. Bu özellik sayesinde kullanıcıların, tanımlamayla yetkilendirme işlemlerini tek bir güvenlik sertifikası veya şifresi kullanarak gerçekleştirebileceklerini düşünüyoruz.

Güvenlik altyapısı içinde bir dizi gizlilik, doğrulama, yetki, tutarlılık, süreklilik, dayanıklılık ve kurtarma gibi katmanların bulunduğu bir sistem tasarlandı. Bunlar belirli bir yönetim sürecinde ölçülüp izlenmekte ve hatta denetlenmekte.

Ayrıca afetler gibi herhangi bir olumsuz gelişmeye karşılık, felaket kurtarma merkezi de oluşturuluyor. Böylece de sistemlerin sürekli çalışabilirliği sağlanmış olacak. Zaman içinde sistemde çok büyük oranlarda servis yer alacağı için, buna göre de donanım altyapısı oluşturuluyor."

Pilot uygulama 19 serviste gerçekleşiyor, sayıda bir değişiklik planlıyor musunuz?

Altay Elbek: "Bu bizim karar vereceğimiz bir olgu değil. Biz sözleşmemizde yazılanları yapmakla yükümlüyüz. Bu 19 pilot servisi de biz seçmedik. Sadece devlet kurumlarının uygulamaları değil, yerel yönetimlere ait uygulamalar da zaman içinde bu portalda yer alacak.

Bunu dışında e-Devlet başlığı altına girebilecek tüm uygulamaları bu portalde toplamak önümüzdeki yıllar için hedefimiz. Zaten e-fizibilte çalışmaları da bu sayıyı nasıl arttırabilirizi araştırmak için yapılıyor. Böylelikle genişleme planlaması yapılmasına imkan sağlayacak veriler üretilecek ve bir tavsiye plan oluşturulacak.

Bu planlar çerçevesinde sayıda değişiklik yapmak Bakanlığın ve Türksat'ın yetkisinde. Biz onların arkasındaki teknoloji desteğiyiz ve talepleri gerçekleştirmek için varız."

Felaket Kurtarma Merkezi'nden bahsettiniz, merkezle ilgili bilgi verebilir misiniz?

Altay Elbek: "Projenin en önemli ayaklarından birinin de, hazırlanacak Felaket Kurtarma Merkezi olduğunu söyleyebiliriz.

Güvenlik ve yedeklemenin bu tip projelerde sistemlerin belkemiğini oluşturduğunu unutmamak gerekir. Bir felaket durumunda, kritik iş operasyonlarının aksamasını en aza indirmek üzere e-Devlet Kapısı'na kuracağımız Felaket Kurtarma Merkezi kesintisiz hizmet verirken, ana merkez sistemlerinin verdiği hizmetlerin tamamını da sağlayacak kapasitede olmasını planladık.

İş sürekliliğinin sağlanması ve devam ettirilebilmesi için, her türlü prosedür ve devamlılık planlarını oluşturmuş durumdayız. Ayrıca risk değerlendirme ve kontrol çalışmaları da, Felaket Kurtarma Merkezi kurulum çalışmalarına parelel olarak devam ediyor.

Planlarımız arasında, kriz durumlarında kriz koordinasyonunu sağlayacak basın ve halkla ilişkiler çalışmalarının yönetmek üzere çözümler geliştirmek, resmi makamlarla koordinasyon kurmak adına çözüm üretmek, farkındalık ve eğitim programlarıyla kurumsal farkındalık yaratmak ve iş devamlılık planını geliştirmek, yürürlüğe koymak, sürdürmek ve uygulamak için gerekli olan yetenekleri geliştirmek üzere bir program hazırlamayı saymak mümkün olabilir.

Bir acil durum meydana geldiğinde, telefon arama ağacı kullanımıyla Acil Durum Yönetim Ekibi'ni, Felaket Kurtarma Merkezi'ni ve Risk Yönetim Ekibi'ni harekete geçirmek için çalışmalar yapıyoruz. Seçilecek yerin gösterilmesiyle kısa sürede bu merkezi yapılandırıp sistem için hazır hale getireceğiz."

Projede sistem kurulumu ya da farklı alanlarda sorunlarla karşılaşıyor musunuz?

Altay Elbek: "Bu proje birçok adımdan oluşan bir proje olduğu için, farklı alanlarda farklı mercilerle çalışmak gerekiyor. e-Devlet Kapısı Projesi'nde yer alan tüm aktörler tamamen devlet ya da kamu kuruluşları ile ilgili olduğundan bütün bu kuruluşların koordineli ve uyum içinde çalışmaları gerekiyor.

Ayrıca proje çok büyük çaplı bir proje olduğu için de başlangıcında birtakım sorunların çıkması doğal. Ancak önemli olan bunları aşabilmek. İlk başta proje sahibinin el değiştirmesi nedeniyle projenin geldiği noktayı anlatacak bir üst kurul bulmakta biraz zorlanıldı. Bu da bazı gecikmelerin yaşanmasına sebeb oldu.

Ancak, Türksat'ın projeyi devralması ve bu konuda oldukça destekleyici olması sayesinde, projedeki çalışmalar hız kazanmış gibi görünüyor. Şu an büyük bir işbirliği içinde projeyi hayata geçirmek adına çalışmalarımız sürüyor."

Mevcut tüm e-devlet uygulamalarında bir standart geliştirildi mi?

Altay Elbek: "Şu an için böyle bir standart geliştirilmedi."

Projenin ekonomiye katkısı nasıl olacak?

Altay Elbek: "Geçtiğimiz yıllarda yaşadığımız ekonomik krizin yoğun olarak etkilediği BT sektörü, kriz öncesindeki grafiğini daha yeni yeni yakalamaya başladı. e-Devlet Kapısı Projesi, Türk BT sektörüne çok büyük bir ivme ve hareketlilik kazandıracak, sektörün büyümesine yardımcı olacak. Bu büyüme de tabii ki, Türk ekonomisine olumlu yansımalar yapacak.

Türkiye'nin prestiji olarak da nitelendirilen e-Devlet Kapısı Projesi, verimliliği artıran, zamandan tasarruf sağlayan yapısı ve Türk BT sektörüne kazandıracağı ivmeyle ülkenin ekonomisine önemli katkılarda bulunacak. Ayrıca AB için aday ülkelerin rekabet güçlerini artırmak amacıyla reformlarını hızlandırmaları, ekonomilerini modernize etmeleri, kurumsal ve idari kapasitelerini geliştirmeleri yönünde teşvik eden bir proje. Dolayısıyla üyelik aşamasındaki Türkiye için önemli bir prestij projesi.

Ayrıca kamu istihdam, harcama ve gelirler açısından ekonomideki en büyük aktör konumunda. İnternet kullanım oranının artmasıyla birlikte, devlet yönetiminde ortaya çıkacak yenilikler devletin pek çok bakir kaynağı daha iyi yönetmesini sağlayacak.

Devlet özel kesimle daha sağlıklı iletişim ve ilişki içinde olacak, bu ise sonuçta ekonominin verimliliği, etkinliği, rekabetçiliği ve yabancı sermayeyi cezbetme gücü üzerinde derin bir etki oluşturacak.

Projenin daha yararlı hale getirilmesi, gerekli tanıtıcı faaliyetlerinin yapılması ve farkındalığın yaratılması ayrıca çok önem taşıyor."

Sistem yurtdışında İngiltere, Norveç gibi ülkelerde uygulanıyor. Bu ülkelerde sistemde sorun yaşanıyor mu?

Altay Elbek: "Bugün e-devlet projelerinin başarısı, çeşitli faktörlere bağlı. Teknolojik altyapısı iyi, ekonomik sorunları olmayan, kültürel olarak e-yaşama geçişi benimsemiş toplumların ve devletlerin oluşturduğu sistemler, oldukça popüler bir biçimde kullanılıyor.

Norveç gelişmiş net ağı, teknolojik donanımıyla, İngiltere ise gelişmiş ekonomik yapısı, internet kullanım oranları ve devlet hizmetlerinin vatandaşa en iyi sunma adına bugün önde gelen e-Devlet uygulayıcıları.

İngiltere'de 'e-Devlet' çalışmaları, yaklaşık sekiz yıl öncesine dayanıyor. Bu çalışmaların ilk örnekleri, diğer ülkelerde olduğu gibi 'bilgilenme amaçlı web sayfaları'.

Daha sonraları, bu web sayfaları 'etkileşimli web siteleri'ne dönüştürüldü. İngiltere'deki e-Devlet çalışmalarını, diğer ülke örneklerinden ayıran en belirgin uygulama ise e-Devlet'in oluşturulmasında demokrasinin toplumun tüm kesimlerince kullanımının gözetilmesi.

İngiltere hükümeti, e-Devlet çalışmalarını yürütürken, elektronik iletişim ve işlemlerde demokrasinin en iyi nasıl uygulanabileceğini de toplumun bütün kesimleriyle tartıştı.

Bugün devletler internet üzerinde hızla kendilerini gösterse de bunlardan çok azı vatandaşa on-line hizmet verebiliyor. Geri kalanı bilgi verme düzeyinden ileri gidemez.

İngiltere ve Norveç bu alanda oldukça ileri seviyedeler. Hatta bu ülkelerde e-Devlet uygulamalarının, çok düzenli olarak işlediğini söyleyebiliriz.

Ancak, bu tür büyük projelerde sorunların yaşanması kadar doğal bir konu da olamaz.

Çünkü bu projeler aynı zamanda teknoloji projeleri olmayıp birer sosyal değişim projeleri.

Yerleşik devlet, vatandaş, kurumlar ilişkisini düzenlemek adına yeni yöntemlerin hayatımıza dahil olması demek. Devletin, kurumların ve halkın aynı şekilde sahip çıkmaması bu projeleri başarısızlıkla sonuçlandırabilir.

Ülkemizde de e-Devlet Kapısı kullanımının yaygınlaşmasıyla, sürekli gelişen ve yaşayan bir proje olma özelliğiyle vatandaş ve kurumlara dünya standartlarında hizmet vermeye devam edecek.

Ben şahsen bu projeyi CRM (Müşteri İlişkileri Yönetimi) projesi olarak görmekteyim. Burada müşteri bizim e-Vatandaş diye adlandırdığımız kesimdir. Burada vatandaşın işini kolaylaştıran servislerin yapılması etkin kullanımı en üst seviyeye çekecektir."