Öğretim üyesi 'tasman' yazılımı geliştirdi

9 Eylül Üniversitesi İzmir Meslek Yüksekokulu Teknik Programlar Bölümü Harita Kadastro Programı öğretim görevlisi Dr. Deniz Arca, BEÜ'de yaptığı doktora tezi çalışmasında, yer hareketlerinin etki alanlarını belirlemek amacıyla geliştirdiği yazılım programını ilk kez Zonguldak'ın Kozlu İlçesi'nde uyguladı. Daha önce kentte elle yapılan hesaplamalarla tespit edilmeye çalışılan 'tasman' (madencilik faaliyetleri sonucu oluşan boşlukların zamanla yer üstünde meydana getirdiği çöküntü ve binalarda meydana gelen çatlamalar), bu kez Dr. Arca'nın geliştirdiği yazılım ile saptandı.

Çalışmada, Türkiye Taşkömürü Kurumu Kozlu Müessese Müdürlüğü'nün faaliyet gösterdiği ilçede 4.36 kilometrekarelik alanın tasman etkisinde olduğu belirlendi. Bunun 1.41 kilometrekarelik bölümünün yerleşim yerini kapsadığı, geri kalan bölümün ise denizde kaldığı saptandı. Dr. Arca, tasman etkisi altında kalan yerleşim yerlerinde, üretimin 400-500 metre derinlikte yapılması nedeniyle herhangi bir tehlike olmadığını belirtti.

'KENT PLANLAMASINDA DA KULLANILABİLİR'

Dr. Deniz Arca, bu tür yer hareketlerinin daha önce elle yapılan hesaplamalar, ya da yurt dışından satın alınan yazılımlarla gerçekleştirildiğini belirterek, şöyle konuştu:

"Bunu yapma sebebimiz Türkiye?de herhangi bir yazılım bulamamıştık bu çalışmayı gerçekleştirecek. Elimizle çizmek zorunda kalıyorduk. İnsanların kullanabileceği şekilde yapılma yolunu araştırdık ve python programlama dilinde yazılım geliştirdik. Bir tasmanın yeryüzündeki etki alanlarının belirlenebilmesi için gerekli olan parametreler girilerek, parametrelerin eksen hesaplamaları program aracılığıyla gerçekleştirilip, yeryüzündeki etki alanı kilometrekare cinsinden program sayesinde otomatik olarak hesaplanabiliyor. Sadece taşkömürü için değil kent planlaması yapılacaksa risk analizlerini inceleyen kurumlar programı kullanabilir."

KOZLU'DA TASMAN ETKİ ALANINI BELİRLEDİ

BEÜ Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü Dekanı Prof. Dr. Hakan Kutoğlu danışmanlığında hazırladığı doktora tezinde, Kozlu'da yer altında yapılan kömür üretiminin yer üstünde ne kadarlık alanı etkilediğini kendi yazdığı programla hesaplayan Dr. Arca, şöyle devam etti:

"Tez çalışmasında amacımız bu Kozlu bölgesinde yer altı madenciliğinde panolardan çıkartılan üretimin yüzeyde yerleşim alanındaki etkisinin hesaplanmasıydı. Bu program ile Kozlu bölgesinde üretim gerçekleştirilen tüm panoların genişlik, derinlik kot bilgisi, eğim açısı bilgileriyle etki alanlarının belirlenmesi amaçlandı. Kozlu bölgesinde 8 üretim panosu vardı. Tüm panolarımızın geometrik özelliğini gerçekleştirerek bir etki alanı belirledik. 4.36 kilometrekarelik tasmanlı bölge belirlemişiz. Bu oranın da 1.41?i yerleşim alanındaymış. Yani diğer kısımlar denizde kalıyor."

YAZILIMIN ÖNEMİ

Prof. Dr. Hakan Kutoğlu da yazılım programının önemine dikkat çekerek, "Türkiye'de bu tür bir yazılım olmadığından uygulamacılar hesaplarını çoğu kez elle yapmak durumunda kalıyor. Bu da uzun zaman alıyor ve zaman zaman da hatalı hesap yapılıyor. Diğer bir çözüm olarak ise yüksek meblağda ödemeler yapılarak yurt dışından yazılım satın alınıyor. Bu da ciddi miktarda döviz kaybına neden oluyor. Bu yazılım ile biz bunun önüne geçmiş olduk. Sadece madencilik faaliyetlerinde değil her türlü yüzey hareketlerenin belirlenmesinde kullanılabilecek bir yazılım" dedi.