Çin'den ithal 'fiş piyangosu'na tepki
Gelir İdaresi'nin vatandaşları fiş almaya teşvik için Çin'deki piyango uygulamasını Türkiye'ye getirme fikri, tepkiye yol açtı. Uzmanlar, 'Modern ülkelerde bu tip bir uygulama yok. Türkiye'nin itibarı düşer' dedi
Emeklilerden sonra ücretlilerde de vergi iadesinin kaldırılması üzerine yapılan çalışmalar, "Alışverişlerde fatura-fiş alma oranının düşmesi nasıl engellenecek?" sorusunu gündeme getirdi. Bu konuda pek çok çözüm önerisi geliştirilirken Gelir İdaresi Başkan Vekili Osman Arıoğlu, alışverişlerde fiş almanın bir vatandaşlık görevi olduğunu vurguladıktan sonra fiş almayı teşvik için piyango sistemi uygulayabileceklerini söyledi. Arıoğlu, "Vatandaşlara aldıkları belge sayısına göre puan verilebilir. Puanlar kredi kartlarına aktarılabilir. Çekilişler düzenlenebilir. Yazarkasalar GPRS bağlantısıyla merkezi sistemimize bağlanır ve alınan her fişin yapılacak çekilişlere katılması sağlanabilir" dedi.
Vatandaşları piyango ya da puan sistemiyle fiş almaya teşvik etmek, vergi iadesini kaldıran yasa taslağında bulunmuyor. Çin'de uygulanan bu yöntemi, Maliye Bakanı'na öneren isim ise Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Aytaç Durak.
Çin'de bir restoranda yedikleri yemeğin ardından hesabı ödeyen davet sahibine bir makbuz getirildiğini anlatan Durak, "Davet sahibi, bu makbuzun köşesindeki üstü kapalı bölümü kazıdı. Öğrendik ki, bu bölümü kazıyarak ikramiye kazanılabiliyor" dedi. Türkiye'ye dönünce bu uygulamayı Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'a anlattığını belirten Durak, Çin'den getirdiği makbuzu da Bakan'a verdiğini söyledi.
'Cezalar hatırlatılmalı'
Konunun uzmanları ise fiş toplamanın piyango gibi uygulamalarla teşvik edilme düşüncesini tepkiyle karşıladılar. Vergi Konseyi Başkanı Mustafa Uysal, Türkiye'de 20 yılı aşkın süredir uygulanan vergi iadesi sisteminin, vatandaşların bilinçlenmesi açısından faydalı olduğunu ancak sahte belgelerin artmasının ve belge ticaretinin başlamasının bu sistemi aksattığını anlattı. Uysal, fiş almayı teşvik etmek için piyango uygulaması başlatılmasının "konuyu hafifleteceğini" söyledi. Uysal şöyle konuştu:
'Kötü bir şaka gibi'
"Vergi ahlakını yerleştirirken kumar ortamı oluşturulmamalı. Alışverişlerde fiş almamanın kanundaki cezası 129 YTL'dir. Gelir İdaresi açık hava ilanlarıyla bu cezayı hatırlatmalı ve cezanın uygulanmasında daha kararlı olmalı. Denetimler artırılmalı. Televizyon dizilerinin, ders kitaplarının içine fiş almanın önemini anlatan bölümler konulmalı."
Hesap Uzmanları Kurulu'ndan Garip Ayaz da fiş almayı teşvik için piyango düzenlenmesi olasığını, "Kötü bir şaka gibi" sözleriyle değerlendirdi. Sadece Çin'de bulunan bu uygulamanın modern vergi sistemlerinin hiçbirinde yer almadığını belirten Ayaz, şunları söyledi:
"Vergi iadesi kaldırılmamalı. Organize perakende sektöründen yapılan alışverişin toplam içindeki payı yüzde 70 olsaydı kaldırılabilirdi. Ancak yüzde 30'larda. Vergi iadesi kalkarsa kayıt dışıyla mücadeleye etkisi ne olur, bilemiyorum." Öte yandan Adalet Bakanı Cemil Çiçek, vergi iadesini kaldırmayı öngören tasarının Bakanlar Kurulu'nda imzaya açıldığını söyledi. Vergi iadesinin astarının yüzünden pahalı olduğunu belirten Çiçek, "Gereken tedbirlerle vergi topluyoruz" dedi.
'Vergi iadesini kaldırmak 5 milyar YTL'lik macera'
İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (İSMMMO) Başkanı Yahya Arıkan, vatandaşların fiş almasını teşvik amacıyla piyango düzenlenmesi düşüncesini, "Türkiye'nin itibarı sarsılır" diye yorumladı. Kayıt dışıyla mücadele için vergi iadesinin sürmesi, hatta seyahat, temizlik gibi harcamaları da kapsaması gerektiğini belirten Arıkan, iadenin kalkması durumunda Türkiye'nin yıllık vergi geliri kaybının 5 milyar YTL'ye ulaşabileceğini söyledi. Arıkan şöyle konuştu:
"Vergi iadesini kaldırmak macera olur. Türkiye'de 7 milyon ücretli çalışan var. Bunlar yılda 100 milyar YTL'lik fatura topluyor. Toplanan faturalar karşılığında ücretlilere 2006'da 2 milyar 340 milyon YTL iade yapıldı. Bu rakam 2007'de 2 milyar 950 milyon YTL olacak. İade kalkmasaydı 2008'de de 3.5 milyar YTL olacaktı. 2008'de ücretli çalışanlarının sayısının 10.5 milyon kişi, vergi iadesinin kalkmasıyla devletin tasarrufunun da 500 milyon YTL olacağı tahmin ediliyor. Bizim tahminlerimize göre ise vergi iadesinin kalkmasıyla toplanan fiş tutarı yüzde 25 düşecek. Bu 25 milyar YTL'nin kayıt dışına çıkması, 2.5 milyar YTL'si KDV'den, 2.5 milyar YTL'si de gelir ve kurumlar vergisinden olmak üzere 5 milyar YTL vergi geliri kaybı demek. Yani 500 milyon YTL'lik tasarruf, 5 milyar YTL'lik kayba neden olacak."