Ürküten rapor: Hazır kıymaya tavuk derisi ve kemik katılıyor
Market ve kasaplardan alınan 127 numune, yasak olmasına rağmen satışı devam eden hazır kıymanın sağlık açısından ciddi riskler taşıdığını gözler önüne serdi.
Sağlıksız şartlarda muhafaza edilen kıymalar, hastalık ve zehirlenmeye yol açan bakteriler içeriyor. Numunelerde, önemli oranda tavuk derisi ve kemik bulundu. İstanbul Perakendeci Kasaplar Odası, Veteriner Gıda Hijyenistleri Derneği ve Tüketiciler Birliği'nin ortak yürüttüğü araştırmanın ilk ayağı İstanbul'da gerçekleştirildi. Çeşitli ilçelerden temin edilen örnekler, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı Laboratuvarı'nda analiz edildi. Sonuçlar, halk sağlığı açısından endişe verici. Numunelerin yüzde 75'i sağlık açısından riskli bulundu. Bazı ürünlerde böbrek hastalığına yol açan bakteriler tespit edildi. Veteriner Gıda Hijyenistleri Derneği Başkanı Can Demir, tüketicilerin kıyma alırken sadece fiyatına değil, hangi şartlarda hazırlandığına da dikkat etmesini istedi.
İstanbul'da 10 ilçede yapılan araştırmanın sonuçları İstanbul Esnaf Odaları Birliği'nde düzenlenen toplantı ile kamuoyuna duyuruldu. Veteriner Gıda Hijyenistleri Derneği Başkanı Can Demir'in ilk dikkat çektiği konu, hazır kıyma satışının yasak olmasına rağmen kendilerinin 127 noktadan numune toplayabildikleri. Bir sonraki gidişte ise aynı yerlerde hazır kıyma satılmadığı gözlendi. Araştırma için İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve 32 ilçeye yazı gönderilerek destek ve katkıları istendi. Büyükşehir Belediyesi ve 22 ilçe kayıtsız kalmayı tercih ederken, Bağcılar, Bahçelievler, Bayrampaşa, Beşiktaş, Güngören, Kartal, Maltepe, Üsküdar, Tuzla ve Zeytinburnu belediyelerinin desteği ile numuneler alındı. Kıymanın yarısı kasaplardan, yarısı da aralarında büyük kuruluşların da olduğu marketlerden seçildi. Türk Gıda Kodeksi'ne uygun steril ortamlarda toplanan numuneler İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı Laboratuvarı'nda inceletildi. İncelemede, hazır kıymaların muhafaza şartları ve içeriklerine bakıldı. Araştırma sonuçları halk sağlığı açısından endişe verici: Numunelerin yüzde 75'i, hazır kıymanın saklanması gereken sıcaklıkta tutulmuyor; yüzde 46,6'sı uygun şartlarda muhafaza edilmiyor. Yüzde 7,1'inde koyun, yüzde 2,4'ünde kanatlı eti tespit edildi. Yüzde 38,6'sı böbrek hastalığına yol açması bakımından zararlı, yüzde 20'sinde yüksek oranda kalsiyuma yani kemik izine rastlandı. "Bu sonuçlar ürkütücü olup hazır kıymanın canımıza kıydığını ortaya koyuyor." diyen Can Demir, mekanik kıyma olarak bilinen MDM tipi bu örneklere dikkat çekti. Demir, bu kıymaları üreten makinelerin aslında kemikle eti ayırma işlevi gördüğünü; fakat makinenin ayarlarının değiştirildiği durumda ise kemiğin bile kıyma haline getirildiğini söyledi. Yerel yönetimlerin gıda güvenliği denetiminde saf dışı bırakılması ile belediyelerin bu konudaki duyarlılıklarını kaybettiğini belirten Demir, belediyelerdeki veteriner işleri müdürlüklerinin kaldırıldığına dikkat çekti. Demir'in üzerinde durduğu bir diğer nokta da gıda satışı yapan yerleri denetlemekle yükümlü olan Tarım İl Müdürlüğü'nün yetersiz kalması. Toplam 8 ilçede şubesi bulunan tarım müdürlüğü, 12 milyonluk nüfusa sahip İstanbul'u sadece 12 kişi ile denetliyor. Demir, bu durumun diğer iller için de geçerli olduğunu, Türkiye genelinde 3 bin 600 denetleme ihtiyacı bulunduğunu belirterek, "Veteriner denetleme teşkilatı olmayan tek ülkeyiz." dedi. Demir, bazı hazır kıymalarda hastalıklara yol açan antibakteriyel ilaçların kullanıldığını kaydetti.
'Satış sürerse marketleri açıklarız'
Tüketiciler Birliği Başkanı Avukat Bülent Deniz ise yasak olmasına rağmen hazır kıyma satışlarının devam etmesini 'görev ihmali' olarak nitelendiriyor. Görev ihmali sebebiyle önümüzdeki hafta Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehmet Mehdi Eker hakkında suç duyurusunda bulunacaklarını vurgulayan Deniz, hazır kıyma satışı yapan marketlere şu uyarıda bulundu: "Eğer bu marketler hazır kıyma satışına devam ederse onların isimlerini afişe edeceğiz ve müşterileri boykota davet edeceğiz." Deniz, İstanbul'daki marketleri ve kasapları denetleyemeyen Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın okul kantinlerini ise denetlemesinin imkansız olduğunu dile getirdi. Kasaplar Odası Başkanı Bilgin Şahin de, piyasada 5-6 liraya satılan hazır kıymalar dışında okul kantinlerinde satılan ucuz köfte ve burgerlerin de tehlike saçtığını vurguladı. Şahin, sığır etinin kilosunun maliyetinin 8-9, dana etinin ise 11-12 YTL olduğu halde bu kadar düşük fiyata satılan hazır kıymalarda, tavuk sakatatları, derisi ve kemiklerinin kullanıldığını ve renklendirmek için havuç katıldığını anlattı. Avrupa'da 1960'ta halkın ihtiyacını karşılamak için tavuk sakatatlarının 'mekanik kıyma' denilerek satıldığını; ancak kısa süre sonra sağlığa zarar verdiği için yasaklandığını kaydetti. Araştırmayı yapan üç sivil toplum kuruluşu, bir sonraki aşamada paketlenmiş, üzerinde üretim tarihleri bulunan hazır kıymaları inceleyecek.