Yeni anayasada 6 soru işareti

Bülent SARIOĞLU

Başkanlık sistemini düzenleyen Anayasa Değişiklik Teklifi'nin yasalaşma süreci bugün Anayasa Komisyonu toplantısıyla başlıyor. Teklifin Meclis'e sunulmasının ardından yapılan değerlendirmelerde AK Parti grubunda da bazı soru işareti ve sistemin işleyişine yönelik kuşkular gündeme geldi. Komisyon devam ederken Başbakan Binali Yıldırım ile teklifin hazırlığında görev alan parti yöneticileri de kaygıları gidermeye çalışacaklar. Yıldırım'ın başkanlığında yarınki toplantıda milletvekillerine brifing verilecek. Teklifle ilgili AK Parti grubunda da tartışılan bazı başlıklar şöyle:

1- 18 yaşta vekillik: Askerlik çağına bile gelmemiş genç partililer milletvekilliği için yarışacak. Erken beklentiye girecek gençlik teşkilatlarının listelerde yer bulamayınca seçim motivasyonlarını yitirecekleri savunuluyor. AK Parti'nin deneyimli isimlerinden Cemil Çiçek, hafta sonu yayımlanan röportajında, "Kişisel fikrime göre 25 yaş bile gençtir. Siyaset yapmak zordur. Tecrübe ister. Yedek milletvekilliğine de olumlu bakmam. Bir defa yedek lafı inciticidir" dedi.

2- Yedek milletvekilliği: Farklı partilerden milletvekilleri, bunun mevcut üyeler üzerinde baskıya dönüşebileceğini, parlamenter saygınlığına zarar vereceğini, Türkiye şartlarında can güvenliğine kadar uzanan riskler doğuracağını savunuyorlar. Bir temsil görevi olan milletvekilliğinin, belediye meclisi üyeliğiyle eş tutulup kariyer mesleğine dönüştürülemeyeceği de belirtiliyor.

3- Doğuştan Türk: Cumhurbaşkanı adaylarının "doğuştan Türk vatandaşı olması" şartı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu gibi Türk soylu olmasına karşın vatandaşlık hakkını sonradan edinen soydaşlara adaylık engeli getiriyor. Batı Trakya'dan çok sayıda soydaşın, dışlanma olarak gördükleri bu konuda rahatsızlığını AK Parti'ye ilettiği öğrenildi. Bu şartın, Suriyeli sığınmacıların gelecek yıllarda vatandaşlık hakkını kazanma olasılıklarına karşı bir "sigorta" olarak getirildiği belirtiliyor. Bu ifade, yıllar sonra 100 bin dolayında sığınmacının imza toplayıp bir aday çıkarması ve toplumsal bir kesimin oylarını blok halde yönlendirmesine önlem olarak düşünülüyor.

4- Yardımcıların nitelikleri: Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların yaşları, eğitimleri gibi nitelikleri ile yardımcı sayısı ve yeminleri teklifte düzenlenmiyor. Bazı milletvekilleri, vekil olarak cumhurbaşkanı yetkisini kullanacak yardımcıların en azından milletvekili seçilme yeterliliğini taşıması gerektiğini düşünüyor. Ancak kulislere yansıyan bilgilere göre bu tercih Cumhurbaşkanlığı'ndaki çalışmada yapıldı.

5- Genel başkan olabilir mi? Bazı AK Partililer, gelecekte öngörülmeyen sorunlarla karşılaşmamak için cumhurbaşkanının parti üyeliğinin yanı sıra genel başkan olabileceğinin de teklife açıkça yazılmasını talep ediyor. Bu konuda Devlet Bahçeli'nin tavrı belirleyici olacak.

6- HSYK üyeleri: Teklif yasalaştığında Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) üyelerinin görevleri sona erecek ve bir ay içinde yenileri belirlenecek. 2018'e kadar görev süresi olan bazı HSYK üyelerinin rahatsızlıklarını iktidara ilettiği öğrenildi.

BÜTÜN HESAPLAR DEĞİŞECEK

Anayasanın yeni hükümleri yürürlüğe girdiğinde Meclis'te yasama işlemlerinin hesapları da değişecek. Anayasa değişiklik teklifleri 184 yerine 200 imzayla verilebilecek. Anayasa değişikliğinin gerçekleşmesi için 330 yerine en az 360 oy gerekecek ve referandum şartı 367 yerine 400 oyla kalkabilecek. Bir milletvekilinin TBMM üyeliğinin düşmesi ancak 301 oyla olacak. Af yasası çıkarabilmek için gerekli çoğunluk 330'dan 360'a yükselecek. TBMM Başkanı'nın ilk iki turda seçilmesi 400 oya, son turda 301 oya bağlı olacak. Bir teklifin yasalaşabilmesi için Meclis'in en az 184 yerine 200 üyeyle toplanması gerekecek. Parlamentoda karar yeter sayısı 138'den 151'e çıkacak. TBMM'ye düşen kontenjandaki Anayasa Mahkemesi üyeleri ilk turda 400, ikinci turda 301 oyla seçilebilecek.