Esnek ve alternatif çalışma yöntemleri-1

Konu

Doğum Sonrası Yarım Zamanlı Çalışma Hakkına Sistemsel Bakış makalesi bağlamında, dayanak, tanım, fayda, korku etkisi ve sonuç başlıkları altında esnek/alternatif/akıllı çalışma yöntemlerine dair bilgiler ve değerlendirmeler bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.

Dayanak

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 100 üncü maddesinin üçüncü fıkrası "Memurların yürüttükleri hizmetin özelliklerine göre, bu madde uyarınca tespit edilen çalışma saat ve süreleri ile görev yerlerine bağlı olmaksızın çalışabilmeleri mümkündür. Bu hususa ilişkin usul ve esaslar, Cumhurbaşkanınca belirlenir." hükmü, esnek çalışma yöntemlerinin oluşturulmasına izin vermektedir.

Tanım

20 yüzyıldan 21 inci yüzyıla istihdam piyasasında değişen ve dönüşen tüm prametreler ışığında monolitik klasik çalışma yöntemi yerine ikame edilecek, çalışanlardan mesainin her dakikasının hesabını soracak, devletin, çalışanların, vatandaşların amaç ve faydasına hizmet edecek, geleceğin heterojen çalışma yöntemleridir.

Toplam mesai saatinde ve iş yükünde bir azalmaya sebebiyet vermeksizin, mesainin başlama, ara verme ve bitme saatleri ile çalışma yerleri üzerinde duruma göre Devletin ya da çalışanların insiyatif kullanmasına müsaade eden akıllı çalışma yöntemleridir.

Erkek-kadın tüm çalışanlara hitap edecek; her hal ve şartta maaşlarda azalmaya yol açmayacak; kendine özgü bir sözleşme tipiyle mesai saat, yeri, çalışma programı üzerinde düzenleme yapmaya imkan tanıyacak; aynı statüde ve meslekte olanlara eşit erişim hakkı tanıyacak; talebi reddedilen çalışanlara mahkemeye gitme hakkı verecek; tarzda oluşturulması gereken güvenceli, yeni nesil çalışma yöntemleridir.

Tam istihdama ulaşmış, işsizlik sorununu çözmüş ülkelerde ve işgücü piyasasında hayata geçirilmiş ütopik çalışma yöntemleri değildir. Aksine, Almanya, Fransa, İngiltere, Amerika gibi kalkınmış ancak işsizlik sorunu yüksek, kapitalizmin beşiği ülkelerde oluşturulmuş; istihdamı, mal ve hizmet üretimini artırıcı, yardım bağımlılığını azaltıcı, sosyal denge unsuru çalışma yöntemleridir.

Çocuk, engelli, yaşlı, hasta bakım yükümlülüğü gibi kısıtlayıcı nedenlerle çalışama hayatına katılamamış ya da mevcut işlerinden ayrılmak zorunda kalmış dezavantajlı grubların ilk defa veya yeniden çalışma hayatına katılmalarına ya da tutunmalarına imkan tanıyan aile dostu çalışma yöntemleridir.

Çalışanların moral motivasyonunu, sorumluluk duyğusunu, verimliliğini artıran; kurumların, deneyimli, vasıflı elemanları ellerinde tutmalarına, aynı ya da daha üstün niteliklere sahip olanları işe almalarına, değişen iş koşullarına uyum sağlamarına ve daha rekabetci bir bünyeye evrilmelerine zemin hazırlayan; çalışanların yaptıkları işten zevk almalarına, stres kaynaklı işten ayrılma olasılıklarını azaltan, kurumlar açısından post-modern, personel açısından ise Y ve Z kuşağına uygun çalışma yöntemleridir.

Fayda

Klasik/tam zamanlı çalışma yönteminden esnek çalışma yöntemlerine geçiş aşamasında, uygulayıcı ülkelerin edindikleri tecrübeler ve hazırladıkları değerlendirme raporları ışığında, ülkemizde de ortaya çıkması mutemel fayda odaklı sonuçlar, Devlet, çalışanlar, vatandaş açısından aşağıda ifade edilenler gibi olabilir.

Devlet

Ulaşım, iletişim, bilişim ve teknolojik sahadaki ilerlemelerden olabildiğince etkin faydalanarak çalışanlarını daha verimli yönetecek; ekonomik, sosyal, kültürel, kentleşme politikalarını daha kolay regüle edecek; salgın hastalık, deprem, sel, kasırga, iç karaşa, savaş gibi tabi afet ve olaganüstü hallerde kamusal üretim ve hizmetlerde sürekliliği sağlama imkanına kavuşacak; Trafik yoğunluğunu daha kolay hafifletecek; nüfus yoğunluğunu kentten kırsala aktarabilecek; idari hizmet masraflarını azaltacak; oldukça kullanışlı bir enstürmana kavuşacaktır.

Çalışanlar

Bir taraftan, iş-yaşam dengesini daha kolay kurarken, çalışma gün ve saatinden her dakikanın hesabının sorulacağı ön kabulüyle kendilerine oto kontrol uygulacak, iş yerinde bulunmalarına mani hallerde gerçekci bir yaklaşımla ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra mümkün olan en kısa sürede görevi başına dönecek; diğer taraftan, mesaiye geç gelmelerine, erken ayrılmalarına ya da ara vermelerine biteviye sebep olan çocuk-yaşlı bakımı, okul aile birliği toplantıları, yüksek lisans, doktora çalışmaları, hastalıklar, trafik yogunluğu, dini ibadetler, atama, görev, yer ve unvan değişiklerinden kaynaklı tebrik ziyaretleri, düğün davetiyeleri, cenaze taziyeleri, doğalgaz, elektrik, su abonelikleri, iptalleri, arızaları, fatura ödemeleri, sosyal, kültürel, mesleki, dini ihtiyaçlar, evcil hayvan bakımı, hobi gibi ihtiyaçlarını karşılayarak, kendilerini daha sakin bir kafayla görevlerine hasredeceklerdir.

Vatandaşlar

Daha kolay, hızlı, geniş bir zaman diliminde ve insani şartlarda hizmet alabilecek; öğle aralarında, sabah erken akşam ise geç saatlerde olmak üzere daha uzun zaman dilimlerinde işlerini görebilecek; tabi afet. olagan üstü hallerde ve salgın hastalıklarda daha sekronize ve kesintisiz yardım alabilecektir.

Korku etkisi

Statülerde, istihdam politikalarında ve çalışma yöntemlerinde değişiklik yapılmasının, klasik çalışma düzeninden alernatif/esnek çalışma yöntemlerine geçiş yapılmasının önündeki en önemli bariyerdir. Matbaa'nın icadından 200 yıl sonra Osmanlı İmparatorluğuna ulaşması ile 1812 yılında İngiltere'de tekstil makinalarının, kendilerini işsiz bıraktığı gerekçesiyle esnaf birlikleri yakılması hadisesinde yaşananlar, bugünkü durumu anlamamıza yardımcı olabilecek tarihsel nitelikte örneklerdir.

Sonuç

Esnek/alternatif çalışma yöntemleri, mevcut çalışanların, iş güvencesini zayıflatacak, maaşlarını düşürecek, sendikal faaliyetlerini zayıflatacak, işlerini kaybetmelerine yol açacak potansiyele sahip değildir. Bilakis, dış uzmanlık, kısmi süreli çalışma, iş paylaşımı, uzaktan çalışma, esnek zaman, yoğunlaştırılmış çalşma gibi yeni nesil çalışma yöntemleri, küreselleşme ve değişerek gelişen teknolojik ivmeye, ülkemiz çalışma hayatının da uyum sağlamasını, istihdam piyasasının daha rekabetçi ve üretken hale gelmesine katkı sağlayacaktır.

Esnek/alternatif çalışma yöntemleri yasası, diğer ülkeler bir tarafa, Amerika'da 1978 yılında yürürlüğe konmuştur! Bu ülkenin bu noktadaki önemi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun hazırlık çalışmalarında Amerika'dan davet edilen uzmanlara özel raporlar hazırlatılması ve bu raporlar minvalinde 657 sayılı Kanunun kurgulanmış olmasıdır.