Türkiye yaptırımlara karşı cevabını verecek

ABD, Rusya'dan alınan S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle Türkiye'ye yaptırım kararı aldı. Savunma sanayiinin başındaki isimlerin kara listeye alınması Ankara'da tepkiyle karşılandı. Türkiye, müttefiklik ve ortaklık ruhuna aykırı bu karara aynı şekilde cevap vermeye hazırlanıyor.

Yaptırım maddelerinin, "en hafifler" arasından seçildiği belirtilse de, Türkiye ile ABD iş ilişkilerinin her yönüyle etkilemesi kaçınılmaz görülüyor. Türkiye, Amerika'da benzer unvanlarda bulunan kişilere yönelik yaptırım uygulayabilir. Etkili yaptırım seçenekleri doğrultusunda ise gözler, NATO ittifakını yaptırımlarla baltalayan ABD'nin Türkiye'deki üsleri ve NATO üslerindeki varlığına da çevrilmiş durumda.

HAVA SAVUNMA'DAN SORUMLU İSİMLER

ABD'nin yaptırım listesine Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir'in yanı sıra, hava savunmadan sorumlu Savunma Sanayii Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Faruk Yiğit, Hava Savunma ve Uzay Daire Başkanı Serhat Gençoğlu ile Bölge Hava Savunma Sistemleri Müdürü Mustafa Alper Deniz dahil edildi. Dört ismin de varsa bu ülkedeki mal varlıkları dondurulacak ve vize kısıtlaması getirilecek. Savunma sanayiinde başkanlık ve hava savunma birimlerini hedef alan yaptırım kararı, Amerika'nın "düşman ülkelere" uygulanan yaptırım kararlarının en hafifleri arasında gösterilse de ilişkilere yönelik farklı boyutlarda etkileri kaçınılmaz görülüyor.

MUKABELE HAKKI SAKLI

Dışişleri Bakanlığı da bu tehlikeye işaret ederek, "İlişkilerimizi olumsuz yönde etkilemesi kaçınılmaz olan bu karara karşı gerekli adımları atacak, uygun gördüğü şekilde ve zamanlamayla mukabelede bulunacaktır. Türkiye, ulusal güvenliğini sağlamak için gerekli gördüğü tedbirleri almaktan da imtina etmeyecektir" açıklaması yaptı. Diplomaside "mukabele", benzer uygulamaların karşılıklı olarak icrasını öngörüyor. Bu doğrultuda yaptırım uygulanan bürokratların ABD'de karşılığı konumundaki isimlere yönelik benzer tedbirlerin alınması gündemde.

BRUNSON'DAKİ GİBİ
2018 yılında Rahip Brunson krizinde benzer bir yol izlenmişti. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile Adalet Bakanı Abdulhamit Gül'e yaptırım kararı alan ABD'nin Adalet ve İçişleri Bakanları kara listeye alınmıştı. ABD'nin S-400 yaptırımlarını "en hafifler" arasından seçtiği belirtilse de Türkiye-ABD ilişkilerini etkilemesi kaçınılmaz görülüyor.

Askeri üsler masaya gelir

Yaptırımların, iki ülke ilişkilerini ciddi boyutta etkilemesi halinde, daha ciddi tedbirler de alınabilir. Bu durum da Türkiye'deki ABD üslerini yeniden gündeme getirdi. Bunlar arasında, Orta Doğu coğrafyasına ilişkin kritik önemdeki Adana İncirlik Üssü, ABD hava kuvvetlerinin 39. Ana Jet Üssü'nü barındırıyor. İzmir Çiğli'de bulunan hava üssü, Avrupa'daki ABD Hava Kuvvetleri'ne bağlı olarak görev yapıyor. Şile'de stinger füzelerinin fırlatılması için uluslararası standartlarda bir atış alanı olan Şile Üssü bulunuyor. Konya 3. Ana Jet Üs Komutanlığı'nda NATO görevi kapsamında Awacs'lar üslenmiş durumda. Balıkesir 9. Hava Jet Üssünde 6 adet "vault" denilen füze rampası bulunuyor. ABD'nin etkin kullandığı üslerden bir diğeri ise NATO bünyesindeki Kürecik Üssü. Türkiye'deki ABD üslerinin kapatılması, Kıbrıs Barış Harekatı'nda ABD'nin uyguladığı silah ambargosu üzerine ilk kez uygulanmıştı. Türkiye, Amerika'nın silah ambargosuna 25 Temmuz 1975'te, Türkiye'de o dönem sayıları 21'i bulan ABD üslerini kapatarak yanıt vermişti.

İttifakımızın tüm değerlerini sarstı

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, ABD'nin hukuk dışı yaptırım kararına çok sert tepki gösterdi.

"ABD'nin, ülkemizin S-400 Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi tedariki nedeniyle, müttefiklikle, mevcut askeri, politik gerçeklerle bağdaşmayan yaptırım kararını kınıyoruz. Bir NATO üyesi ülkeye yaptırım uygulanmasının müttefiklik ruhuna zarar vermenin ötesinde müttefikler arasındaki güveni kökünden sarsacağı açıktır" diyen Bakan Akar, ciddi bir hava ve füze tehdidi altındaki Türkiye'nin ve 83 milyon vatandaşının hava ve füze savunması dahil, güvenliği için gerekli her türlü tedbirin alındığını ve alınacağını belirtti. Akar, şunları kaydetti:

"Bu yaptırım kararı ülkelerimiz arasındaki ittifakın tüm değerlerini sarsmıştır. Ancak ülkemizin ve asil milletimizin savunma ve güvenliğini sağlamaya yönelik çalışmalara azim ve kararlılıkla devam edilecektir. Kore savaşından bu yana müttefikimiz olan ABD ile mevcut askeri, politik durum çerçevesinde bölgesel ve küresel savunma ve güvenlik konularında iş birliği ve dayanışmaya dönülmesi, bölgesel ve küresel barış ve güvenliğe de önemli katkılar sağlayacaktır."

ABD'nin Rus yapımı S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle Türkiye'ye yaptırım kararı almasının ardından iki ülke arasında ilk temas gerçekleşti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile görüşerek, ABD'nin aldığı karara ilişkin tepkiyi dile getirdi. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, ABD'li mevkidaşı Pompeo ile telefonda görüştü. Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre, görüşmede, ABD'nin aldığı yaptırım kararına ilişkin Türkiye'nin tepkileri dile getirildi.

Milli güvenliğin pazarlığı olmaz

ABD'nin müttefiklik ve ortaklık ruhuna aykırı olan ve hiçbir hukuki zemini bulunmayan yaptırım kararı her kesimden sert tepkiyle karşılandı: Akıl dışı vahim bir karar. Türkiye yoluna devam edecektir. Milli güvenliğimiz konusunda pazarlık kabul etmiyoruz. ABD bir an önce bu yanlıştan dönmeli.

-Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay:

Türkiye'nin dik duruşunu herhangi bir ülkenin yaptırım kararı etkileyemez. ABD'nin bu kararını kınıyor ve düştüğü bu yanlıştan bir an evvel dönmeye davet ediyoruz.
-TBMM Başkanı Mustafa Şentop:

Yaptırım ne müttefiklikle ne de müttefiki yeniden kazanma iradesiyle bağdaşır. Savunma sanayiinde Türkiye'yi kendisine mahkum zanneden bir anlayış zamanın gerisinde kalmıştır.

-İletişim Başkanı Fahrettin Altun:

Türkiye'nin S-400 hava savunma sistemi tedariki nedeniyle ABD'nin Türkiye'ye yönelik yaptırım uygulama kararı, mantıksız ve neticesiz olduğu gibi ortaklık ruhuna da aykırıdır. Milli egemenliğimize olan bağlılığımız sarsılmazdır ve yaptırım tehditlerinin etkisine kapalıdır. ABD'nin bu vahim hatadan gecikmeden döneceğine inanmayı sürdürüyoruz.
-Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın:

Türkiye, savunma sanayii alanındaki hedeflerine ulaşmak için adımlarını kararlı bir şekilde atmaya devam edecek.

-AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş:

Siyaseten kabul etmek mümkün değil. Türkiye Cumhuriyeti Devleti olarak bunu reddediyoruz. Akıl dışı vahim bir karar. Etkileri az olacak. Bu tür yaptırımlar Türkiye'nin savunma sanayiini güçlendirmeye yardımcı olur. Kötü komşu adamı ev sahibi yapar.
-AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik:

Bu kararın hiçbir hukuki zemini yoktur, adaletten uzaktır ve müttefiklik ilişkisi bakımından tamamen yanlıştır. Türkiye yoluna devam edecektir. Milli güvenliğimiz konusunda pazarlık kabul etmiyoruz. ABD'nin tek taraflı yaptırım kararına ilişkin olarak kendi adımlarımızı atacağız. Müttefiklerimizin sağduyulu davranması herkesin yararına olacaktır. Müttefiklik, yaptırım diliyle değil dayanışma diliyle konuşmak demektir.

-TBMM Başkanvekili Celal Adan:

Türkiye'nin bu bağımsız ve başarılı hamlesini cezalandırmak, yükselen ivmesini kesintiye uğratmak için birtakım adımlar atılmaktadır. Diplomatik nezakete ve evrensel hukuk normlarına zarar veren bu had bilmezlik, bir şahsa değil doğrudan Türkiye Cumhuriyeti'ne kesilmiş bir ceza olarak algılanmalıdır.
-CHP İstanbul Milletvekili Ünal Çeviköz:

Ülkemizin Rusya'dan S-400 füze sistemi alımına ilişkin ABD'nin yaptırım uygulama kararı almasını derin bir endişe ile karşılıyor ve bu kararı şiddetle kınıyoruz. Söz konusu yaptırımların nedeni olan S-400'lerin alımı, Türkiye'nin egemen kararıdır. O nedenle yaptırım adımını asla kabul etmemekteyiz. Şimdi yapılması gereken 2,5 milyar dolarlık yatırım yapılan bu sistemin en kısa zamanda kullanılır hale getirilmesidir.

-İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener:

Türkiye'nin meselelerine karşı gösterilen vurdumduymazlığın, canı sıkıldığında yaptırıma başvuran bir şımarıklıkla taçlandırılması; ne müttefikliğe yakışır, ne de Türkiye ile ABD arasındaki dostluğa katkıda bulunur. Ne var ki gün gelir; iyi ikili ilişkiler her ülkeye lazım olur.
Aliyev'den anında tepki

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ABD'nin Türkiye'ye S-400 yaptırım kararını, "kabul edilemez", "haksızlık" ve "hukuka aykırılığın bir göstergesi" şeklinde değerlendirdi.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Müşaviri Hikmet Hacıyev, konuya ilişkin yaptığı yazılı açıklamada şu ifadelere yer verdi: "Cumhurbaşkanı Aliyev, Türkiye'ye karşı tek taraflı yaptırımları kabul edilemez buluyor. Bazı NATO üyesi ülkeler benzer hava savunma sistemi kullanırken Türkiye'ye yaptırım uygulamak haksızlıktır. Cumhurbaşkanımız bu durumu çifte standart ve hukuka aykırılığın bir göstergesi olarak değerlendiriyor. Aliyev, yaptırımların, Türkiye'nin savunma kabiliyetlerini güçlendirme adımlarını engellemeyeceğine emin olduğunu belirtti." Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı da kararı kınadı.

İRAN'DA TEPKİ

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ise karara tepki göstererek, Twitter hesabından "Komşular önceliğimiz" etiketiyle bir mesaj paylaştı. Zarif, "ABD'nin, Türkiye aleyhindeki son yaptırımlarını şiddetle kınıyor ve (yaptırımlara karşı) Türk halkı ve hükümetinin yanında duruyoruz" ifadelerini kullandı.

YANLIŞ BİR ADIM

KKTC Başbakanı Ersan Saner de yaptırım kararını "son derece yanlış bir adım" olarak niteledi. Yaptırım kararına ilişkin yazılı açıklama yapan Saner, "Türkiye'yi kendi ve bölge istikrarı için S-400 füzelerini aldı diye yaptırıma tabii tutmak son derece yanlıştır" ifadelerini kullandı. Saner, ABD'nin bir taraftan NATO üyesi olmayan Rumlara yönelik silah satışını serbest bırakması, diğer taraftan NATO üyesi Türkiye'ye Patriot füzelerini satmaktan, F-35 savaş uçakları projesi çerçevesindeki sözlerini yerine getirmekten vazgeçmesinin ciddi bir çelişki ve yanlış bir tercih olduğuna dikkati çekti.