Vahdeddin, Mustafa Kemal'i Samsun'a 40 bin lirayla yolladı
Bülent GÜNAL// /HABER MERKEZİ
İNGİLİZ BELGELERİNE GÖRE CUMHURİYET TARİHİNİN BİTMEYEN TARTIŞMASI
İngİltere'dekİ Foreign Office'te bulunan belgelere göre Vahdeddin, Mustafa Kemal'i Samsun'a Pontus devletine engel olmak ve milli mücadeleyi başlatmak için gönderdi
Prof. Hülagü'nün İngiliz belgelerinde yaptığı çalışmaya göre Vahdeddin, Mustafa Kemal Samsun'a çıktıktan iki ay sonra İngiltere'ye iltica başvurusunda bulunmuş
Erciyes Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyeleri'nden Prof. Dr. Metin Hülagü'nün son padişah Vahdeddin ile ilgili İngiliz belgelerine dayanan araştırması büyük ses getirmişti.
İlk kez VATAN'da yer alan belgelerle Vahdeddin'in son günleri, Atatürk ile olan ilişkisi ve gurbetteki yıllarıyla ilgili çarpıcı iddialar tarihçiler arasında da tartışmalara yol açmıştı. Prof. Hülagü'nün Londra'daki Foreign Office (Yabancılar Ofis)'te yaptığı 3 yıllık araştırma, 'Yurtsuz Padişah Vahdeddin' adıyla Timaş yayınları tarafından kitap haline getirildi. Kitapta ilk kez yayınlanna belgeler, çarpıcı iddialar yer alıyor.
Belgeler özellikle Sultan Vahdeddin'in tahta geçişinden öldüğü 1926 yılına kadar yaşadıklarını aydınlatırken; Osmanlı Hanedan üyelerinin 1940'lı yıllardaki sıkıntılarını, çırpınışlarını ve dünya liderlerinden ilginç isteklerini de gözler önüne seriyor. Son Osmanlı padişahı Vahdeddin ile Mustafa Kemal arasındaki ilişki her zaman büyük merak konusu olmuştu. Vahdeddin ve Mustafa Kemal aynı davaya mı inanıyorlardı yoksa can düşmanlar mıydı? Mustafa Kemal Samsun'a büyük yetkilerle giderken acaba iddia edildiği gibi Vahdeddin'den maddi bir destek de almış mıydı? Vahdeddin İngiltere'ye kaçmayı ilk olarak ne zaman planladı? Kitap İngiliz belgelerinde bu soruların yanıtlarını arıyor.
YETKİLİ GİTTİ
Samsun'a giden Mustafa Kemal'in yetkilerinin ilgili vilayetlere İçişleri Bakanlığı tarafından duyurulduğunu gösteren belge.
40 bin lira verdi
İşte büyük tartışma... Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkarak sadece Türkiye'nin kaderini değil, dünya tarihini de değiştirmişti. Peki Mustafa Kemal, Samsun'a giderken padişah Vahdeddin'den destek aldı mı? Prof. Hülagü bu tarihi tartışmanın İngiliz belgelerine de yansıdığını belirtiyor: ?Mustafa Kemal'in Anadolu'ya kimin iradesi ile gittiği ve Anadolu topraklarına kimin kararı ile nasıl ayak bastığı birçok tarihçi, siyasî ve araştırmacı tarafından henüz üzerinde mutabakata varılamayan bir konu. Ancak İngiliz belgelerine göre söz konusu iradenin sahibi Sultan Vahdeddin'in ta kendisi. Belgelere göre Vahdeddin, Anadolu'ya göndermek üzere güvendiği kumandanlar arasında Mustafa Kemal'i tercih etti. Bu vesikalara göre Vahdeddin, Karadeniz bölgesinde bir Pontus devleti oluşumuna imkân vermemek ve görünürde kuzey bölgesini teftiş etmek, esasta ise ileriki zamanlarda Türk İstiklal Harbi diye adlandırılacak olan millî direnişi örgütlemek üzere, büyük yetkiler ve 40 bin liralık bir tahsisatla 1919 Mayısı'nda Mustafa Kemal'i Anadolu'ya gönderdi!
Tahttan çekilirim
İngiliz belgelerine göre Mustafa Kemal'i Anadolu'ya para vererek bizzat Vahdeddin gönderdi. Ancak Prof. Hülagü bu iki ismin daha sonra birbirleriyle ihtilafa düştüğünü hatta ihtilafın ötesinde birbirinin amansız can düşmanları haline geldiklerini belirtiyor: ? Vahdeddin ile Mustafa Kemal arasındaki ihtilafın en önemli nedenlerinden biri Mustafa Kemal Paşa'nın Harbiye Nazırı olma talebine Vahdeddin'in İngiltere'ye danıştıktan ve reddedilmesi gerektiği cevabını almasından sonra verdiği ret cevabı da etkili olmuştur. Vahdeddin ile başta Mustafa Kemal olmak üzere milliyetçiler arasındaki anlaşmazlık ilerleyen tarihlerde daha da arttı ve uzlaşmazlıktan çıkıp çatışmaya dönüştü. 4 Ekim 1920 tarihinde Amiral Sir J. de Robeck tarafından Earl Curzon'a gizli ve hususi kaydıyla gönderilen yazıda, Vahdeddin'in milliyetçi eğilimleri bulunan bir hükümet ile çalışmaktansa tahttan çekilmeyi tercih edeceğini, zira Sultan'ın artık tahammül edemez bir duruma geldiği belirtilmiştir. ?
Samimi değildi
ÖDENEĞİN BELGESİ
Mustafa Kemal'e hükümet tarafından ödenek gönderildiğini gösteren belge.
Prof. Hülagü Vahdeddin'in milliyetçilerle sonraki dönemlerdeki, diyalog oluşturma arayışlarının kendisinin de ifade ettiği biçimiyle, samimi olmadığını ifade ediyor: ?Vahdeddin Eylül 1922 tarihinde İstanbul'da bulunan İngiliz temsilcisi ile yaptığı görüşmede, oyalamak ve vakit kazanmak üzere Milliyetçilere karşı hoşgörülü bir tavır sergilemesinin İngilizler açısından herhangi bir mahzur taşıyıp taşımadığını sormuş. Bu durum ise onun bu dönemdeki uzlaşı arayışlarındaki samimiyetinin derecesini açıkça ortaya koyan bir gelişme.?