Kamu ihalelerinde ihbar üzerine incelemeye son
Bugüne dek 13 kez değiştirilen Kamu İhale Kanunu'nda yeni bir değişiklik hazırlığı var. Tasarıya göre Kamu İhale Kurulu'nun bir süre önce tırpanlanan resen soruşturma yetkisi tamamen kaldırılacak
Gülçin Üstün
Geçen yıl sonunda çıkan yönetmelikle ihbarlar sonucu başlattığı resen incelemelerde iptal kararı alamayan ve dosyayı ilgili idareye göndermekle yetinen Kamu İhale Kurulu (KİK), yeni hazırlanan kanun değişikliği tasarısına göre, bu tür ihbarları tamamen inceleme dışında bırakacak. Hatay'daki "Ali Dibo" olarak adlandırılan ihale usulsüzlüklerini de ortaya çıkaran bu inceleme türünün uygulamadan kaldırılması nedeniyle pek çok mevzuata aykırı ihale işlemi gün ışığına çıkamayacak.
Kabul edildiği 2002'den bu yana 13 defa değişikliğe uğrayan Kamu İhale Kanunu'nda yeni bir değişiklik gündemde. Hazırlanan "Kamu İhale Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı" ile ihale sistemi baştan sona yenilecek. Tasarıyla, kurulun Aralık 2007'de kapsamı daraltılan resen inceleme yetkisi tamamen kaldırılacak.
Tasarıya göre, mevcut yasanın 53. maddesinde yer alan, "Kurul gerekli gördüğü takdirde, bu kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine aykırılık bulunduğuna ilişkin iddiaları da inceler ve sonuçlandırır" ifadesi yasadan çıkarılacak. Böylece KİK, gazete haberleri ya kuruma gelen ihbarlar üzerine ihale incelemeyecek. Kurul yalnızca ihaleye katılan firmaların itirazen şikâyet başvurularını değerlendirecek.
Şikâyet zorlaşacak
Tasarıyla itirazen şikâyet başvurusunda bulunmak da zorlaştırılacak. İtiraz başvurusu bedelleri yükseltilirken, şikâyet başvurusu işlemlerinin daha detaylı yapılması gerekecek. İhale işlemleri ve sonucuna itiraz edecek kişiler, itirazen şikâyet dilekçelerine başvuruda bulunmaya yetkili olduğuna dair belgeleri, daha önce ihaleyi yapan idareye yaptığı başvuru sonucunu ve şikâyet ücretini yatırdığına dair belgeleri ekleyecek. Başvuru, belirtilen şekillere uygun olmazsa dikkate alınmayacak. Mevcut mevzuata göre, sadece şikâyet konusu değil tüm ihale dosyası incelenirken tasarı, incelemenin şikâyet konusuyla sınırlandırılmasını öngörüyor.
Kanun daha çıkmadan değiştirilmişti
Ocak 2002'de kabul edilen Kamu İhale Kanunu'ndaki ilk değişiklik, kanun henüz yürürlüğe girmeden başladı.
Yapılan bazı değişiklikler ihale sisteminde köklü yeniliklere yola açarken, bazı değişiklikler de kurumlara bir defaya mahsus ihale yasasından muafiyet tanımak için çıkarıldı. Yasada yapılan belli başlı değişiklikler şöyle:
1-) İlk değişiklik, 12 Haziran 2002'de 4761 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'la gerçekleştirildi.
2-) 2003'te yürürlüğe giren yasaya ilişkin ikinci değişiklik, 4964 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 30 Temmuz 2003'te yapıldı. 52 maddede yeniliğe gidilen düzenleme aynı zamanda AKP hükümeti iktidara geldikten sonra kanunda yapılan ilk değişiklik oldu.
3-) 12 Aralık 2003'te kabul edilen Bankalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun'la yasa üçüncü kez değiştirildi.
4-) Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Kamu İhale Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Nisan 2004'te kabul edildi.
5-) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 14 Temmuz 2004'te yürürlüğe girdi.
6-) İzmir Kentinde Yapılacak Dünya Üniversitelerarası Spor Oyunları (Universiade) Kanunu, 10 Kasım 2004'te kabul edildi. Düzenlemeyle Universiade kapsamındaki ihaleler Kamu İhale Kanunu dışına çıkarıldı.
7-) Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun'un 3 Mart 2005'te yürürlüğe girmesiyle ihale mevzuatında 7 kez değişiklik yapılmış oldu. Böylece deniz çevresinin zararlı maddelerle kirlenmesine neden olan acil durumlarda çıkılacak ihaleler Kamu İhale Kununu kapsamı dışına çıktı.
8-) Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun Aralık 2005'te yürürlüğe girdi.
9-) 2007'de ise Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahisler Tertibi Hakkında Kanun, Gelir Vergisi Kanunu, Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kamu İhale Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun çıkartılarak ihale mevzuatında 3 kez değişikliğe gidildi.
10-) Son değişiklik ise Ocak 2008'de Tanık Koruma Kanunu ile yapıldı. Düzenleme ile tanıkların korunması için yapılacak alımlar kamu ihale mevzuatı dışına çıkarıldı.
AB, bütün ilerleme raporlarında eleştirdi, uyardı
Kamu İhale Kanunu'ndaki sık değişiklikler ve genişleyen muafiyetler AB'nin de dikkatini çekti. AB Komisyonu'nun son yıllardaki tüm ilerleme raporlarında bu konuya değinildi. Raporlarda yerli şirketlere ayrıcalık taşıyan maddeler ve kamu ihaleleri ile ilgili düzen sürekli eleştiri konusu oldu:
2004 RAPORU:
"Türk Kamu İhale Kanunu'nda, Nisan 2004'de değişiklik yapılmıştır. (...) değişiklikler, özellikle ihale duyurularının yayımlanması konusunda esas teşkil eden eşik değerlerin yükseltilmesine ve ihaleye katılma şartları konusundaki bilgi eksikliklerine bağlı olarak, rekabet ve tam şeffaflık konusunda kısıtlamalar getirmiştir. Tüm bu yeni kısıtlamalar müktesebata aykırılık teşkil etmektedir."
2005 RAPORU:
"Son İlerleme Raporu'ndan bu yana, Türk mevzuatının kamu ihaleleriyle ilgili müktesebata uyumlaştırılmasında yeni bir gelişme kaydedilmemiştir.
Aksine, bazı yasal adımlar uyum düzeyini dahi azaltmıştır. (...) Türk Kamu İhale Kanunu'nda bir dizi istisnalar yürürlüğe konmuştur. (...) Bu tür istisnalar sadece Kamu İhale Kanunu'nun bütünlüğünü bozmakla kalmamakta, kamu ihaleleri için kapsamlı bir çerçeve oluşturulması hedefine de zarar vermektedir. Ayrıca, Kamu İhale Kanunu teklif veren Türk firmalarını kayıran unsurlar içermektedir ki, bu da eşit rekabeti bozmakta ve milliyet temelinde ayrım yapmama ilkesiyle çelişmektedir."
2006 RAPORU:
"TPAO bazı sözleşme ihale usullerinden muaf tutulmuştur. (...) Bölgesel Kalkınma Ajansları'nın kuruluşuna dair kanun, ajansların mal ve hizmet alımını Kamu İhale Kanunu kapsamı dışında bırakmaktadır. Yatırımı destekleme ve teşvik ajansı kurulmasına dair kanun benzer şekilde bu ajansı muaf tutmaktadır.
Ayrıca, Kamu İhale Kanunu, teklif veren yabancılar açısından hâlâ ayrımcı unsurlar içermektedir. Kamu ihalelerinin verilmesinde bir ilerleme kaydedilmemiştir. (...) Kamu kuruluşlarının imtiyazları konusunda açık yasal bir çerçeve yoktur."
2007 RAPORU:
"Devletin rekabet edebilirlik üzerindeki etkisi" başlığı altında: "Kamu ihale politikaları düzenleyici çerçevede oluşturulan istisnalar nedeniyle olumsuz etkilenmeye devam etmiştir."