HSYK'ya üye seçmeyen tek parlamento bizde
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK)'nun yapısında değişiklik getiren Adalet Bakanlığı yargı reformu eylem planı, bazı çevrelerde rahatsızlık meydana getirdi. Tasarı yasalaşırsa, üye sayısı 7'den 21'e çıkacak. Kurula üye seçimi konusunda cumhurbaşkanının yanı sıra parlamento da söz sahibi olacak.
Yargıtay ve Danıştay, yargı bağımsızlığını ortadan kaldıracağı iddiasıyla buna karşı çıkıyor. Ancak Adalet Bakanlığı'nın HSYK tipi yapıların bulunduğu ülkelerde yaptığı araştırma, Yargıtay ve Danıştay'ın endişelerinin yersiz olduğunu gösterdi. Araştırma, Avrupa ülkelerinin tamamına yakınının bu değişiklikleri çok daha önceleri yaptığını ortaya koydu. Bu ülkelerde yürütme (cumhurbaşkanı), parlamento ve ilk derece hâkimleri HSYK'ya üye seçiyor. Avrupa ülkelerindeki yapılar, 12 Eylül 1980 darbesinin ürünü HSYK'nın başka bir örneğinin olmadığını gösteriyor.
Fransa, İtalya, İspanya, Portekiz ve Polonya'da cumhurbaşkanı, senato ve parlamento kurula doğrudan atama yetkisine sahip. Hollanda ve İsveç gibi ülkelerde, kurul üyelerini hükümet belirliyor. HSYK gibi bir yapı bulunmayan Almanya ve İngiltere'de, hâkimlerin atanmasında hükümet ve milletvekilleri etkili oluyor. Türkiye'de ise 7 kişilik HSYK'nın 5 asil üyesini Yargıtay ve Danıştay belirliyor. Mevcut haliyle kurulun yapısının, hâkim ve savcılar üzerinde yüksek mahkemelerin vesayetinin olduğu izlenimi oluşturduğu belirtiliyor.
Şu anki uygulamada, HSYK'nın 5 asil ve 5 yedek üyesi Yargıtay ve Danıştay üyelerinin gösterdiği üç aday arasından cumhurbaşkanınca atanıyor. Kurulda adalet bakanı ve müsteşarı bulunuyor. Yeni tasarı ise kurula üye seçimini daha geniş bir zemine yayıyor. Yargıtay ve Danıştay yine HSYK'ya doğrudan üye seçecek. Bunun yanında parlamento ve cumhurbaşkanı, hukukçu öğretim üyeleri ile avukatlar arasından seçim yapacak. 12 bin hâkim ve savcı ise meslektaşları arasından kurula üye seçecek. Kurul, iki veya üç daire şeklinde yeniden yapılandırılacak.
HSYK'nın mevcut yapısı, 2007 yılı AB ilerleme raporunda da eleştirilmiş, HSYK'nın yapısının yargıyı bütünüyle temsil etmediğine dikkat çekilmişti. İşte Avrupa ülkelerindeki HSYK tipi yapılardan örnekler:
FRANSA
Geçtiğimiz yıl yaptığı yargı reformuyla Fransız Hâkimler ve Savcılar Konseyi'nin yapısını değiştirdi. Üye sayısı 16'dan 22'ye çıkarılırken, cumhurbaşkanı, senato ve meclisin seçtiği üye sayısı artırıldı. Reform öncesi cumhurbaşkanı, senato ve meclis 1'er üye seçiyordu.
İTALYA
Hâkimler Yüksek Kurulu, 27 üyeden oluşuyor. Başkanlığını cumhurbaşkanının yaptığı kurula İtalyan Meclisi 8 üye atıyor. Yargıtay başkanı ve başsavcısının doğal üye olduğu kurulda, ilk derece hâkim-savcılarınca seçilen 2 yargıtay üyesi, meslektaşlarınca doğrudan seçilen 10 hâkim ile 4 savcı, meclisin avukat ve hukukçu öğretim üyeleri arasından belirlediği 8 üye bulunuyor.
İSPANYA
Yargı Erki Genel Konseyi, İspanya kralı tarafından atanan 20 üye ve doğal üye yargıtay başkanından oluşuyor. 12 üye yargının her kademesinde görev alan hâkimler arasından, 8 üye kongre ve senato tarafından avukatlar ve hukukçu öğretim üyeleri arasından belirlenip kral tarafından atanıyor.
İSVEÇ
İsveç Yargı Konseyi'nin başkanlığını hükümet tarafından atanan bir genel müdür yapıyor. 11 üyeli konseyde genel müdürün yanı sıra hükümet tarafından atanan 4 hâkim, 2 parlamenter, 1 avukat, 2 sendika temsilcisi, 1 valilik temsilcisi bulunuyor.
METİN ARSLAN