Partilerin yeni anayasa için 'hak ve özgürlükler' paketi hazır

NEVİN BİLGİN

Yeni anayasa hazırlıklarını sürdüren AK Parti, CHP ve BDP'nin ?Temel Hak ve Özgürlükler'e ilişkin önerileri netleşti. AK Parti, ?vatandaşlık'ta etnik ifade kullanmazken, CHP Diyanet'in korunmasını, BDP ise anadilde eğitim istedi.

PARTİLERİN YENİ ANAYASA İÇİN ?HAK VE ÖZGÜRLÜK' PAKETİ HAZIR

AK Parti, BDP ve CHP'nin anayasanın ?Temel hak ve özgürlükler?e ilişkin önerileri netleşti. AK Parti, eğitim hakkı, vatandaşlık hakkı ile din ve vicdan hürriyeti konusunda önerilerini netleştirdi; eşitlik maddesine ilişkin öneri sunmadı. CHP'de ise ulusalcı kanatla açılım taraftarları ?anayasal vatandaşlık? maddesinde uzlaşma sağlanamadığı için öneri getirilemedi, ancak diğer maddelere ilişkin öneriler komisyona sunuldu. CHP'deki çalışmalara anayasa hukuku profesörü Süheyl Batum'un katılmaması dikkat çekiyor. MHP, komisyona sunmadan önerilerini açıklamadı. BDP ise resmi dili öğrenmek şartıyla anadilde eğitim ve eşcinselleri de içeren temel haklar istedi.

Parti kapatmaya TBMM karar versin

DİN VE VİCDAN HÜRRİYETİ

?Herkes din vicdan ve inanç hürriyetine sahiptir. Bu hak tek başına veya topluca açık veya kapalı olarak ibadet eğitim öğretim uygulama ve tören yapmak suretiyle dinini veya inancını yaşama, açıklama, değiştirebilme hürriyetini de içerir. Kimse ibadete dini uygulama ve törenlere katılmaya, dini inanç ve düşüncelerini açıklamaya zorlanamaz ya da bunları yapmaktan men edilemez. Dini inanç, düşünce kanaatlerinden ve inancının gereklerini yerine getirmekten ya da getirmemekten dolayı kınanamaz, suçlanamaz ve farklı bir uygulamaya tabi tutulamaz. Devlet, eğitim ve öğretim alanındaki görevlerini yerine getirirken, eğitim ve öğretimin ana ve babanın dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını isteme hakkına riayet eder. Din kültürü ve ahlak öğretimi ilk ve orta öğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasında yer alır. Din eğitimi ve öğretimi kişilerin kendisinin küçüklerini ise kanuni temsilcilerinin isteğine bağlıdır.?

EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKI

?Kimse eğitim öğrenim hak ve hürriyetinden mahrum bırakılamaz. Temel eğitim bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır.?

VATANDAŞLIK TANIMI

?Vatandaşlık anayasal bir haktır. Vatandaşlıktan çıkarılmaya ilişkin hükümler kanunla belirlenir.? Öneride, anayasadaki ?Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür? cümlesi yer almadı.

SİYASİ PARTİ KAPATMA

?Yargıtay Başsavcısının talebi üzerine TBMM'de grubu bulunan partilerin eşit katılımı ile oluşacak komisyon tarafından gizli oyla karar verilmesi? şartı önerildi. ?Devletin bölünmez bütünlüğü, demokratik ve lâik Cumhuriyet ilkeleri, diktatörlüğü savunma? gibi suçlar parti kapatma nedeni olmayacak. Partiler ancak ?şiddeti destekleyen odak? olması halinde kapatılabilecek. Ancak kapatma kararı da TBMM'nin 5'te 3 çoğunlukla vereceği onaya bağlı olacak.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

İfade özgürlüğü ancak ?kamu düzeni, başkalarının hak ve hürriyetleri, genel ahlaka aykırılılık? ile sınırlanabilecek; ?ölçülülük, demokratik toplum düzeninin özüne dokunulması? gibi gerekçeler ile sınırlanamayacak.

BASIN HÜRRİYETİ

?Milli güvenlik, kamu düzeni, genel ahlak, başkalarının haklarının korunması, özel veya aile hayatının korunması, suçların önlenmesi, yargının bağımsızlık ve tarafsızlığının sağlanması, savaş kışkırtıcılığı, düşmanlık veya kin ve nefret savunuculuğunun önlenmesi? amacıyla sınırlanabilecek. Her türlü ayrımcılık, düşmanlık, kin veya nefret savunuculuğuna, masumiyet karinesinin ihlaline yönelik yayın yapılamayacak.

Diyanet kalsın ?devletleştirme' geri gelsin

BAŞKA DİNLERE AÇILSIN

CHP; Diyanet'in bugün olduğu gibi genel idare teşkilatı içinde kalmasını, laiklik ilkesi çerçevesinde görevlerini yerine getirmeye devam etmesini, ancak başka din, inanç ve mezheplerin de temsil edilmesini istedi.

DEVLETLEŞTİRME TALEBİ

Özelleştirme yanında ?devletleştirme' de savunuldu. Stratejik önem taşıyan Telekom gibi kurumların özelleştirilemeyeği belirtildi.

?VİCDANİ RET'E AÇIK KAPI

?Kamu hizmetine girme ve vatan hizmeti? bölümünde, ?Vatan hizmetinin ne şekilde yerine getirileceği yasayla düzenlenir? hükmü konularak vicdani redde de kapı aralandı. ?Toplumsal dışlanmışlığa karşı korunma Hakkı? adı altında eşcinseller de kapsama alındı.

HALK VETOSU İSTENDİ

Çevreyi olumsuz etkilen konularda halka danışma yolunun açılarak ?halk vetosu?nun getirilmesi istendi.

GREV VAR, LOKAVT YOK

?Sendika kurma hakkı? bölümünde uyuşmazlıkların çözümü için ?Toplu İş İlişkileri Kurulu? kurulması öngörüldü. Memurlara grev hakkı verilmesi istendi. Lokavt'ın tamamen yasak olması istenen bölümde sağlık ve hava trafiği gibi alanlarda greve kısıtlama getirilebilmesi; asker ve polislere ise sendika yasağı önerildi.

ASGARİ ÜCRET VERGİ DIŞI

Asgari ücretin vergi dışı kalması istendi.

TRT VE AA'DAN YARARLANMA

Kamu tüzel kişiliğinin elindeki TRT, AA gibi basın araçlarından muhalefet partilerinin de yararlanma hakkının korunması istendi.

ANADİLDE EĞİTİM

?Eğitim dili Türkçe'dir. Bu durum anadilin öğrenilmesine engel teşkil etmez? denildi.

Resmi dilin öğrenilmesi şartıyla anadilde eğitim

EŞCİNSELLER YURTTAŞ

?Türkiye vatandaşlığının kazanılmasında, kullanılmasında ve kaybedilmesinde, dil, din, ırk, etnik köken, kültür, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri farklılıklar gözetilemez. Hiç kimse kendi isteği dışında vatandaşlıktan çıkartılamaz.?

EĞİTİMDE ANADİL TALEBİ

?Resmi dilin öğrenilmesi ve öğretilmesi şartıyla herkes, anadilinde eğitim ve öğrenim görme hakkına sahiptir. Bu hak, eğitim ve öğrenim sürecinin bütün aşamalarını kapsar.?

PARTİ KAPATMA KALKSIN

?Partiler, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik anayasal düzeni yıkmayı amaç edinemezler; savaş kışkırtıcılığı, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık veya kin ve nefret savunuculuğu yapamazlar. Anayasa Mahkemesi, seçim dönemi hariç, bir partinin hazine yardımından geçici olarak muaf tutulmasına veya geçici olarak faaliyetten alıkonulmasına karar verebilir. Cinsiyet kotası yüzde 40'ın altında olamaz.?

VERGİSİZ ?TEMEL GELİR'

?Herkes kendisi ve ailesini açlıktan ve yoksulluktan koruyacak, asgari düzeyde beslenme, barınma, eğitim ve sağlık ihtiyaçlarını karşılayabileceği temel gelir hakkına sahiptir. Temel gelirden vergi alınmaz.?

KÜLTÜREL KİMLİK HAKKI

?Devlet, bütün kimlikleri ve kültürleri tanır; bütün kültürlerin ve kimliklerin kendilerini özgürce ifade etme, koruma, geliştirme ve yayma hakkını güvence altına alır.?

SENDİKAYA GÜVENCE

?Sendika kurma hakkı herkes ve bütün meslekler için güvence altındadır. Bu hakkı sınırlamayı veya ona engel olmayı amaç edinen sözleşmeler geçersizdir.?

HAKİKATI ÖĞRENME

BDP'nin önerisinde ?Hakikat Hakkı' bölümünde, ?Herkesin hakikate ulaşma, ülkenin tarihsel geçmişiyle ilgili gerçek bilgilere erişme, devlet arşivi dahil bu geçmişe ilişkin belge ve bilgilerin açıklanmasını isteme hakkı vardır. Soykırım ve insanlığa karşı suçlarda zaman aşımı işlemez? denildi.

ESAD'A SIĞINMA HAKKI YOK

AK Parti, yeni Anayasa'ya ilk kez girecek ?Sığınma hakkı' maddesinde de, hakkında savaş veya insanlık suçu ?iddiası' bulunan kişiye sığınma hakkı verilmemesini önerdi. Düzenleme Suriye lideri Esad ve ekibine de Türkiye'ye sığınma yolunu kapatıyor. AK Parti'nin teklifi şöyle: ?Devlet, siyasi nitelikli suç iddialarının varlığı halinde başka ülke vatandaşları ve vatansızların yaptığı sığınma taleplerini kabul eder. İadesi durumunda işkence ve kötü muameleye maruz kalma ihtimali olanlar sınır dışı edilemez. Savaş suçlusu ve insanlığa karşı suç işlediği iddiasının varlığı halinde sığınma hakkı için başvuran kişiye yargı mercilerinin kararı olmadıkça sığınma hakkı tanınamaz.?