GİH sınıfındaki memurlarda özel hizmet tazminatı uçurumu

Memurların maaş kalemlerinde en fazla fark yaratan unsurlardan biri olan özel hizmet tazminatı 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesinde düzenlenmiştir. Özel hizmet tazminatının düzenlendiği 152 nci maddede o kadar çok değişiklik yapılmış ki, maddenin çok önemli bir kısmı eklenen ve çıkarılan ibare ve ifadelerin atıflarına ayrılmıştır. Yapılan değişiklilere rağmen GİH sınıfı personelin özel hizmet tazminatında eşitsizlikler ve orantısızlıklar halen devam etmektedir.

Yazımızda, 657 sayılı Kanunun 152 nci maddesinde yer alan "Bu zam ve tazminatların hangi işi yapanlara ve hangi görevlerde bulunanlara ödeneceği, miktarları ödeme usul ve esasları ...Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulur." hükmü uyarınca çıkarılan ve 17/4/2006 tarihli ve 2006/10344 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Karara ekli (II) sayılı Özel Hizmet Tazminatı Cetvelinden vereceğimiz örneklerle sıkıntıları ve eşitsizlikleri açıklamaya çalışacağız.

1- Derece esaslı düzenleme ve dereceler arasında orantısız farklar

GİH sınıfı personelinin özel hizmet tazminatında eşitsizliğe neden olan etkenlerden biri, tazminatın derece esasına göre düzenlenmiş olması, tüm dereceler için tek tek sınır belirlenmiş olması ve dereceler için öngörülen üst sınırlar arasındaki farkların uçurum olarak nitelendirilebilecek düzeyde olmasıdır.

657 sayılı Kanunun "Zam ve Tazminatlar" başlıklı 152 nci maddesinde; "II- Tazminatlar:

Görevin önem, sorumluluk ve niteliği, görev yerinin özelliği, hizmet süresi, kadro unvan ve derecesi ve eğitim seviyesi gibi hususlar gözönüne alınarak bu Kanunda belirtilen en yüksek Devlet Memuru aylığının (ek gösterge dahil) brüt tutarının,

A - ÖZEL HİZMET TAZMİNATI:

a) Genel İdare hizmetleri sınıfına dahil kadrolarda bulunanlarla üst yönetim görevi yapan personelden;

1. Birinci derece kadrolarda bulunanlar için % 345 ine,

2. İkinci derece kadrolarda bulunanlar için % 100 üne,

3. Üçüncü derece kadrolarda bulunanlar için % 80 ine,

4. Dördüncü derece kadrolarda bulunanlar için % 70 ine,

5. Beş, Altı ve Yedinci derecelerden aylık alan Şube Müdürü, Müdür, Sayman (Muhasip ve muhasebeci kadrosunda olanlar dahil), Başkan ve bunların yardımcıları için % 60 ına," denilerek üst yönetim görevi yapan personel için derecelerine göre özel hizmet tazminatı sınırları belirlenmiştir. Maddenin devamında, GİH sınıfı içerisinde yer alan denetim elemanları, uzmanlar ve meslek memurlarının özel hizmet tazminatlarına unvanları tek tek zikredilmek suretiyle azami özel hizmet tazminat miktarları belirlenmiştir.

Maddede birinci dereceli kadrolar için belirlenen üst sınır % 345 iken; ikinci derece kadrolarda bulunanlar için üst sınır birden % 100' e, üçüncü derece için % 80'e, dördüncü derece kadrolarda bulunanlar için % 70'e düşmektedir. Belirlenen bu üst sınırlardaki büyük farklılıklar birinci dereceli kadrolarda bulunanlar için verilen özel hizmet tazminatı oranı ile diğer derecelerde bulunanlara verilen oran arasında adaletsizliklere mahal verebilmektedir. Bu durumu 17/4/2006 tarihli ve 2006/10344 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Karara ekli (II) sayılı Özel Hizmet Tazminatı Cetvelinde yer alan bazı unvanlar için aşağıdaki tabloya işledik:

Tablodan görüleceği üzere, birinci derecenin özel hizmet tazminat oranı ile diğer dereceler arasında farklar çok aşırıdır. Buna sebep ise, birinci derece dışındaki kadrolarda bulunanlar için üst sınırların olması gerekenin çok altında düzenlenmiş olmasıdır. Oysa söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı'nda özel hizmet tazminatı olarak: Müfettişlerden 1-2 dereceden aylık alanlar 195, diğer derecelerden aylık alanlar 185 olarak; Avukatlardan 1-4 dereceden aylık alanlar 135, diğer derecelerden aylık alanlar 130 olarak; Mühendislerden 1-4 dereceden aylık alanlar 160, diğer derecelerden aylık alanlar ise 152 olarak; Kontrolörlerden 1-2 dereceden aylık alanlar 210, diğer derecelerden aylık alanlar 200 olarak düzenlenmiştir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararında GİH dışındaki tüm hizmet sınıflarında dereceler arasında özel hizmet tazminatı farkları asgari tutulmuştur.

2- 152 nci maddede unvanı açıkça zikredilmeyenler

GİH sınıfının özel hizmet tazminatı için diğer bir problem, GİH sınıfında yer almakla birlikte maddede açıkça zikredilmeyen personelin durumu ile ilgilidir.

657 sayılı Kanunun 152 nci maddesinde yer alan "...H) Bu kanunda belirtilen hizmet sınıflarında olup da yukarıdaki bölümlerde yer alan tazminatlardan yararlanmayan personelden;

a) Yardımcı Hizmetler Sınıfına ait kadrolarda bulunanlar için % 45 ine,

b) Diğer hizmet sınıflarına ait kadrolarda bulunanlar için % 50 sine,

kadar, bu nispetleri aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca belirlenecek esas, ölçü ve nispetler dahilinde yukarıdaki tazminatlar ödenir." hükmü uyarınca, özel hizmet tazminatına dair 152 nci maddede yer alan hükümlerden faydalanamayan personel için verilebilecek azami özel hizmet tazminat tutarları belirlenmiştir. Buna göre, GİH sınıfı içerisinde yer almakla birlikte 152 nci maddede unvanı sayılmayan ve dolayısıyla maddede yer alan tazminatlardan yararlanAmayan personel için özel hizmet tazminatı sınırı en yüksek Devlet Memuru aylığının (ek gösterge dahil) brüt tutarının en fazla %50 sine kadardır.

Örneğin 5 inci veya daha aşağı derecelerde bulunan (1-4 derece hariç) Müdür ve Müdür Yardımcısı, Sayman, Şef, Antrenör, Borsa Komiseri, Bölge Amiri, Kısım Amiri, Koruma ve Güvenlik Amiri, Kontrolör, Ekonomist, Danışman, Müşavir, Aktüer, Araştırmacı, Muhasebeci ve Muhasip, Raportör, Uzman, Hukuk Müşaviri, Programcı, Çözümleyici, Bilgisayar İşletmeni, Başkatip, Zabıta Amiri ve Yardımcısı, Zabıta Başkomiseri ve Komiseri, İtfaiye Amiri, İtfaiye Başçavuşu, Çavuşu ve Onbaşısı ile Kontrol Memurlarına verilen özel hizmet tazminatı oranı %50'dir. Bu durumda, özellikle birinci derecede bulunanların maaşları ile 5 inci veya daha aşağı derecelerde bulunanların maaşları arasında aşırı farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

3- Çözüm önerileri

a) Özel hizmet tazminatında dereceler arasındaki farklılıkların azaltılması için; Teknik Hizmetler Sınıfına dahil kadrolarda görev yapanlar için belirlendiği gibi GİH sınıfında da öğrenim esaslı düzenleme yapılabilir. Örneğin madde metninin "Genel İdare hizmetleri sınıfına dahil kadrolarda bulunanlarla üst yönetim görevi yapan personelden;

1. Dört yıl ve daha fazla süreli yükseköğrenim veren okul mezunları için % 345 ine,

2. Dört yıldan aşağı yükseköğrenim veren okul mezunları için % 195 üne,

3. Lise dengi mesleki öğrenim veren okul mezunları için % 145 ine" denilerek düzenlenmesi ve hüküm doğrultusunda özel hizmet tazminat miktarlarının Bakanlar Kurulunca kararlaştırılması durumunda eşitsizliğin giderilebileceği düşünülmektedir.

b) 666 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen ek ödeme oranlarına dair I sayılı Cetvelde olduğu gibi 657 sayılı Kanuna eklenecek bir cetvelle unvanların tek tek sayılarak özel hizmet tazminatlarının belirlenmesi durumunda sorunların çözülebileceği düşünülmektedir.

c) Derece esasına göre özel hizmet tazminat oranlarının belirlenmek istenilmesi durumunda hükmün, örneğin "a) 1-4 üncü derecelerden aylık alanlar için % 345 ine, b) Diğer derecelerden aylık alanlar için % 245 ine" şeklinde düzenlenmesi halinde Bakanlar Kuruluna eşitsizliklerin giderilebileceği bir alan bırakılabilecektir.

d) 666 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen II sayılı Cetvelde olduğu gibi maaş hesaplama yönteminin ücret ve tazminat göstergesi esasına bağlanması yönteminin, tüm memurlar açısından düzenlenerek uygulanması halinde özel hizmet tazminatı esası ortadan kalkacağından sorun çözülmüş olacaktır.

e) 657 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinde "yönetim, icra, büro ve benzeri hizmetleri gören ve bu Kanunla tespit edilen diğer sınıflara girmeyen memurlar" olarak tanımlanan Genel İdare Hizmetleri ve diğer hizmet sınıflarının tamamen yeniden gözden geçirilerek hizmet sınıflandırmaların tekrardan yapılması, yönetim hizmet sınıfı, denetim hizmet sınıfı, hukuk hizmet sınıfı, destek hizmet sınıfı gibi yeni hizmet sınıfların oluşturulmasının pek çok sorunu aşmada etkili olabileceğini düşünmekteyiz.