Diziler mühendis, doktor, bankacıları bile artist yaptı

Televizyonlarda ard arda ekrana gelen dizilerin sayısındaki patlama kayıtlı oyuncu sayısını 45 bine çıkarttı. Oyuncu adayları arasında mühendis, doktor, bankacı bile var...

Emine İnce/ Referans Gazetesi

Büyüklüğü 5.5 milyar dolara ulaşan reklam ve yapım sektörü, birçok meslekten insan için hobi ya da ikinci iş kapısı oldu. Cast ajanslarına başvuran oyuncu adaylarının arasında ekonomist, bankacı, doktor, mühendis, öğretmen ve öğrencilerin sayısı ciddi bir paya ulaştı.

Serdar Artuç 38 yaşında. Elektrik-Elektronik Yüksek Mühendisi. Amerikalı bir enerji şirketinin yöneticileri arasında... Alexander Dawe 33 yaşında ve İngilizce öğretmeni... Ayla Başkurt ise 70'inde emekli bir tercüman... Her biri profesyonel, mesleklerinde başarılı insanlar. Bunun dışında başka bir ortak noktaları daha var: Hobi olarak oyunculuk yapmaları.

Son dönemde dizi ve reklam patlaması avukattan, doktora, mühendisten, öğretmene kadar kariyer sahibi binlerce kişiyi oyuncu yaptı. Birçoğu oyunculuğu hobi olarak yapıyor. Ama bu arada ceplerine de hatırı sayılı ek bir gelir girmiş oluyor. Bazen bir günlük oyunculuktan profesyonel işlerinde bir hafta hatta bir ayda kazanabilecekleri parayı kazanabiliyorlar.

Bir markanın yüzü ya da sesi olmak, ekranda kendilerini görmek ayrıca kazançlarını zevk aldıkları bir işle artırmak kariyer sahibi insanların yeni hobisi oldu. Bu ortamı yaratan sayıları hızla artan reklam, dizi ve sinema yapımları.Yapımların sayısının artması profesyonel oyuncuların iş alanını büyütürken, başka meslekten insanlara da sektörün kapılarını açıyor.

Cast ajanslarına kayıtlı 45 bin oyuncu var

Medya raporlama şirketi Bileşim Medya Pazarlama Sorumlusu Erdem Toron'un verdiği bilgilere göre, 2006 yılında televizyon kanallarında 5 milyon 252 bin 808, radyolarda 3 milyon 450 bin 927 adet reklam yayınlandı. Aynı yıl 33 tane sinema filmi vizyona girdi. 2007 şubat ayı itibariyle televizyonlarda yayınlanan yerli dizi sayısı 330'a ulaştı. Sadece 2006'nın TV reklamları adet bazında yüzde 52, radyo reklamları yüzde 19 büyüdü. Bu rakamlara eğlence programları, organizasyonlar, yabancı film ve belgesel dublajı, şirketlerin uluslararası tanıtımı için çekilen tanıtım filmleri eklenince sektörün oyuncu ve seslendirme yapacak amatörlere ihtiyacı arttı. Kariyer sitelerinde "oyuncu aranıyor" ilanları çoğalmaya ve cast ajanslarının kapılarını çalan insanların sayısı ciddi oranda artmaya başladı. Şu anda Türkiye'de 60 cast ajansı faaliyet gösteriyor ve bu ajanslara kayıtlı 45 bin oyuncu adayı bulunuyor.

6 bin kayıtlı oyuncu adayı ile Türkiye'nin en eski ve büyük cast ajanslarından biri olan Duygu Başara Cast Ajans'ın sahibi Duygu Başara, son dönemdeki yükselişi şu sözlerle anlatyor: "Ajansımı 15 yıl önce kurdum. O zamanlar yeni yüz bulmakta çok zorlanıyorduk. Genellikle işi gücü olmayan ya da hiçbir konuda eğitim almamış insanlar başvuruyordu. Hayalleri oyuncu olmaktı, birçoğunda iş disiplini yoktu. Ama şimdi durum değişti. İş güç sahibi belirli bir sosyal konumu olan insanlar başvuruyor. Oyuncu adaylarımızın büyük bir kısmının iyi para kazandıkları sürekli işleri var."

Her gün ortalama 50 kişi başvuruyor

Başvuruların web üzerinden yapıldığını belirten Duygu Başara, "Türkiye'nin her yerinden hatta yurtdışından başvuru alıyoruz. Hergün ortalama 50 başvuru geliyor. Bu ayda bin 500 başvuru eder. Bu insanların çoğunluğu iş güç sahibi. Bir markanın yüzü olmak, sesi olmak ya da ekranda kendilerini görme fikri insanlara çok cazip geliyor. Bu aslında Türk insanının kendine olan güvenini zaman içinde arttığının da bir göstergesi. Ayrıca bu tarz oyunculuk, insanlara işlerini bırakmadan ek kazanç imkânı sunuyor" diyor.

Amatör olarak oyunculuk yapan insanların kazançları profesyonel oyuncularla kıyaslandığında düşük kalıyor. Çünkü profesyonel bir oyuncu rolüne ve filmin reytingine bağlı olarak bölüm başına 15 bin dolar kazanabiliyor. Dizide ya da reklamda konuşma olmadan sadece görünmeleri için bile amatörlere ödenen para en az 300 YTL.

Cast sayısında da patlama oldu

Dizi ve reklam sayısındaki patlamaya paralel, cast ajanslarının sayısında son dönemde ciddi bir artış söz konusu. 1990'lı yılların başında sadece 5 olan cast ajans sayısı bugün 60'a ulaşmış durumda. Ajansların artması sektörde oyuncular için mağduriyeti, cast ajansları arasında haksız rekabeti gündeme getiriyor. Sektöre standart getirmek amacıyla ocak ayında kurulan .... Kastder de bu sorunların ortadan kaldırılması için çalışıyor. Derneğin 23 üyesi olduğunu belirten Kastder yönetiminden BG Model Reklam Organizasyon Ajans'ın ortağı Murat Özsümer, her yıl cast ajanslara başvuran oyuncu adayı sayısının arttığını belirtiyor. Birkaç yıl önce ayda ortalama 400 başvuru alırken bu yıl aylık başvuruların 1000'e yükseldiğini anlatan Özsümer, "Sektöre giren insanlar genellikle tecrübesiz oldukları için parasal anlamda suistimal edilebiliyor. Başvuru aşamasında 200 YTL'ye kadar para isteyen ajanslar olduğunu duyuyoruz. Bu yasadışı, ancak katologlara girecek adayların fotoğraf çekimleri için çok küçük meblağlarla talep edilebilir. Oyuncu ve oyuncu olma talebi artıkça cast ajanslarında sayısı artıyor. Kayıtdışı ve hukuk dışı çalışan çok. Mesela ünlü ajansların isminin kullanıldığını, anlaşmalara aykırı oyuncuların ücretlerinden yüzde 20 fazla kesinti yaptığını da duyuyoruz. Sektörün bir standardı olması için derneği kurduk" diye konuşuyor. Cast ajanslarına başvuran kişilere özellikle ilk önce bu işe profesyonel bir iş olarak bakmamaları telkinin de bulunduklarını anlatan Özsümer, profesyonelliğin eğitim ve zaman istediğini kaydediyor.

Akmerkez, Kanyon en iyi keşif noktaları

Cast ajanslarının oyuncu adayı bulma yolu sadece yapılan başvurular değil. Sokakta yürürken, ya da alışveri merkezlerinde de oyuncu avına çıkılıyor. Duygu Başara İstanbul Akmerkez, Kanyon gibi alışveriş merkezlerinin en iyi keşif noktalarından biri olduğunu söylüyor. Başara, "Bazen sokakta yürürken birinin karşısına geçip 'oyuncu olabilirsiniz' diye teklifte bulunduğumuz bile oluyor. Sokak keşiflerinde lokasyon çok önemli. Ekonomist, bankacı, doktor, öğretmen ve mühendis gibi kariyer sahibi oyunculara ihtiyacımız olduğunda en iyi adresler alışveriş merkezleri" diyor. Duygu Başara, oyuncu adaylarının fiziksel özelliklerinin yanı sıra kamera karşında rahat olmalarının da çok önemli olduğuna dikkat çekiyor.

Ses castına da ilgi gittikçe artıyor

Maliyetleri düşürmek isteyen yapımcılar aslında eğitimli ve tecrübeli insanların tercih edildiği bu alanda sadece ses tonunu beğendiği insanları değerlendirmeye yöneliyor. Reklam ve film müzikleri konusunda çalışan Jingle Box'ın ortaklarından Aysun Kırtaş ve Şeyma Ayık, talep nedeniyle 2004'de ses castı üzerine bir projeyi hayata geçirdiler. Voice Box isimli bu projede belgeseller, filmler ve reklam filmleri için dublaj sesi sağlıyorlar. Seslendirmelerde genellikle aynı seslerin kullanıldığına dikkat çeken Kırtaş, "İki farklı markanın aynı alandaki ürünlerinde, aynı seslerin kullanılması marka imajı için olumsuz bir durum. Piyasada kaliteli ve farklı seslerin kullanılması gerekiyor" diyor. Sesinin güzel olduğunu düşünen insanların ses castı için başvuru yaptığına dikkat çeken Ayık ise, bu konuda önemli bir uyarı yapıyor: "Ses castında yetenekli ve eğitimli seslerin kullanılması şart. Bazen haber spikerleri bile müşterilerimiz için doğru ses olmuyor. Bu nedenle normlarımız yüksek" diyor.

Ekran kendini ifade etme yolu

Meslek sahibi orta ve üst kazanç grubundan insanların hobi olarak ya da ek iş olarak oyunculuk yapmalarını Sosyolog Prof. Dr. Nilüfer Narlı, Türkiye'de görsellik kültürünün öne çıkmasının bir sonucu olarak yorumluyor. Görselliğin statü kazandırdığını ya da var olan statüyü güçlendirdiğini kaydeden Narlı, "Medyanın toplum üzerindeki etkisi hızla artıyor. Bu nedenle herkes medyanın kendini ifade aracı olduğunu düşünüyor. Birçok insan yeteneğini kullanmak, kendini realize etmek, statü kazanmak, ego tatmini gibi iç güdülerle bu alana yöneliyor" diye konuşuyor.

Elektrik-Elektronik Yüksek Mühendisi olan Serdar Artuç Gülşen'in sevgilisi oldu

Serdar Artuç 1993'den bu yana iş hayatının içinde. Son bir yıldır Amerikalı bir enerji şirketinde yöneticilik yapan Artunç, daha önce çeşitli TV kanallarında teknik müdür olarak görev yapması nedeniyle sektöre yakın olduğunu belirtiyor. Yönetmen bir arkadaşının ısrarıyla oyunculuk denemelerine başladığını kaydeden Artuç, ilk olarak şarkıcı Gülşen'in ilk klibi olan "Gel Çarem"de sanatçının sevgilisi rolünü üstlendiğini ardından sanatçının ikinci klibi "Be Adamda" da ikinci rolünü aldığını belirtiyor. Oyuncunun deneyimleri arasında OyakBank, Türk.net, Sabah Gazetesi ve Phia parfüm markası var. Oyunculuğu hobi olarak gören, bu işi para için yapmadığını dile getiren Artuç, "Bazı çekimlerde bir günde kazandığım parayı, profesyonel mesleğimde bir haftada ancak kazanıyorum. Ama bu her zaman böyle değil. Bu işin verdiği tatmin paradan çok daha önemli. Paraya ihtiyacım yok. Kendimi iyi hissettirecek bir hobiye var" diyor.

Sağır Oda'nın CIA ajanı

Amerikalı Alexander Dawe'in mesleği İngilizce Öğretmenliği. 1986'da babasının Robert Kolej'de müdürlük teklifi almasıyla Türkiye'ye gelen Dawe, daha sonra eğitimini tamamlamak üzere Amerika'ya gitmiş, 1998'de tekrar Türkiye'ye dönmüş. Şu an Üsküdar Amerikan Lisesi ve özel bir kursta öğretmenlik yapan Dawe, arkadaşları sayesinde cast ajanslarla tanmış. Yabancı ve Türk şirketlerin tanıtım filmleri, belgesel ve sinema filmleri için dublaj yapan Dawe, ajansta çalışanların ısrarıyla oyuncu adaylarının arasına katılmış. Son Osmanlı filminde İngiliz askeri, Maskeli Beşler filminde Amerikan askeri gibi küçük rollerle sinemaya adım atan Dawe, son olarak Sağır Oda dizisinde CIA ajanı rolünü üstlendiğini belirtiyor. Dawe, bir yandan da Boğaziçi Üniversitesi'ne Türk Dili ve Edebiyatı üzerine yüksek lisans başvurusu yapmaya hazırlanıyor. Dawe, "Ben çok utangaç ve içine kapalı bir insandım. Oyunculuk sayesinde özgüvenim arttı bu nedenle oyunculuktan çok keyif alıyorum" diyor.

Alışveriş yaparken keşfedildi

70 yaşındaki emekli tercüman Ayla Başkurt, yaklaşık 10 yıldır Duygu Başara Cast Ajans'na oyuncu adayı olarak kayıtlı. Şu ana kadar oyunculuk alanında çok fazla tecrübesi olmayan Başkurt, Finansbank'ın reklam filminde oynadığını ve son olarak da Friezer ilaç firmasının fotoğraf çekimlerine katıldığını belirtiyor. "Benim yaşıma geldiğinizde anlayacaksınız bu yaşlar en çok kendinizi önemli ve işe yarar hissetmek istiyorsunuz. Çocuklarım büyüdü, torumlarım büyüdü. Kimsenin bana ihtiyacı kalmadı. Ama küçük işlerde olsa oyunculuk ya da reklam fotoğraf çekimlerine katılmak kendimi iyi hissettiriyor. Pazandığım para da yanıma kâr kalıyor. Çok para kazandığımı söyleyemem ama kendimi iyi hisediyorum" diye konuşuyor. Başkurt'u keşfeden de Duygu Başara Ajans çalışanları. Akmerkez'de 10 yıl önce alışveriş yaparken oyuncu adaylığı teklifi alan Başkurt, son iki yıl içinde küçük roller almaya başladığını kaydediyor.

Cast ajansları nasıl çalışıyor

* Cast ajansları web sayfaları üzerinden başvuru kabul ediyor.

* Başvurular arasından seçilen adayların fotoğrafları çekilerek, ajansın kayıtları arasına alınıyor.

* Oyuncu adaylarıyla her yıl yenilenen sözleşme yapılıyor.

* Daha sonra fotoğraflar ajansın web sitesinde yayınlanmaya başlanıyor.

* Prodüksiyon şirketleri, reklam ajansları müşterileri için bu fotoğraflar arasından seçilen adaylar için cast ajanslarıyla irtibata geçiyor.

* Cast ajansları oyuncu adaylarını arayarak görüşmeye yönlendiriyor.

* Reklam, dizi ya da sinema filmi için yapılan seçmelerde beğenilen adayların ücretlere ajanslarına ödeniyor. Anlaşmalar 13 bölüm üzerinden yapılıyor.

* Ajanslar sözleşmeleri gereği oyuncularının kazançlarından yüzde 20 pay alıyor.

* Cast ajanslar genellikle oyuncu, yabancı oyuncu, yerli-yabancı dublaj sesi, aile, çocuk ve pet (hayvan) gibi kategorilerde hizmet veriyor.

* Ayrıca baz cast ajansları eğlence programlarına seyirci bile buluyor. 50 YTL karşılığı bir çok insan, otobüslerle toplanıp götürülüyor.