Elektrikte kesinti kapıda devlet özel sektörden yardım isteyecek
2006 Temmuz ayında 13 ilde birden yaşanan elektrik kesintilerinin seçim öncesinde tekrarlanmasından endişe eden Ankara, arz sıkıntısını gidermek için özel sektörle masaya oturacak. 17 Mayıs'da yapılacak toplantıda kamu, özel sektörden yatırımlara hız vermesini isteyecek.
Elektrik fiyatlarına zam yapılmadığı için özel sektör üretiminin devre dışı kalması ve enerji KİT'lerinin zararının büyümesi hükümeti yeni arayışlara itti. Geçen sene ege bölgesi ağırlıklı olarak Temmuz ayında görülen elektrik kesintilerinin seçim öncesinde tekrarlanmasından endişe eden
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 17 Mayıs'ta özel sektör üreticileriyle toplantı yapacak. Bakanlık, sektörden arz sıkıntısını giderilmesi için yardım isteyecek.
Kamunun yaklaşık 4.5 yıldır elektrik fiyatlarına zam yapmaması, özelleştirilmeyi bekleyen TEDAŞ'ın zararına satış yapmasına neden oldu. TEDAŞ, kamu elektriği ile karşılayamadığı talebi özel sektörden 1 kWh elektriği ortalama 13.4 Ykr'ye satın alarak, kendi sanayi müşterisine 11.8 Ykr'ye; konutlara ise 12.8 Ykr'ye satarak karşılıyor.
Seçim sonrası zam zorunlu
Özel sektör ise kamu ile fiyat konusunda rekabet edemediği için hem üretime yatırım yapmaya çekinceli yaklaşıyor hem de mevcut santrallerini kapatıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın ilk etapta üretim projeksiyonunu revize etmesi ise çözüm olmadı. Olası bir elektrik kesintisinden öncelikle tüketimin yoğun olduğu Ege ve Marmara bölgesi etkilenecek. 22 Temmuz genel seçimlerinden sonra kurulacak yeni hükümetin ele alması gereken konuların başında elektrik fiyatları gelecek. Maliyeti karşılamayan fiyatlara satış yapılması nedeniyle enerji KİT'lerinin zararı gittikçe artıyor. Seçimlerden sonra en erken Eylül-Ekim döneminde elektrik fiyatlarına zam yapılması kaçınılmaz görünüyor.
Sanayi kamu elektriği alıyor
Geçen sene Ağustos ayında devreye giren mali uzlaştırma yani elektrik borsası sistemi dahilinde ise mevcut özel ve kamu şirketleri birbirlerine elektrik satmaya başladı. Ancak özel sektör elektriği TEDAŞ'ın elektriğinden pahalı olduğu için, bazı büyük sanayi grupları da kamu elektriğine yöneldi. TEDAŞ, günün bazı dönemlerinde talebi karşılayamayınca mali uzlaştırma çerçevesinde özel üreticilerden elektrik alma yoluna gitti. Ancak özel sektörün üretiminin de bu yaz klima kullanımı ve turizm sektöründeki canlanma nedeniyle artması beklenen ilave talebi karşılamamasından endişe ediliyor.
Doğalgazdan üretim arttı
TEDAŞ, özel elektrik üreticilerinin yanı sıra elektriğinin büyük bir kısmını hala kamunun elektrik üretim şirketi EÜAŞ ile ticaret şirketi TETAŞ'dan alıyor. Ancak barajlara gelen su yüzde 40-50 oranında azaldığı için hidroelektrik santrallerden elektrik üretimi yüzde 10 oranında düştü. EÜAŞ bu nedenle termik santrallere ağırlık verdi. Ancak termik santrallerinin birçoğunun rehabilitasyon çalışmaları henüz tamamlanmadığı için bu santraller tam kapasite çalıştırılamıyor. Bu nedenle Bursa Doğalgaz, Hamitabat ve Ambarlı Doğalgaz Santrallerinden elektrik üretimleri artırıldı. Bunun elektrik üretim maliyetini artırması bekleniyor. BOTAŞ, EÜAŞ'a yılda 3 milyar metreküp doğalgaz verirken, bu yılın sonunda bu rakamın 1 milyar metreküp artacağı hesaplandı.
Yatırım da tartışılıyor
Bakanlık, üretim projeksiyonunda yaptığı değişikliğin yanı sıra yatırım boyutunda da adım atma üzerinde tartışmaya başladı. 17 Mayıs'ta özel sektör ile yapılacak toplantıdan yatırımların hızlanması konusunda bir sonuç alınmazsa, Bakanlık kamunun yatırım yapması yoluna gidecek. Ancak bu durumda enerjide serbestleşme zarar görecek. Şu anda özel sektörün üretim kapasitesinin 4 bin MW olduğu ancak bunun yarısının atıl kapasite olduğu belirtildi. Kamunun ticaret şirketi TETAŞ'ın özel sektörün ürettiği bütün elektriği satın almasının da arz güvenliği için bir tedbir olarak düşünülmeye başladığı kaydedildi.
TEDAŞ yetkilileri, kendi programlarına göre yıllık 140 milyar kWh elektrik dağıtımı yapılması gerektiğini ancak EÜAŞ ile TETAŞ'ın taahhütlerinin 132 milyar kWh olduğunu kaydederek, açığın 8 milyar kWh olduğunu belirttiler. Bu açığın özel sektörden karşılandığını belirten yetkililer, "Özel sektörden aldığımız elektrik yıllık yüzde 4-5 oranında. Bu nedenle bizim için büyük bir rakam değil. Üstelik maliyetleri paçallıyoruz. EÜAŞ bizim satış fiyatımızın çok altında elektrik veriyor" diye konuştular. TEDAŞ yetkilileri, dağıtım özelleştirmelerinin yapılmasından sonra özel sektörün üretim yatırımlarını da artıracağını belirterek, "Dağıtım bölgelerini alacak olan özel sektör şirketleri en azından kendi bölgelerinin arz güvenliğini sağlamak için üretime yöneleceklerdir" dediler.