Türkiye, kanayan yarası işsizliğe çare arıyor
Küresel krizle birlikte daha da ağırlaşan işsizlik, Türkiye'nin en büyük problemi. 3,5 milyonu aşan işsizler ordusuna her gün yenileri ekleniyor. Geçen yıl işsiz sayısı 860 bin kişi arttı.
Yüzde 14'lere çıkan işsizliğe, başta iktidar olmak üzere toplumun tüm kesimleri çare arıyor. Hükümet, iş dünyası ve sendika temsilcilerinin yanı sıra akademisyenlerin görüşlerine başvuran Zaman, çıkış yollarını araştırdı. Çalışma Bakanlığı çözümü yatırım teşvikleri ve meslek edindirme kurslarında görüyor. İş dünyası ise sigorta primleri ve Gelir Vergisi gibi istihdam üzerindeki yüklerin azaltılmasını istiyor. Karamsar tabloya rağmen, iş arayanlar için umut ışıkları da yok değil. Büyük şirketler peş peşe istihdam edecekleri işçi sayısını açıklıyor. Yerli ve yabancı yatırımlar aralıksız devam ediyor.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) her ay açıkladığı istihdam verileri basit bir istatistikten ibaret gibi görünse de aslında her rakamın ardında bir insan hikâyesi yatıyor. Kimi yıllardır işsiz, kimi evlilik planlarını ertelemiş, kimi de kirasını bile ödeyemediği için ana-babasının evine dönmüş. Hemen herkesin ailesi ya da çevresinde buna benzer bir öykü bulmak mümkün. Ekonomik kriz sebebiyle işinden olan ziraat mühendisi Ufuk Ç., geçimini şimdi annesinin emekli maaşıyla temin ediyor. İşten çıkarılan halkla ilişkiler uzmanı Hakan T., nişanlısından ayrılmak zorunda kalmış. Duvar ustası Mahmut A., iş çıkmadığı için 7 aydır ev kirasını ödeyemiyor. Fizik mezunu Resul A. ise 600 TL maaşla özel güvenlikçilik yapıyor. Bu işi de güçlükle bulabilmiş. Yürek yakan örnekler saymakla bitmiyor.
Ülkenin en büyük problemi işsizlik, küresel krizle birlikte iyice ağırlaştı. 3,5 milyonu aşan işsizler ordusuna her gün yenileri ekleniyor. İşgücü piyasasına yeni giren yüz binlerce gence yüksek büyüme dönemlerinde bile istihdam sağlanamıyor. Krizde orta yaş grubundaki yüz binlerce kişi de işini kaybetti. İşsizler, evine ekmek götürebilme hayaliyle şirketler, insan kaynakları firmaları ve İşkur'un kapısında kuyruğa giriyor. TÜİK'in verileri, bu hayalin pek de kolay gerçekleşemeyeceğini gösteriyor. 2009'da işsizlerin sayısı 860 bin kişi arttı. İşsizlik oranı yıllık yüzde 14 oldu. 2008 yılına kıyasla işsizliğin 3 puan birden artması, sıkıntının katlanarak büyüdüğünü ortaya koyuyor. Zaman, hükümet, iş dünyası, sendikalar ve akademisyenlerle birlikte, sosyal kangrene dönüşen işsizliği masaya yatırdı. Konunun en büyük muhatabı Çalışma Bakanı Ömer Dinçer, işsizliği rakamlardan ibaret görmediklerini, sosyal bir problem olarak değerlendirdiklerini söylerken, hükümet, yatırım teşvikleri ve meslek edindirme kurslarıyla istihdamı artırmayı hedefliyor. TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu, problemin en büyük sebeplerinden birinin de mesleksizlik olduğunu belirtirken, TUSKON Başkanı Rızanur Meral, tarım ve sanayide işsiz kalanların hizmetler sektöründe istihdamına ağırlık verilmesini öneriyor. İş dünyası, sigorta primleri ve gelir vergisi gibi istihdam üzerindeki yüklerin azaltılması konusunda da hemfikir.
Ortaya çıkan tablo karamsar, ancak iş arayanlar için bazı küçük umut ışıkları da söz konusu. Krize rağmen alışveriş merkezleri, süpermarket zincirleri ve teknoloji marketleri yatırımlara aralıksız devam ediyor. Büyük şirketlerin bu yıl alacağını açıkladığı yeni personelin büyük bölümü perakende için satış görevlilerinden oluşacak. Öte yandan özel güvenlik görevlileri de iş bulmada diğer mesleklere göre daha şanslı. Hızla gelişen çağrı servisleri, posta ve kurye şirketleri ile bankalar da eleman alımını kesmiyor. Krize rağmen dinamik bir piyasaya sahip olan Türkiye'de 2009'da 760 bin kişi işe yerleştirildi. Ancak işten çıkarmaların daha fazla olması, işsizliği artırdı. Öte yandan tarımdan kopan büyük kitleler, şehirlere göçüp işgücüne katılıyor. Diplomasını alan yüz binlerce genç de iş arayanlar kervanına ekleniyor.
TÜİK'in yanı sıra SGK'nın verileri de krizin istihdam üzerindeki tahribatını ortaya koyuyor. 2008 Nisan'da 10 milyon 97 bin olan SSK'lı çalışan sayısı, Aralık 2009 itibarıyla 8 milyon 975 bine geriledi. Toplam sigortalı sayısı ise 3 yıldır yerinde sayıyor. 2007 yılında 15 milyon 19 bin olan sigortalı işçi, memur ve esnaf toplamı 2008'de 15 milyon 299 bine çıktı. 2009'da ise toplam sigortalı sayısı 15 milyon 101 bine geriledi. Türkiye, 2002 yılından itibaren hızlı büyüme trendine girmesine karşın işsizlik 6 yıl boyunca yerinde saydı. 2008'in son çeyreğinde patlak veren küresel krizle birlikte ekonomide yaşanan daralma, yaraya tuz biber ekti. 2009 Şubat döneminde işsizlik yüzde 16,1 ile tarihindeki en yüksek seviyeye çıktı. Ardından hükümetin doğrudan istihdam ve mesleki eğitim projeleri, kısa çalışma ödeneği uygulaması ve istihdam teşvikleri ile işsizlikte kısmen iyileşme sağladı. Teşvikler sayesinde yaklaşık 200 bin kişi iş sahibi oldu. Kısa çalışma ödeneği uygulaması ile de 190 bin kişinin işini kaybetmesi önlendi.