Mükellef 'beyan' etmiyor

Maliye Dergisi'ndeki bir araştırmaya göre beyan edilen her 100 liranın ancak 14 lirası incelendi; beyannameli mükellefin vergi gelirindeki payı yüzde 5'ten 1'e düştü

Maliye Bakanlığı, Araştırma Planlama ve Koordinasyon Başkanlığı'nın (APK) çıkardığı Maliye Dergisi'nde yer alan bir araştırma, ülkede en önemli vergi kalemlerinden biri olan gelir vergisinde beyan esasının işlemediğini bir kez daha ortaya koydu. Son 12 yılda beyan edilen her 100 liranın ancak 14.3 liralık bölümü incelenebilirken beyannameli mükelleflerin ödedikleri verginin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 5'lerden yüzde 1'lere kadar düştü.

Maliye Dergisi'nde yer alan ve iki öğretim üyesi tarafından hazırlanan araştırmada, Türkiye'de çeşitli sebeplerle mükelleflerin vergi ödeme bilinçleri oldukça düşük seviyede bulundu. Araştırmaya göre, 1992-2003 yılları arasında, beyanname veren vergi mükelleflerinin gelir vergisi içindeki payları giderek düştü. 1992 yılında yüzde 12.1 olan beyannameli vergi mükelleflerinin gelir vergisi içindeki payı, 2003 yılında yüzde 6.4'e geriledi. Yine beyanname veren mükelleflerin ödediği vergilerin, toplam vergi gelirleri içindeki payı da yüzde 1.3'e indi.

Araştırmada, "Bu oranlar, oldukça düşündürücüdür. Yaşanan krizlerin de, oranların düşmesinde etkili olduğu bilinse de, genel anlamda bakıldığında beyan edilen toplam tutarın gelir vergisi içindeki payının çok düşük olduğu bir gerçektir" denildi.

Kaçakçıyla uzlaşıldı

Araştırma, vergi kaçakçıları için düzenlenen raporlardaki yüksek uzlaşma oranına da dikkat çekiyor. Buna göre, 1996-2003 döneminde Hesap Uzmanları Kurulu tarafından düzenlenen her 100 raporun 77 tanesi için uzlaşma talep edildi. Uzlaşmaya konu olan her 100 raporun da 82 tanesinde uzlaşmaya varıldı.

Araştırmaya göre Türkiye'de vergi denetimleri, hem sayısal, hem de oransal olarak oldukça yetersiz düzeyde kaldı. Araştırmada denetim elemanlarının yetersizliğiyle ilgili tespitler de yer aldı ve Türkiye'de vergi denetim elemanına isabet eden vergi mükellefi sayısının yüksek olduğu ifade edildi. Söz konusu çalışmada, denetim elemanı başına düşen mükellef sayısının 2001 yılında 908, 2002 yılında da 926 olarak ölçüldüğü bilgisi yer aldı..

'Nasılsa denetlenmeyiz'

Araştırmadaki rakamlar, baz alınan son 12 yılda ülkemizde beyan edilen her 100 liralık gelirin ancak 14.3 liralık bölümünün incelemeye tabi tutulabildiğini gösterdi.

Türkiye'de bu süreçte denetime alınan mükelleflerin oranı da ortalama yüzde 2.9 oldu. Araştırmada, vergi incelemelerine ilişkin çarpıcı tespitler yer aldı:

"İncelemeye tabi tutulan verginin tahakkuk eden vergiye oranı, 1991'de yüzde 14.56, 2001 yılında yüzde 16.62, 2002 yılında ise yüzde 21.25 oldu. Beyannameli vergi mükelleflerinin toplam vergi gelirleri içindeki payının son yıllarda yüzde 1.2'lere düşmesi oldukça çarpıcıdır. Bu oran, mükellefleri 'Nasıl olsa denetlenmeyiz' düşüncesiyle bildirimlerini ya eksik vermeleri ya da hiç vermemelerine sevk etmektedir."

radikal