Sağlık Bakanlığı'nda çalışan geçici işçilerin hakları

T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU Finans Hizmetleri Başkan Yardımcılığı

Sayı: 36385208-949
Konu: Hizmet alımları kapsamında çalıştırılan işçilerin hakları.

............. KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİNE

İlgi: a) Bakanlığımızca yayımlanan 11/05/2010 tarihli ve 2010/29 Sıra Nolu Genelge.

b) Bakanlığımızca yayımlanan 27/04/2011 tarihli ve 4344 sayılı yazı.

c) Kurumumuzca yayımlanan 26/07/2012 tarihli ve 7380 sayılı yazı

Bakanlığımıza bağlı kurumların 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde yapmış oldukları hizmet alımları kapsamında çalışan işçilerin ilgili mevzuattan doğan haklarının korunması, mağduriyetlerinin önlenmesi ve ileride doğabilecek bazı hukuki yaptırımlarla karşılaşmamaları amacıyla kurumlarımızın bazı hususlara dikkat etmeleri gerektiği ilgi (a)'da kayıtlı genelgede belirtilmişti. Yükleniciler tarafından ödenmeyen işçi ücretlerinin yüklenicilerin hak edişlerinden veya teminatından ödenip ödenmeyeceğine ilişkin hususlara ise ilgi (b)'de kayıtlı yazıda değinilmişti.

Buna rağmen hizmet alımları kapsamında çalıştırılan işçilerin ücretlerinin zaman zaman yükleniciler tarafından ödenmemesinden kaynaklanan sıkıntıların yaşandığı ve işçilerin mağdur edildikleri görülmektedir. Söz konusu mağduriyetlerin önlenebilmesi amacıyla ilgi genelgede ve ilgi yazıda belirtilen bazı hususların tekrar hatırlatılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Kamu Hastaneleri Birlikleri ve bağlı sağlık tesislerince ilgi genelgede belirtilen hususlarla birlikte aşağıda belirtilen hususlarda uygulanarak titizlikle takip edilecektir.

A. Genel Hususlar

1. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarına (ağırlıklı olarak personel çalıştırılmasına dayanan, çalıştırılacak personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı hizmetler) ilişkin hak ediş ödemelerinin, ihale dokümanı ve sözleşme hükümleri çerçevesinde, en geç hizmetin verildiği ayı takip eden ayın ilk 3 iş günü içinde ödeme yapılabilmesi için kurumlarımızca gerekli tedbirler alınacaktır.

2. İşçi ücretlerinin işçiler adına açılmış olan banka hesaplarına, yükleniciye hak ediş ödemesinin yapıldığı gün veya takip eden gün içinde aktarılması sağlanacaktır.

3. İşçi ücretlerinin "Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmeliksin 10 uncu ve 11 inci maddeleri gereğince bankalar aracılığıyla, banka aracılığıyla ödeme yapılmasına imkân bulunmaması hâlinde T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü şubeleri aracılığıyla yapılması sağlanacaktır.

4. İlgili aya ait hak ediş ödemesi yapılmadan, ödemesi yapılan bir önceki aya ilişkin belgeler (işçi ücretlerinin işçiler adına açılacak banka hesaplarına yatırıldığına dair her işçinin adının görüldüğü banka dekontu gibi belgeler ile bu ücretlere ilişkin primler ve vergilerin ilgili yerlere yatırıldığına dair belgeler) istenilecektir. Ayrıca bu belgelerin mutlaka teyidi yapılacaktır.

5. İhale dokümanlarında işçilere öngörülen ücretlerle yüklenici tarafından hesaplanan ve işçilere ödenen ücretler kontrol edilecektir.

6. 4857 sayılı İş Kanunu'nun Kamu Makamlarının ve Asıl İşverenlerin Hakedişlerinden Ücreti Kesme Yükümlülüğü başlıklı 36 ncı maddesinde; " Anılan

müteahhitlerin bu işverenler deki her çeşit teminat ve hakedişleri üzerinde yapılacak her türlü devir ve el değiştirme işlemleri veya haciz ve icra takibi bu işte çalışan işçilerin ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder. " hükmü yer aldığından, hizmet alımları kapsamında yüklenici alacaklarına karşı başlatılan haciz ve icra takibinde, işçi alacaklarına öncelik tanınacaktır.

7. İşçi ücretlerini ödemediği tespit edilen firmalara ilişkin bilgiler (vergi numarası dahil) hemen Kurumumuza bildirilecektir.

8. İhale dokümanlarında hizmet alımları kapsamında çalıştırılacak işçilerin yemek, yol ve giyecek ihtiyaçlarının istekliler/yükleniciler tarafından karşılanması yönünde (ayni veya nakdi olarak) ilgili mevzuat çerçevesinde çeşitli hükümler konulmaktadır. Anılan hükümlere rağmen bazı yüklenicilerin işçilerden giyim ve teçhizat parası altında ücret aldığı veya bu giyim ve teçhizatları işçilerin bizzat kendilerine aldırdıkları, işçilerden çeşitli adlarla para tahsili yapıldığı, ayni olarak verilen yol bedellerinin (bilet gibi) eksik verildiği zaman zaman gözlemlenmektedir. İşçilerin haklarının korunması ve yukarıda belirtilen olumsuzlukların yaşanmaması için, idarelerimiz ve idarelerimiz bünyesinde kurulan kontrol teşkilatları ile muayene ve kabul komisyonlarınca ihale dokümanları ve sözleşme hükümleri çerçevesinde gerekli takipler yapılacak, ayrıca hak kaybına uğradığı yönünde işçilerden gelecek talepler titizlikle incelenerek hak kayıplarının giderilmesi sağlanacaktır.

B. İşçi Ücretlerinin Hakedişten ve Teminattan Ödenmesi

1. Yükleniciler tarafından ödenmeyen işçi ücretlerinin yüklenicinin hak edişlerinden veya teminatından ödenip ödenmeyeceği hususunda Bakanlığımız Hukuk Müşavirliği'nin 21/03/2011 tarihli ve 11811 sayılı görüş yazılarında özetle;

a. 4857 sayılı İş Kanunu'nun "Kamu makamlarının ve asıl işverenlerin hakedişlerinden ücret kesme yükümlülüğü1' başlıklı 36 ncı maddesinin 3 üncü fıkrasında, müteahhitlerin bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen işverenlerdeki her çeşit teminat ve hakedişleri

üzerinde yapılacak her türlü devir ve el değiştirme işlemleri veya haciz ve icra takibi bu işte çalışan işçilerin ücret alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade edeceğinin düzenlendiği,

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun "Kesin Teminat ve Ek Kesin Teminatların Geri Verilmesi" başlıklı 13 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında. "Yüklenicinin bu iş nedeniyle İdareye ve Sosyal Sigortalar Kurumuna olan borçları ile ücret ve ücret sayılan ödemelerden yapılan kanuni vergi kesintilerinin yapım işlerinde kesin kabul tarihine, diğer işlerde kabul tarihine veya varsa garanti süresinin bitimine kadar ödenmemesi halinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatlar paraya çevrilerek borçlarına karşılık mahsup edilir, varsa kalanı yükleniciye geri verilir. " hükmünün yer aldığından bahsedilerek,

Sözleşme süresi bitmiş ve işçi ücretlerinin ödenmediğinin kesin olarak tespit edilmesi hâlinde ödenmeyen miktar belirlenerek, öncelikle yüklenicinin hak edişinden daha sonra da teminatından bu ücretlerin ödenmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.

b. İdarenin hangi hâllerde sözleşmeyi feshedeceğinin 4735 sayılı Kanun'un 20 nci

maddesinde, yasak fiillerin ne olduğunun 4735 sayılı Kanun'un 25 inci maddesinde

tadadı olarak belirtilerek yüklenicinin 25 inci maddede belirtilen fiil veya davranışlarda bulunduğunun tespit edilmesi hâlinde ihalelere katılmaktan yasaklama karârı verileceğinin mezkûr Kanun'un 26 ncı maddesinde düzenlendiğinden bahsedilerek,

Yüklenicinin işçilerine karşı olan yükümlülüklerini yerine getirmemesi hâlinin, 4735 sayılı Kamınım zikredilen 20 inci maddesi kapsamında sözleşmenin feshi sebebi sayılamayacağı ve 25 inci maddesi kapsamında yasak fiil ve davranış olarak kabul etmeye hukuken imkân bulunmadığı belirtilmiştir.

Ancak yüklenicinin işçilerine karşı yükümlülüğünü yerine getirmemesine bağlı olarak asıl taahhüdün/hizmetin (Örneğin temizlik hizmetinin, koruma ve güvenlik hizmetinin ihale dokümanı hükümleri çerçevesinde yerine getirilmemesi gibi.) yerine getirilmesinde aksaklıklar meydana gelmesi durumunda, sözleşme ve ihale dokümanı hükümleri çerçevesinde gerekli ihtarnamelerde yapılarak sözleşmenin feshedilebileceği unutulmamalıdır.

c. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun "İdarenin sözleşmeyi feshetmesi" başlıklı 20 nci maddesinin 2 inci fıkrasında, mezkûr maddenin birinci fıkrasında düzenlenen hallerde, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların gelir kaydedileceğinin düzenlendiği,

4735 sayılı Kanunun "Sözleşmenin feshine ilişkin düzenlemeler" başlıklı 22 nci maddesinin 4 üncü fıkrasında, gelir kaydedilen teminatların, yüklenicinin borcuna mahsup edilemeyeceğinin düzenlendiği,

4735 sayılı Kanun'un 25 inci maddesinde belirtilen yasak fiil veya davranışlar sebebiyle idarenin sözleşmeyi feshetmesi hâlinde yukarıda açıklandığı üzere kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların gelir kaydedileceğinin aşikar olduğu,

Ceza-i şart niteliğinde gelir kaydedilen teminatların mezkûr Kanun'un âmir hükmü gereğince yüklenicinin borcuna mahsup edilemeyeceğinin açık olduğundan bahsedilerek,

İhalenin yasak fiil ve davranış sebebiyle feshi hâlinde gelir kaydedilen kesin teminattan işçi ücretlerinin ödenemeyeceği belirtilmiştir.

2. Konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığı Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü'nün "İşçi Ücretlerinin hakedişlerden mahsubu" konulu 20/09/2010 tarihli ve 31935 sayılı yazılarında özetle; "....Dolayısıyla 5510 sayılı Kanun ve bu kanuna dayanılarak çıkartılan Yönetmelikteki amir düzenlemeler ile 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2 nci maddesi 6 ncı fıkrası hükmü birlikte değerlendirildiğinde; ödenmeyen işçi ücretlerinin evveliyetle yüklenicinin hak edişinden veya teminatından ödenmesi zorunludur. Bunun için işçi ücretlerinin ödenip ödenmediğinin kesin olarak saptanması ve ödenmemiş olduğunun anlaşılması halinde miktarı belirlenerek ödenmesi gerektiği değerlendirilmiştir. " denilmiştir.

3. Hizmet İşleri Genel Şartnamesi'nin "Çalışanların özlük haklan" başlıklı 38 inci maddesinde;

"...Kontrol teşkilatı işyerinde çalışanlar arasında yüklenici veya alt yüklenicilerce ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığını, vasıflı personel çalıştırılması ihale dokümanında öngörülen işlerde bu personele asgari ücretin üzerinde bir ödeme yapılmasıişlenmişse, belirlenen asgari ödeme tutarının ilgili personele ödenip ödenmediğini kontrol ederek veya bu konuda kendisine gelen talep ve ihbarları değerlendirerek, yükleniciden ve alt yüklenicilerden istenecek bordrolara göre bu ücretlerin yüklenicinin hakedişinden ödenmesini sağlar.

Bu amaçla yüklenicinin hakediş istemesi üzerine, bu istek ve hakedişin ödeneceği tarih (yaklaşık olarak), şantiye şefliği, işyeri ilan tahtası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebileceği yerlere yazılı ilan asılmak suretiyle duyurulur. İlanın yapıldığı, kontrol teşkilatının ve yüklenici veya vekili ile işçi temsilcisinin imzaladıkları bir tutanakla tespit edilerek bu tutanağın bir kopyası hakedişin ödeme yerine gönderilir.

Personel alacakları, hakediş raporunun düzenlendiği tarihten önceki (işçi ücretleri ödeme günü öncesindeki) günler için belirlenmiş sayılır. Bu tür alacakların üç (3) aylık tutarından fazlası hakkında idareye herhangi bir sorumluluk düşmez.

Bildirilen alacak iddiaları, yüklenici veya alt yüklenicinin kayıtları ile varsa puantaj ve daha önceki hesap pusulalarından incelenip anlaşmaya varılan miktarların (üç aylık ücret tutarını geçmemek üzere) yüklenici tarafından bordroya bağlanması sağlanır ve bu bordrolar hakediş raporu ile birlikte ödeme yerine gönderilir.

Yüklenicinin hakedişinin ödenmesi gereken kısmından indirilen bu bordro tutarı ayrı bir çekle ödeme biriminin ilgili mutemedine verilir ve bordroda gösterilen alacaklar ilgililere kontrol teşkilatı, yüklenici veya vekili ile işçi temsilcisinin önünde ödenir. Bu husus ayrıca bir tutanakla tespit olunur. Yapılacak tebligata rağmen yüklenici veya vekili ödemede hazır bulunmazsa bu husus tutanakta belirtilir..." şeklinde düzenleme yer almaktadır. İşçi ücretlerinin ödenmemesi hususunda anılan hükümlerinde dikkate alınması gerekmektedir.

C. Yürürlükten Kaldırma

Hizmet alımları kapsamında çalıştırılan işçilerin hakları ile ilgili yayımlanan ilgi (c) yazıda belirtilen hususlara, bu yazımızda da değinildiği için ilgi (c) yazımız yürürlükten kaldırılmıştır.

Sonuç olarak işçi haklarının korunması hususunda; ilgili mevzuat hükümleri, sözleşme ve ihale dokümanı hükümleri ve yukarıda yer alan açıklamalar doğrultusunda hareket edilmesi ve konunun birliğinize bağlı tüm sağlık tesislerine duyurulmasını önemle rica ederim.