Türkçe ağızları sanal ortamda
Diyarbakır'dan Rumeli'ye, Gaziantep'ten İzmir'e değin Türkiye Türkçesi ağızlarına ait 232 bin söz varlığı, sanal ortamda kullanıma açılacak.
AA muhabirinin aldığı bilgiye göre, Türk Dil Kurumu (TDK) ve Harran Üniversitesi'nin iş birliğiyle 25-29 Mart tarihleri arasında Şanlıurfa'da gerçekleştirilecek Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı'na Türkiye Türkçesi ağızları üzerine bilimsel araştırmalar yürüten yerli yabancı 77 dil bilimci, 74 bildiriyle katılacak.
Çalıştayda Azerbaycan, Kosova, Macaristan, Ukrayna ve Yunanistan'dan 12 dil bilimci bildiri sunacak. Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde canlı bir biçimde konuşulan ve yaşayan Türkçe'nin ağızları ses, biçim, söz varlığı ve anlam açılarından çok yönlü olarak ele alınacak.
Türkiye Türkçesi ağızlarının Türk dünyasındaki Türk lehçeleriyle bağlantılarının da inceleneceği toplantıda, "Rumeli Ağızları", "Eskişehir Alpu Ağzı", "Erzurum Ağzında H Sesi", "Kahta Ağzı", "Diyarbakır Ağzında Deyimler", "Muş İli Terekeme Ağzı", "Denizli İli Ağızlarında Zaman Ekleri", "Ceyhan Yörük Ağzı", "Niğde ve Yöresi Ağızları", "İzmir ve Yöresi Ağızları Üzerine", "Balıkesir Çepni Ağzı Dil Özellikleri", "Kayseri ve Yöresi Ağızlarında Söz Varlığı", "Gaziantep Ağzı", "Elazığ Ağzı", "Doğu Anadolu Ağızları ile Nahçıvan Ağızları Arasında Etkileşim", "Dede Korkut Kitabı ve Türk Ağızları" gibi konularda bildiriler sunulacak.
TDK'nın 75 yıl önce başlattığı derleme çalışması sonucunda hazırlanan Derleme Sözlüğü'nün geliştirilmiş, zenginleştirilmiş biçimi, "Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü" adıyla çalıştayın açılış günü olan 25 Martta kullanıma açılacak.
Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, 231 bin 268 sözcükle kullanıcıların hizmetine sunulacak. Temeli, Derleme Sözlüğü'ne dayanan bu sözlük, kurumun sonraki yıllarda yaptığı çalışmalarla geliştirildi. Yörelerin söz varlığına bu yazılımla erişilirken, köy ve mezralarda kullanılan sözcükleri öğrenme imkanı da doğacak.
Kullanıma açılacak olan Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü ile TDK'nın sanal ortamdaki sözlüklerindeki söz varlığı, 25 Mart itibariyle 520 bini aşmış olacak.
Altıncı Uluslararası Türk Dili Kurultayı'nın 20 Ekimde toplanmasıyla başlatılacak çalışmalarla beraber sanal ortamdaki sözlüklerin söz varlığı da 600 bine ulaşacak.
Çalıştayda Türkiye Türkçesi ağızları üzerine çalışan dil bilimcileri bir araya getirmeyi amaçladıklarını belirten TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, Türkiye Türkçesi ağızlarının dilin büyük bir zenginliği olduğunu söyledi.
Ağızların bir yandan Türkçenin en eski dönemleriyle bağları ortaya koyarken, diğer yandan da Türk dünyasındaki Türk lehçeleriyle ortaklıkları gösterdiğini dile getiren Akalın, "Yazı dilimizde kullanmadığımız, unuttuğumuz en eski Türkçe sözleri ağızlarımızda buluyoruz. Bu eski sözleri yaşatan ağızlarımız adeta Türkçenin hafızasıdır" dedi.
Türkçede yaşanan ses olaylarının geçmişinin de yine ağızlarda saklanan ve halen kullanılan biçimlerden ortaya çıkarıldığını dile getiren Akalın, "Yaşadığımız coğrafyada diğer uluslarla olan ilişkilerimiz sonucunda diğer dillere sözcükler verdiğimiz gibi onlardan da sözcükler aldık. Ağızlarımız, aynı zamanda da kültür hayatımızın somut göstergesidir" diye konuştu.
Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün başlattığı Dil Devrimi çalışmaları sırasında yabancı kökenli sözlere karşılıklar aranırken ilk bakılan kaynaklardan birinin de ağızlar olduğunu vurgulayan Akalın, hatta 1932'de Dolmabahçe Sarayı'nda toplanan Birinci Türk Dili Kurultayı'na Atatürk'ün isteği üzerine Adana'dan Yörükler'in, Kütahya'dan Karakeçili aşiretinden temsilciler de getirildiğini kaydetti.
Akalın, ilki 1933, ikincisi 1952 yılında başlatılan iki büyük derleme çalışması sonucunda binlerce sözün derlenerek yazı diline kazandırıldığını ifade ederek, "Dağlarda, ovalarda konuşulan Türkçeden hala öğreneceğimiz şeyler var" sözleriyle ağız araştırmalarının önemini belirtti.
Yazı dili sözlüğü olan Türkçe Sözlük'ün ilk kez 2002 yılında kullanıma açıldığında yazı dilinin söz varlığının yanı sıra ziyaretçilerin yörelerinde kullandığı yerel sözleri de aradığını, ancak bulamadığını kaydeden Akalın, "Elbette yazı dilimizin sözlüğünde yerel sözcüklerimiz bulunmuyordu. Türkçenin en büyük sözlüğünü hazırlamayı hedeflemiştik ve bölge ağızlarının söz varlığını da sanal ortama aktarma sözü vermiştik. Şimdi bu sözümüzü gerçekleştirmiş olmanın mutluluğunu yaşıyoruz" diye konuştu.
Altıncı Uluslararası Türk Dili Kurultayı'nda Türkçenin en büyük sözlüğünün tek bir veri tabanında toplanacağını belirten Akalın, o günün Türkçenin en büyük bayramı olacağını sözlerine ekledi.