Vücuttaki sessiz tehlike:Kolesterol

Prof.Dr. BİNGÜR SÖNMEZ'ün yazısı

Kolesterol, insan ve hayvan hücrelerinde bulunan yağımsı bir maddedir. Vücut tarafından özellikle karaciğerde üretildiği gibi çeşitli besinlerle de vücudumuza girer. Tüm vücutta yaygın olarak, özellikle beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğerde bulunur. Kolesterol bir yapı taşıdır ve kortizon, seks hormonu gibi birçok hormonun üretiminde kullanıldığı gibi, aynı zamanda D vitamini ve safra üretiminde de kullanmaktadır.

Özellikle hayvansal gıdalarda bulunan kolesterolün ancak bir kısmı gıda kaynaklıdır; çoğu vücut tarafından sentezlenir (günde 5-6 gr). Kolesterolün kanda normalden fazla bulunduğu hallerde damarlarda birikerek atar damarlar içinde plaklar oluşmasına yol açar. Bazen de safra pigmentleri ile birleşerek safra taşlarının oluşumunda da rol oynar. Hücre zarlarının inşası ve bakımı için gerekli olan kolesterol, iyi ve kötü huylu olmak üzere ikiye ayrılır. Kötü kolesterol LDL (Lanetli Kolesterol) ve iyi kolesterol HDL (Hayırlı Kolesterol).

*Sağlıklı bir kişide bulunması gereken kolesterol miktarı nedir?

Vücuttaki kolesterolün çoğu vücut tarafından imal edilir. Günlük üretimim %20-25'i karaciğerde gerçekleşir, ayrıca, ince bağırsak, adrenal bezleri ve üreme organlarındaki sentezlenme miktarı diğer dokulara kıyasla daha yüksektir. Yaklaşık 70 kg ağırlığındaki bir kişinin vücudunda toplam 35 g kolesterol vardır. Günlük dahili üretim miktarı 5-6 gr, besin yoluyla alınan miktar ise 200-300 mg'dır. Bağırsaklara (safra ve besin yoluyla) giren 1.200- 1.300 mg'ın yarısı kana geçer.

*Kötü kolesterolün yüksekliği vücutta hangi sorunlara yol açar?

Oksitlenmiş kolesterol içeren küçük boyutlu LDL taneciklerinin yüksek düzeyde olduğu hallerde bu LDL damar çeperlerinde aterom plakları denen birikmelere yol açar, bu duruma ateroskleroz denir. Ateromlar hangi organın damarında birikirse o organa ait hastalıklar ortaya çıkar. Örneğin, kalbi besleyen atardamarlarda koroner arter hastalığına, böbrek damarlarında yüksek tansiyona ve böbrek yetmezliğine, beyin damarlarında ise inmeye yol açabilir.

20 yaşın üzerindeki kişilerde kan kolesterol düzeyi ne olmalıdır?

Total kolesterol ......... 200 mg/dl'nin altı: İstenilen düzey (ideal)

Kötü huylu (LDL) kolesterol düzeyi ......... 100 mg/dl altı: istenilen düzey

Kan HDL kolesterol düzeyi ........ 35 mg/dl den yüksek olmalıdır

Kan kolesterol düzeyi 200'ün üstünde, LDL kolesterol 130 üstünde ve HDL kolesterol 35 altında ise risk yüksektir. HDL yükseldikçe risk azalır. Eğer kişide yüksek tansiyon, şeker hastalığı, fiziksel aktivite azlığı, sigara içimi, ailede yüksek tansiyon, kalp, felç öyküsü olması ve aşırı kilolu olma ve 40 yaşın üzerinde erkek ya da menopoz sonrası kadın olma gibi kardiyovasküler risk faktörleri varsa LDL kolesterolün 100 mg/dl'nin altında tutulması şarttır.

Kolesterolünüzü kontrol altına alabilirsiniz

Memorial Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bingür Sönmez, sağlıklı bir hayat sürmek için kolesterolün nasıl dengede tutulacağına ilişkin püf noktaları hakkında bilgi verdi.

*Kolesterolün vücut sağlığı için yararı var mıdır?

Toplum içinde yaygın genel kanaatin aksine kolesterol tamamen zararlı bir şey değildir. Aslında vücudunuzda karaciğeriniz tarafından birçok hücre ve hücre içi yapının bileşiminde yer alan, sindiriminize yardımcı olan, hormonların yapısında ve diğer vücut fonksiyonlarında önemli rol oynayan kolesterol üretilmektedir. Kolesterol olmazsa sinir sisteminiz fonksiyonunu yapamaz, sindiriminiz bozulur. Bunun için kolesterolsüz yaşam mümkün değildir. Çocukluk (büyüme) çağındaki beslenme de kolesterolden zengin olmalıdır. Çünkü çocukluk çağında kolesterol eksik olursa çocuklarda zeka geriliği ortaya çıkar. Ancak sağlıklı bir yaşam için kolesterol düzeyi belli bir seviyede tutulmalıdır.