Dul ve yetim aylığı (ölüm aylığı) kimlere, hangi oranda ödenir?

Konuyu birinci bölümde 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununa göre, ikinci bölümde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre ele alacağız.

BİRİNCİ BÖLÜM
5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre dul ve yetim aylıkları:

5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununa göre dul ve yetim aylığı, vefat eden devlet memurunun eşi (Karı veya Koca), çocukları (kız ya da erkek) ve anne ve babalarına bağlanan aylıklar olmaktadır. Aylıkların ödenmesi şartları 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununda eş, kız ve erkek çocuklar, anne ve baba için ayrı ayrı yer almaktadır.

A) Eşe aylık bağlanması şartları;
Dul olduğu sürece vefat eden eşinden dolayı aylık alabileceği, başka bir şartın getirilmediği, ancak alacağı tutara etki eden aylık oranının emekli aylığı ya da çalışması halinde farklı olacağı belirlendiği görülmektedir.

NOT; Ölüm aylığı adı altında yeni düzenleme olan 5510 sayılı Kanunda dul aylığı bağlanması için zorunlu olan hizmet süresi 10 yıldan 5 yıla indirilmiştir. 5510 sayılı Kanuna göre dul eşlere aylık bağlanma şartlarına ikinci bölümde yer vereceğiz.

B) Çocuklar;
- Kız çocuklar;
a) Vefat eden babası veya annesinin hizmet süresi 10 yıldan fazla olması durumunda evli olmaması halinde, ayrıca devlet memuru olmadığı süre içerisinde yetim aylığını alabilecekleri anlaşılmaktadır. Ancak evli olan veya devlet memuru olan kız çocuklara yetim aylığı bağlanmamakta, bağlanan aylık var ise kesilmektedir.
b) Vefat eden babası veya annesinin hizmet süresi 5 ila 10 yıl arası ise, yine evli olmama ve devlet memuru olarak çalışmaması durumunda yetim aylığı alabilmektedirler. Ancak bu aylıklar, 18 yaşına kadar şartsız, ortaöğrenim görenlerde 20, yükseköğrenim görenlerde 25 yaşına kadar muhtaç olmaları kaydıyla ödenmekte, bu yaşların dolum tarihi itibariyle kesilmektedir.

NOT; Ölüm aylığı adı altında yeni düzenleme olan 5510 sayılı Kanunda dul ve yetim aylığı bağlanması için zorunlu olan hizmet süresi 10 yıldan 5 yıla indirilmiştir. 5510 sayılı Kanuna göre kız çocuklara aylık bağlanma şartlarına ikinci bölümde yer vereceğiz.

- Erkek çocuklar;
a) Vefat eden babası veya annesinin hizmet süresi 10 yıldan fazla ise 18 yaşına kadar şartsız, ortaöğrenim görenlerde 20, yükseköğrenim görenlerde 25 yaşına kadar ödenmekte, bu yaşların dolum tarihi itibariyle kesilmektedir. Aylıkların süresiz ödenebilmesi için malul durumda olmaları gerekmektedir.
b) Vefat eden babası veya annesinin hizmet süresi 5 ila 10 yıl arası ise, 18 yaşına kadar şartsız, ortaöğrenim görenlerde 20, yükseköğrenim görenlerde 25 yaşına kadar ödenmekte, bu yaşların dolum tarihi itibariyle kesilmektedir. Aylıkların süresiz ödenebilmesi için malul durumda olmaları gerekmektedir.

NOT; Ölüm aylığı adı altında yeni düzenleme olan 5510 sayılı Kanunda dul ve yetim aylığı bağlanması için zorunlu olan hizmet süresi 10 yıldan 5 yıla indirilmiştir. 5510 sayılı Kanuna göre erkek çocuklara aylık bağlanma şartlarına ikinci bölümde yer vereceğiz.

C) Anne ve Baba;
a) Anne;
- Vefat eden çocuğunun hizmet süresi 10 yıldan fazla ise evli olmaması, muhtaç olması halinde aylık alabilmektedir.
- Vefat eden çocuğunun hizmet süresi 5 ila 10 yıl arası ise, aylık alma durumu bulunmamaktadır.

NOT; Ölüm aylığı adı altında yeni düzenleme olan 5510 sayılı Kanunda dul ve yetim aylığı bağlanması için zorunlu olan hizmet süresi 10 yıldan 5 yıla indirilmiştir. 5510 sayılı Kanuna göre anneye aylık bağlanma şartlarına ikinci bölümde yer vereceğiz.

b) Baba;
- Vefat eden çocuğunun hizmet süresi 10 yıldan fazla ise; 65 yaşından küçük olması halinde malul ve muhtaç olması, 65 yaşından büyük ise yalnızca muhtaç olması halinde aylık alabilmektedir.
- Vefat eden çocuğunun hizmet süresi 5 ila 10 yıl arası ise, aylık alma durumu bulunmamaktadır.

NOT; Ölüm aylığı adı altında yeni düzenleme olan 5510 sayılı Kanunda dul ve yetim aylığı bağlanması için zorunlu olan hizmet süresi 10 yıldan 5 yıla indirilmiştir. 5510 sayılı Kanuna göre anneye aylık bağlanma şartlarına ikinci bölümde yer vereceğiz.

D) Dul ve Yetim aylık oranları;
Vefat eden devlet memuruna bağlanmış olan veya 5434 sayılı Kanuna göre hesaplanacak olan aylıkların (Not: Aylık oranları dul veya yetim sayısının bir kişi olması halinde %50'sini, iki kişi olması halinde %80'ini, üç kişi olması halinde ise %100'ünü geçmemektedir.);
- Dul karı ve koca için %50'si, aylık alan yetimi bulunmayanların dul eşlerine %75'i, Emekli, adi malûllük, vazife malûllüğü aylığı alan veya iştirakçi olan dul eşe ise %50 oranında dul aylığı olarak bağlanmaktadır. Burada emekli aylığı alan veya iştirakçi olan ifadesi yalnızca Emekli Sandığından aylık alıyor olması veya devlet memuru olarak çalışmayı kastetmekte olup, dul eşin SSK.lı Bağ-Kur'lu çalışması ya da buralardan aylık alması halinde dahi eşinden alacağı aylık oranı % 75 olmaktadır.
- Çocuklarla ana veya babanın her biri için %25'i
- Bir dul karı veya kocası ile bir yetimi bulunması halinde, dul karı veya kocaya %60, yetimine %30,
- Ölenin önceki eşinden olan çocukları ile, hem anadan hem babadan yetim olan veya af kanunlarına göre tescil edilmiş bulunan çocuklarına %30,
olmaktadır. Bu açıklamamızdan sonra aylık oranları;

1- Yalnızca eş olması halinde % 75,
2- Yalnızca eş var ancak eş Emekli Sandığından kendi aylığını alıyor olması veya devlet memuru olarak çalışıyor olması durumunda ise % 50,
3- Bir eş 1 yetim olması halinde; eş % 60, yetim % 30,
4- Bir eş 2 yetim olması halinde; eş % 50, her bir yetim için % 25'er,
5- Bir eş 3 yetim olması halinde; eş % 50, her bir yetim için % 25'er, ancak yüzde yüzü geçemeyeceği için tutarın paylaştırılması gerekmektedir.
6- Tek yetim olması halinde % 50
7- İki yetim olması halinde % 40'ar olmak üzere toplamda % 80,
8- Üç yetim olması halinde 1/3 er oranında toplamda % 100
9- Dört yetim olması halinde ¼'er oranında toplamda % 100
Bu şekilde paylaşım dul ve yetim sayısı arttıkça belirtilen şekilde paylaştırılmaktadır.

5434 Sayılı Kanuna göre dul eşler ve yetimlere ödenmekte olan asgari aylıklar; 1.7.2009-31.12.2009 tarihleri arası için

Yalnız bir eş olur ise ; 648 TL.
Bir eş bir çocuk olur ise ; 729 TL.
Bir eş ikiden fazla çocuk olur ise ; 810 TL,

5454 Sayılı Kanuna göre ek ödeme dahil tutarlar da;

Yalnız bir eş olur ise ; 674 TL.
Bir eş bir çocuk olur ise ; 758 TL.
Bir eş ikiden fazla çocuk olur ise ; 842 TL.

olmaktadır.

Örnek aylıklar; Vefat eden emeklinin bir aylık tutarı 1,100 TL.dir. Kişinin aylık alacak olan 1 eş bir yetimi bulunmaktadır. Bu tutarın % 60 ı eşe, % 30 u yetime bağlanacak olan tutar olacaktır. Ayrıca bu tutarların % 4 ü 5454 sayılı Kanuna göre ek ödeme ilavesi olacaktır.
1100 TL. % 60 ı 660 TL.
1100 TL. % 30 u 330 TL.

Örnek kişinin, 1 eş 2 yetimi olur ise; 1100 TL.nin % 50 si eşi, diğer % 50 si yetimlere % 25 er oranında paylaştırılacaktır.
Örnek kişinin, 1 eş 3 yetimi olur ise, ödenen tutar yüzde yüzü geçemeyeceği için 1100 TL. nin paylaştırılması gerekmektedir. Paylaştırma tutarın 2/5 inin eşe, 2/3 er oranın yetimlere paylaşımı şeklinde olması gerekecektir.
Böyle yapılan hesaplamada; eşe 440 TL. yetimlerin her birine 220 TL. aylık ödenmesi gerekecektir.

5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre aylık alanlardan gelen sorular:

1- Ben ve kızım aylık almaktayız. Kızım evlendiğinden benim aylıklarım ne şekilde ödenecek.
- 1 eş l kız yetim aylık almaktalar. Yetim kızın evlenmesi nedeniyle aylıkları kesilmiş ve evlenme ikramiyesi almıştır. Eşin aylık oranı kız yetim var iken % 60 iken kızının aylıktan çıktığı tarihten itibaren aylık oranının, devlet memuru olarak çalışmıyor veya emekli sandığından aylık almıyor ise % 75, bu şekilde çalışıyor veya aylık alıyor ise % 50 olacaktır.

2- İki kız kardeş aylık almaktayız. Ablam evlendiğinde benim aylıklarım ne şekilde ödenecek.
- 2 yetim aylık almaktalar. Yetimin birisinin evlenmesi nedeniyle aylıkları kesilmiş ve evlenme ikramiyesi almıştır. Diğer yetimin aylık oranı, yetimin aylıktan çıktığı tarihten itibaren % 50 oranına yükseltilecektir.

NOT: Evlenme ikramiyelerinin eski ve yeni kanun hükümlerine göre nasıl olduğu konusuna http://www.memurlar.net/haber/133963/ ve http://www.memurlar.net/haber/114925/ adreslerimizde yer verilmiştir.

İKİNCİ BÖLÜM
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre Ölüm aylığı:

5434 sayılı Kanunda dul ve yetim aylığı olarak ifade edilmekte iken 5510 sayılı Kanunda ölüm aylığı olarak yer almaktadır. Ölüm aylığındın yine eş (karı veya koca), çocuklar (kız veya erkek) ve anne ve baba yararlanabilmektedirler.

Aylıkların ödenmesi şartları 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda tek bir madde olarak 34 üncü maddesinde yer almıştır.
A)Eşe aylık bağlanması şartları;
Yalnızca dul olduğu sürece vefat eden eşinden dolayı aylık alabilmektedirler. Başka bir şart bulunmamaktadır. Aylık oranı kendi emekli aylığı ya da çalışma halinde farklı olmaktadır. Bu konuya aylık oranları kısmında yer vermekteyiz.

B) Çocuklar;
- Kız çocuklar;
Vefat eden babası veya annesinin hizmet süresi 5 yıldan fazla ise, Devlet memuru, sigortalı, Bağ-Kur'lu veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları veya kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmaları gerekmektedir.
- Erkek çocuklar;
Vefat eden babasının hizmet süresi 5 yıldan fazla ise Devlet memuru, sigortalı, Bağ-Kur'lu veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamaları veya kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmaları gerekmektedir.
Ayrıca; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanlara veya Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanlarda aylık alabilmektedirler.

C) Anne ve Baba;
Vefat eden çocuklarının hizmet süresi 5 yıldan fazla ise; hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması gerekmektedir.
Ayrıca, ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın belirtilen şartlar yine aranmaktadır.
Yani, anne veya babanın herhangi bir gelir veya aylık alıyor olmamaları gerekmektedir. Aylık veya gelir alan anne veya babaya aylık bağlanmamaktadır.
Ancak;
- Dul anne; herhangi bir aylık veya geliri yok ise ve bu durumunu belgelemesi halinde vefat eden çocuğunun eşi ve çocuklarına bağlanan aylıktan bir hisse artması durumunda aylık alabilecektir. Anne şayet 65 yaşından büyük ise yalnızca artan hisse olmasına bakılmayacak, ancak yine aylık veya gelir almaması gerekecektir.
- Baba; herhangi bir aylık veya geliri yok ise ve bu durumunu belgelemesi halinde vefat eden çocuğunun eşi ve çocuklarına bağlanan aylıktan bir hisse artması durumunda aylık alabilecektir. Baba, şayet 65 yaşından büyük ise yalnızca artan hisse olmasına bakılmayacak, ancak yine aylık veya gelir almaması gerekecektir.

D) Ölüm Aylığı (Dul ve Yetim aylığı) oranları;
Vefat eden devlet memuruna 5510 sayılı Kanuna göre bağlanmış olan veya 5510 sayılı Kanuna göre hesaplanacak olan aylıkların (Not: Aylık oranları dul veya yetim sayısının bir kişi olması halinde %50'sini, iki kişi olması halinde %80'ini, üç kişi olması halinde ise %100'ünü geçmemektedir.);
Eşler (Karı veya Koca)
- Devlet memuru, sigortalı, bağ-kurlu veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışıyor olması veya bu çalışmalarından dolayı aylık veya gelir alıyor olması halinde eşinden dolayı bağlanacak aylık oranı % 50 olacaktır.
- Devlet memuru, sigortalı, bağ-kurlu veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışmıyor veya bu çalışmalarından dolayı aylık veya gelir almıyor ise eşinden dolayı bağlanacak aylık oranı % 75 olacaktır.

Çocuklar
- Kız ve erkek çocuklar;
Devlet memuru, sigortalı, bağ-kurlu veya yabancı ülke mevzuatı kapsamında çalışmıyor veya bu çalışmalarından dolayı aylık veya gelir almıyor iseler aylık oranları % 25 olacaktır. Kız ve erkek çocuklar bu şartlar aranmak suretiyle 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını dolduruncaya kadar yine % 25 oranında aylık alabileceklerdir.
Ancak, kız ve erkek çocuklardan ana veya babasının ölümü, anasız ve babasız kalanlar veya sonradan bu duruma düşenler, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayanlar veya ana veya babasının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayan çocukların her birine bağlanacak aylık oranı % 50 olacaktır.

Anne ve Baba;
- Dul anne; herhangi bir aylık veya geliri yok ise ve bu durumunu belgelemesi halinde vefat eden çocuğunun eşi ve çocuklarına bağlanan aylıktan bir hisse artması durumunda %25 oranında, anne şayet 65 yaşından büyük ise yalnızca artan hisse olmasına bakılmayacak, ancak yine aylık veya gelir almaması durumunda yine % 25 oranında aylık alması gerekecektir.
- Baba; herhangi bir aylık veya geliri yok ise ve bu durumunu belgelemesi halinde vefat eden çocuğunun eşi ve çocuklarına bağlanan aylıktan bir hisse artması durumunda %25 oranında, baba şayet 65 yaşından büyük ise yalnızca artan hisse olmasına bakılmayacak, ancak yine aylık veya gelir almaması durumunda yine % 25 oranında aylık alması gerekecektir.

Ayrıca, 5510 sayılı Kanuna göre bağlanacak aylık ve gelirlerin birleşmesi durumunda yapılması gereken hususlar;

5510 sayılı Kanunun 54 üncü maddesinde açıklanan durumlara göre;
a) Uzun vadeli sigorta kollarından;
1) Hem malûllük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı,
2) Malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı ile birlikte, ölen eşinden dolayı da aylığa hak kazanan sigortalıya her iki aylığı,
3) Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı,
4) Birden fazla çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya en fazla ödemeye imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı,
5) Hem eşinden, hem de ana ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak aylığı,
6) (Bu Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı almakta iken, tekrar sigortalı olanlardan hem vazife malûllüğüne hem de malûllük aylığına hak kazananlara bu aylıklardan yüksek olanı, aylıkları eşitse yalnızca vazife malûllüğü aylığı, bunlardan hem vazife malûllüğü hem de yaşlılık aylığına hak kazananlara, bu aylıkların her ikisi,
7) Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de aylığa hak kazananlara tercih ettiği aylığı,
bağlanmaktadır.

b) Kısa vadeli sigorta kollarından;
1) Sürekli iş göremezlik geliriyle birlikte ölen eşinden dolayı da gelire hak kazanan eşe her iki geliri,
2) Ana ve babadan ayrı ayrı gelire hak kazananlara, yüksek olan gelirin tamamı, az olanın yarısı,
3) Birden fazla çocuğundan gelire hak kazanan ana ve babaya, en fazla ödemeye imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan gelirin tamamı, düşük olan gelirin yarısı,
4) Hem eşinden, hem de ana ve/veya babasından ölüm gelirine hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak geliri,
5) (Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de gelire hak kazananlara tercih ettiği geliri,
bağlanmaktadır.
c) Malûllük, yaşlılık, ölüm sigortaları ve vazife malûllüğü ile iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından hak kazanılan aylık ve gelirler birleşirse, sigortalıya veya hak sahibine bu aylık veya gelirlerden yüksek olanın tamamı, az olanın yarısı, eşitliği halinde ise iş kazası ve meslek hastalığından bağlanan gelirin tümü, malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığının yarısı bağlanmaktadır.

Birinci fıkradaki sıralamaya göre yapılacak değerlendirmeler sonucunda, bir kişide ikiden fazla gelir veya aylık birleştiği takdirde, bu gelir ve aylıklardan en fazla ödemeye imkân veren iki dosya üzerinden gelir veya aylık bağlanmakta, diğer dosya veya dosyalardaki gelir ve aylık hakları durum değişikliği veya diğer bir dosyadan gelir veya aylığa hak kazanıldığı tarihe kadar düşmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumunun Gelir ve Aylıkların Birleşmesi Konulu 15.5.2009 tarihli ve 2009-70 sayılı Genelgesi için tıklayınız.

Birinci bölümde yer alan soruların 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre aylık alınması halinde soruların cevapları ise şu şekilde olması gerekecektir.:

Birinci sorunun cevabı: kız yetim aylıktan çıkar iken almakta olduğu aylık tutarının 24 katı evlenme ikramiyesi olarak verilecek, eşin aylık oranının yükseltilmesi 24 aylık sürenin bitim tarihinden sonra olacaktır.
İkinci sorunun cevabı: kız yetim aylıktan çıkar iken almakta olduğu aylık tutarının 24 katı evlenme ikramiyesi olarak verilecek, kardeşinin aylık oranının yükseltilmesi 24 aylık sürenin bitim tarihinden sonra olacaktır.

NOT: Evlenme ikramiyelerinin eski ve yeni kanun hükümlerine göre nasıl olduğu konusuna http://www.memurlar.net/haber/133963/ ve http://www.memurlar.net/haber/114925/ adreslerimizde yer verilmiştir.

Ayrıca, Dul ve yetim aylıklarına dair değişik açıklamalarımıza
http://sorucevap.memurlar.net/soru/1376
http://www.memurlar.net/haber/140997/
http://www.memurlar.net/haber/137813/
http://www.memurlar.net/haber/110179/
http://sorucevap.memurlar.net/soru/1359/

adreslerimizde yer vermiş bulunmaktayız.