Yargının hızlandırılması ve iş yükünün azaltılması ile ilgili kanun tasarı
BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI
MADDE 1- 22/5/1930 tarihli ve 1632 sayılı Askeri Ceza Kanununun 63 üncü maddesinin birinci fıkrasının (A) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?A) Kabul edilecek bir özrü olmadan barışta bakayalarla yoklama kaçağı veya saklılardan yaşıtlarının veya birlikte işleme bağlı arkadaşlarının ilk kafilesi yollanmış bulunanlar ve ihtiyat erattan çağrılıp da özürsüz yaşıtlarının yollanmalarından başlayarak yedi gün içinde gelenler beşyüz, yakalananlar bin, yedi günden sonra üç ay içinde gelenler ikibin, yakalananlar dörtbin, üç aydan sonra gelenler beşbin, üç aydan sonra yakalananlar onbin Türk Lirası idarî para cezası ile cezalandırılır. Bu fıkra hükümlerine göre idarî para cezası, ilgilinin nüfus kaydı itibariyle bağlı olduğu askerlik şubesi başkanlığınca verilir.?
MADDE 2- 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 351 inci maddesi başlığı ?Tahkikat ve itiraz? şeklinde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
?İcra mahkemesinin verdiği tazyik ve disiplin hapsine ilişkin kararlara karşı, tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde, kararı veren icra mahkemesine itiraz edilebilir. Mahkeme, başvuru üzerine kendi kararını değiştirebilir. Mahkeme, kararını değiştirmeye gerek görmezse, dosyayı, itirazı incelemesi için o yerde icra mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye, son numaralı daire için (1) numaralı daireye; o yerde icra mahkemesinin tek dairesi bulunması hâlinde ise nöbetçi asliye ceza mahkemesine gönderir. İtiraz incelemesi neticesinde verilen karar kesindir.?
MADDE 3- İcra ve İflas Kanununun 354 üncü maddesinin başlığı ?Davanın ve cezanın düşmesi ile ceza verilemeyecek hâller? şeklinde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
?Nafaka alacaklarına ilişkin takipler hariç olmak üzere, toplam alacak miktarı Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen brüt asgari ücret tutarının altında kalan takiplerde bu Kanunda öngörülen disiplin ve tazyik hapsi uygulanmaz.?
MADDE 4- 15/7/1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport Kanununun 33 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?Madde 33 ? Türkiye Cumhuriyeti sınırlarını pasaportsuz veya pasaport yerine kaim olacak bir vesikayı hamil olmaksızın terkeden veya buna teşebbüs edenlere beşyüz Türk Lirası idari para cezası verilir.
Türkiye'de herhangi bir suçtan, şüpheli, sanık veya hükümlü olup da hakkında yapılmakta olan soruşturma veya kovuşturmadan, hükmolunan cezanın infazından veya askerlik görevini yerine getirmekten kurtulmak amacıyla bu fiili işleyenlere bin Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir.?
MADDE 5- Pasaport Kanununun 34 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?Madde 34 ? Türkiye Cumhuriyeti sınırlarından her nasılsa pasaportsuz olarak girebilmiş olan vatandaşlar ve yabancılara bin Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. Bu gibilerden yabancı olanlar sınır dışı edilirler.?
MADDE 6- Pasaport Kanununun 35 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?Madde 35 ? Bakanlar Kurulunca tayin olunan mahallerden başka yerlerden Türkiye'ye giren veya Türkiye'den çıkanlar usulüne uygun pasaport veya vesika taşısalar bile üçyüz Türk Lirası idari para cezası ile cezalandırılırlar.?
MADDE 7- Pasaport Kanununun 38 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?Madde 38 ? Bu Kanun hükümlerine göre idarî para cezasına karar vermeye, ilgili kolluk birimi amiri yetkilidir.?
MADDE 8- 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 91 inci maddesinin beşinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?14 üncü maddenin (A) ve (B) bentleriyle yasak edilen ve yukarıdaki fıkralarda yazılı bulunmayan fiilleri işleyenlere, ikiyüzelli Türk Lirasından ikibin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.?
MADDE 9- 2/7/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanununun 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine ?ve kanun yolu başvuruları ile ceza mahkemelerinden verilen kararlara karşı kanun yolu başvuruları,? ibaresi eklenmiş ve aynı Kanunun (1) Sayılı Tarifesinin ?A- Mahkeme Harçları? bölümünün ?IV-Temyiz ve İtiraz Harçları? Kısmı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?IV. Temyiz ve itiraz harçları:
a) Yargıtay hukuk dairelerine yapılacak temyiz başvurularında 100 TL
b) Yargıtay ceza dairelerine yapılacak temyiz başvurularında 80 TL
c) Danıştaya yapılacak temyiz başvurularında 100 TL
d) Yürütmenin durdurulmasına ilişkin itirazlar dahil olmak üzere
bölge idare mahkemelerine itirazen yapılacak başvurularda 50 TL
e) Bölge Adliye Mahkemeleri hukuk dairelerine yapılacak
istinaf yolu başvurularında 50 TL
f) Bölge Adliye Mahkemeleri ceza dairelerine yapılacak
istinaf yolu başvurularında 40 TL
g) İdari yaptırımlara karşı itiraz yolu başvurularında
ve icra mahkemelerinin kararlarına karşı asliye ceza mahkemelerine
itirazen yapılacak başvurularda 40 TL?
MADDE 10- Harçlar Kanununun (2) Sayılı Tarifesinin ?II-Maktu Harçlar? bölümünün (11) numaralı bendine ?miras taksim mukaveleleri? ibaresinden sonra gelmek üzere ?mirasçılık belgesi? ibaresi eklenmiştir.
MADDE 11- 18/1/1972 tarihli ve 1512 sayılı Noterlik Kanununun 71 inci maddesinden sonra gelmek üzere, ?Diğer İşlemler? başlığıyla ?Üçüncü Bölüm? ve aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
?Noterlerin yapabilecekleri diğer işlemler
Madde 71/A - Aşağıda belirtilen işlemler noterler tarafından da yapılabilir:
a) Terk eden eşin ortak konuta davet edilmesi,
b) Mirasçılık belgesi verilmesi.
Uygulanacak usul
Madde 71/B - Noterler, ilgilinin yazılı veya sözlü başvurusu üzerine, talep edilen işlemle ilgili bir tutanak düzenler. İşlemler yapılırken, o işlemlerle ilgili özel kanunlarındaki usuller de gözetilir. Talebin konusu bir belge düzenlenmesini gerektiriyorsa, noter, ilgilisine bu belgeyi de düzenleyerek verir.
Noterler, 71/A maddesinde belirtilen işlemleri bizzat yaparlar. Ancak, noterlik dairesinde imza yetkisi verilmiş hukuk fakültesi mezunu görevli veya noter stajyeri mevcut ise, bu işlemler onun tarafından da yapılabilir.
Mirasçılık belgesi verilmesinin yargılamayı gerektirmesi veya nüfus kayıtlarının mirasçılık belgesi verilmesi konusunda yeterli olmaması durumunda, mirasçılık belgesi noterler tarafından verilemez.
71/A maddesinde yer alan işlemlere ilişkin düzenlenen kâğıtlar değerli kâğıt bedellerinden istisnadır.
112 nci madde uyarınca belirlenen ücret uygulanmaksızın mirasçılık belgesi verilmesi ilişkin her türlü işlem karşılığında toplam 30 Türk Lirası, terk eden eşin ortak konuta davet edilmesine ilişkin her türlü işlem karşılığında toplam 15 Türk Lirası maktu ücret alınır. Söz konusu ücret, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere önceki yılda uygulanan ücret tutarının o yıl için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle hesaplanır.?
MADDE 12- 6/1/1982 tarih ve 2575 sayılı Danıştay Kanununun 24 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?Ülke genelinde uygulanacak düzenleyici işlemlere?
MADDE 13 - Danıştay Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
?Geçici Madde 24- Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce ilk derece mahkemesi olarak Danıştayda açılmış bulunan ve bu Kanunla idare ve vergi mahkemeleri görevleri kapsamına alınan davalar, Danıştayda bakılarak sonuçlandırılır.?
MADDE 14- 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdarî Yargılama Usulü Kanununun 45 inci maddesinin (1) numaralı fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?1. İdare ve vergi mahkemelerinin;
a) İlk ve orta öğretim öğrencilerinin kayıt, nakil, ilişik kesme, disiplin ve sınıf geçmeleri ile notlarının tespitine ilişkin işlemlerden,
b) Yükseköğretim öğrencilerinin kayıt, nakil, öğrencilikle ilişiğinin kesilmesi sonucunu doğuranlar dışında kalan disiplin cezaları, sınıf geçme ve notlarının tespitine ilişkin işlemlerden,
c) Kamu görevlileri hakkında tesis edilen geçici görevlendirme, vekâleten atama, ikinci görev, görevden uzaklaştırma, yolluk, lojman, izin ve il içi naklen atama işlemlerinden,
d) Kamu görevlilerinin, görevle ilişiğinin kesilmesi sonucunu doğuranlar dışında kalan disiplin cezalarından,
e) 3091 sayılı Taşınmaz Mal Zilyedliğine Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasından,
f) 5737 sayılı Vakıflar Kanununun 16 ve 20 nci maddelerinde düzenlenen tahliye işlemlerinden,
g) 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun ile 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu gereğince kamu kurum ve kuruluşları tarafından sosyal yardım amacıyla
bağlanan aylık ve yapılan sosyal yardımlarla ilgili uygulamalardan,
h) Asker ailesine yardım ile ilgili işlemler hakkında açılacak davalardan,
ı) 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 75 inci, 5393 sayılı Belediye Kanununun 15 inci ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 7 nci maddesinin uygulanmasından,
i) 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanunun uygulanmasından,
j) 1380 sayılı Su Ürünleri Kanununun uygulanmasından,
k) 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu uyarınca valiliklerce, kaymakamlıklarca ve belediyelerce tesis edilecek işlemlerden,
l) 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile 5393 sayılı Belediye Kanunundan kaynaklanan, ulaşım ve toplu taşımaya ilişkin işlerden,
m) 3194 sayılı İmar Kanunu ve diğer kanunlar uyarınca tesis edilen mühürleme, durdurma, yıkım kararları ile bunlara ilişkin olarak verilen para cezaları ve bu cezaların tahsili amacıyla tesis edilen işlemlerden,
n) 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanundan,
o) Tek hâkim tarafından karara bağlanan vergi ve diğer kamu alacaklarının asıllarına bağlı ceza, faiz, gecikme faizi ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun bunlar hakkında uygulanmasından,
ö) Konusu ellibin lirayı aşmayan idari işlemler ile bu miktarı aşmayan tazminat istemlerinden,
kaynaklanan uyuşmazlıklarla ilgili olarak verdikleri nihai kararlar ile tek hakimle verilen nihai kararlara, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi, mahkemelerin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine itiraz edilebilir."
MADDE 15- İdarî Yargılama Usulü Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
?GEÇİCİ MADDE 6 - Bu Kanunun 45 inci maddesinin değişik (1) numaralı fıkrasında yazılı uyuşmazlıklarla ilgili olarak verilen nihai kararlardan; değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce verilen kararlar ile Danıştayın bozma kararı üzerine kararı bozulan mahkemece verilen kararlar, Danıştayda temyiz edilebilir.?
MADDE 16 - 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanununun;
a) 164 üncü maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında yer alan ?hâkim? ibarelerinden sonra gelmek üzere ?veya noter? ibareleri,
b) 598 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan ?sulh mahkemesince? ibaresinden sonra gelmek üzere ?veya noterlikçe? ibaresi,
eklenmiştir.
MADDE 17 - Türk Medenî Kanununun 181 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?Boşanma davası devam ederken, ölen eşin mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması hâlinde de yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.?
MADDE 18- 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 161 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
?(7) Yetkisizlik kararı ile gelen bir soruşturma dosyasını ele alan Cumhuriyet savcısı, kendisinin yetkisiz ve dosyayı kendisine gönderen Cumhuriyet başsavcılığının yetkili olduğu kanaatine varırsa yetkisizlik kararı verir ve yetki uyuşmazlığının çözümü için soruşturma dosyasını, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesine gönderir. Bu konuda ağır ceza mahkemesi başkanı veya görevlendireceği üye tarafından verilen karar kesindir.?
MADDE 19- Ceza Muhakemesi Kanununun 173 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan ?ağır ceza mahkemesi başkanına? ibaresi ?ağır ceza mahkemesine? şeklinde değiştirilmiş, fıkraya ?İtiraz mahkeme başkanı veya görevlendireceği üye tarafından karara bağlanır.? cümlesi eklenmiş, üçüncü ve dördüncü fıkralarında yer alan ?Başkan? ibaresinden sonra gelmek üzere ?veya görevlendireceği üye? ibaresi eklenmiş ve altıncı fıkrada yer alan ?başkanının? ibaresi ?başkanı veya üyenin? şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 20- Ceza Muhakemesi Kanununun 272 nci maddesinin üçüncü fıkrasının (a) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
?a) Hapis cezasından çevrilen adlî para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üçbin Türk Lirası dahil adlî para cezasına mahkûmiyet hükümlerine,?
MADDE 21- 23/3/2005 tarihli ve 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
?GEÇİCİ MADDE 2- Bölge adliye mahkemeleri faaliyete geçinceye kadar hapis cezasından çevrilen adlî para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üçbin Türk Lirası dahil adlî para cezasına mahkûmiyet hükümlerine karşı temyiz yoluna başvurulamaz.?
MADDE 22- 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 28 inci maddesinin onuncu fıkrasında yer alan ?ikibin? ibaresi ?üçbin? şeklinde 29 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan ?yargı çevresinde yer aldığı ağır ceza mahkemesine? ibaresi ?Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre? şeklinde, maddenin beşinci fıkrası aşağıdaki şekilde ve 31 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan ?kanun yoluna başvurulması? ibaresi ?başvuru yolu? şeklinde değiştirilmiştir.
?(5) İdarî yaptırım kararının ağır ceza mahkemesi tarafından verilmesi halinde bu karara karşı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz edilebilir.?
MADDE 23- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 24- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
GENEL GEREKÇE
Anayasanın 141 inci maddesinin son fıkrasında "Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir." hükmüne yer verilmiş, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmenin 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında da herkesin, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının "makul süre içinde" görülmesini isteme hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.
Bu tasarı, devlet hizmetlerinin ve adaletin hızlandırılmasını, süratli, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülmesini sağlamak, mahkemelerin iş yükünü azaltmak ve yargılama faaliyetinde zaman ve emek kaybını önlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Tasarıyla, Cumhuriyet başsavcılıkları ve mahkemelerin görev alanında bulunan bir kısım suçlar, kabahate dönüştürülerek yargı dışındaki bazı kurumların görev alanına dâhil edilmekte ve idarî yaptırıma dönüştürülen bu gibi eylemlerin ceza miktarları da günümüz ekonomik koşullarına uygun bir hale getirilmektedir. Bu kapsamda bakaya ve yoklama kaçağı suçları, Pasaport Kanununda düzenlenen bazı suçlar ve Orman Kanununun 91 inci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan suçlar kabahate dönüştürülmekte ve idari para cezası yaptırımına bağlanmaktadır.
Ayrıca, İcra ve İflas Kanununda yer alan disiplin ve tazyik hapislerine konu alacaklar için bir alt sınır öngörülmekte ve bu konuda icra mahkemelerince verilen kararlara karşı itiraz usulüne ilişkin hükümler getirilmektedir.
Tasarıyla mahkeme harçları yeniden düzenlenmekte ve özellikle ceza yargılaması kanun yoluna müracaatlarında harç alınması esası kabul edilerek yargılamayı uzatma amacına yönelik kanun yolu başvurularının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
İlgili kanunlarda değişiklik yapılarak, mirasçılık belgesi verilmesi ile terk eden eşin ortak konuta davet edilmesi işlemlerinin mahkemelerin yanında noterler tarafından da yerine getirilebilmesine imkân sağlanmaktadır.
Cumhuriyet başsavcılıkları arasında yetkisizlik kararı verilmek suretiyle soruşturma evrakının sürüncemede kalmasının ve gereksiz şekilde yargılama sürecinin uzamasının önlenmesine yönelik olarak Ceza Muhakemesi Kanununda değişiklik yapılmaktadır. Yine, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara karşı yapılan itirazları ağır ceza mahkemesi başkanı yanında görevlendireceği üyenin de karara bağlamasına imkân sağlanmaktadır.
Tasarıyla doğrudan verilen adli para cezasına mahkûmiyet hükümlerine karşı kanun yolu müracaatlarında parasal bir sınır getirilmekte ve böylece bölge adliye mahkemeleriyle Yargıtayın iş yükünün azaltılması hedeflenmektedir.
Kabahatler Kanununda yapılan değişiklikle idari yaptırım kararına karşı yapılan başvuru hakkında sulh ceza mahkemesince verilen son karara karşı yapılan itirazın Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine paralel bir şekilde yapılması ve böylece ağır ceza mahkemesinin iş yükünün azaltılması amaçlanmaktadır.
Tasarıyla idari yargıda yüksek mahkeme olan Danıştayın iş yükünün hafifletilmesi amacıyla Danıştay Kanununda ve İdari Yargılama Usulü Kanununda değişiklik yapılmaktadır.