Uçuyorsunuz ama haklarınızı biliyor musunuz
Türkiye'deki havayolu şirketleri, rötar yaptığında, sefer iptal ettiğinde veya yolcu fazla bilet satışı nedeniyle uçağa binemediğinde Avrupa Birliği kurallarına göre tazminat ödeyecek. Bu tür durumlarda havayolları bazı hizmetleri de ücretsiz sunacak. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz ve Taşıma Hukuku Öğretim Elemanı Sami Aksoy yeni kuralları yazdı.
Avrupa Birliği ülkelerinde 2005'ten bu yana uygulanan yolcu hakları, yeni yılla birlikte Türkiye'de de yürürlüğe girdi. Havayolu şirketleri yolcularını mağdur ettiğinde ağır tazminatlarla karşı karşıya. Yönetmelik, Türk bayraklı havayolu şirketlerinin Türkiye'deki havalimanlarını iniş veya kalkış noktası olarak kullandıkları tüm uçuşlarda uygulanıyor. Yabancı havayolu içinse sadece kalkış noktasının Türkiye'deki bir havalimanı olduğu seferlerde bu yeni kurallar geçerli.
UÇAĞA KABUL EDİLMEME: Havayolları, bazı yolcuların son anda uçuşlarını değiştirme veya iptal etmesi nedeniyle ciddi zarar ediyor. şirketler, sektördeki yüksek maliyetleri göz önüne alarak uçağın kapasitesinden fazla bilet satabiliyor.
Uçağa alınabilecek yolcudan daha fazlası terminalde check-in kontuarına geldiğinde bazıları uçamıyor. ?Denied boarding' olarak adlandırılan bu durumda havayolunun rezervasyonundan feragat edecek gönüllüler bulmak için duyuru yapması gerekiyor.
Yeterli sayıda yolcu bulunmazsa, iradeleri dışında uçuşa kabul edilmeyen yolculara, iç hat uçuşlar için 100 Euro, dış hat uçuşlardaysa 1500 kilometre veya daha kısa tüm uçuşlar için 250 Euro, 1500-3500 kilometre arası uçuşlar için 400 Euro, daha uzun uçuşlar için 600 Euro'nun Türk Lirası karşılığı tazminat olarak ödeniyor.
Ancak havayolu, yönetmelikteki şartlara sahip başka bir uçuş teklif ettiği takdirde sadece tazminatın yarısını ödemekle yükümlü. Ayrıca tazminatın nakit ödenmesi de zorunlu değil.
SEFER İPTAL EDİLİRSE: Havayolu böyle bir durumda yolculara yardım teklif ediyor. Yolcular, planlanan hareket zamanından öngörülen sürede haberdar edilmediğinde tazminat alma hakkına sahip. Uçuşu yapan havayolu, tüm tedbirleri almasına rağmen olağanüstü hallerin yani meteorolojik veya başka nedenlerin iptale neden olduğunu kanıtlayabildiği takdirde tazminat yükümlülüğünden kurtuluyor.
SEFER ERTELENİRSE
Planlanan hareket saatine göre seferin tüm iç hatlarla 500 kilometreden daha kısa dış hat uçuşları için iki saat, dış hatta 1500-3500 kilometre arası üç saat, daha uzun uçuşlar için dört saat veya daha fazla ertelenmesi yani rötar yaşanması durumunda havayolu şirketleri yolculara ek hizmet vermek zorunda. Rötar süresine göre sıcak ve soğuk içecekler, günün zamanına göre kahvaltı veya yemek; ayrıca telefon veya e-posta hizmetiyle eğer beklenen uçuş bir sonraki gündeyse konaklama hizmeti sunmakla yükümlü. Rötar beş saatten fazlaysa, yolcular bilet ücretini geri alma ve seyahatinin ilk başlangıç noktasına dönmeyi sağlayacak dönüş uçuşunun ücretsiz sağlanmasını talep hakkına da sahip.
ÜST VEYA ALT HİZMET SINIFINA YERLEŞTİRME: Havayolu, yolcuyu bir üst sınıfta uçurmak zorunda kaldığında (örneğin ekonomi yerine business class) yolcudan herhangi bir ek ödeme talep edemez. şirketin first veya business class uçacak bir yolcuyu alt bir hizmet sınıfına yerleştirmesi durumundaysa, bilet ücretleri arasındaki farka ek olarak bilet ücretinin 1500 kilometre veya daha kısa uçuşlar için yüzde 30'u, 1500-3500 kilometre arası yüzde 50'si, daha uzun uçuşlar için yüzde 75'i de, yolcuya yedi gün içinde ödenmek zorunda.
YOLCULARA HAKLARINI BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ: Havayolu şirketi, uçuşun ertelenmesi, iptali veya uçağa kabul edilmeme durumlarında yolcuların haklarını belirten Türkçe-ıngilizce metinleri, hem check-in kontuarında görülebilecek bir yere asmak zorunda hem de ihtimaller gerçekleştiğinde ilgili yolculara yazılı olarak bildirimde bulunma yükümlülüğünde.
RNP-AR kazaların önüne geçecek
Uçak kazalarının yüzde 45'i iniş sırasında meydana geliyor. Düşük görüş, havalimanlarında uçakların emniyetli yaklaşmasını sağlayan seyrüsefer aletlerinin yetersizliği veya coğrafi şartlar nedeniyle kısıtlanan limitler pilotları zorluyor.
Yolcu uçaklarının bu tür ?Kategori C' olarak adlandırılan meydanlara daha emniyetli uçabilmesi için General Electric'in havacılık bölümü tarafından tasarlanan RNP-AR (Yetkilendirme Gerektiren Seyrüsefer Performansı) sistemi sayesinde uçaklar uydudan gelen GPS sinyallerini kullanarak çok daha emniyetli yaklaşabiliyor.
NASIL ÇALIŞIYOR
- Bu tür yaklaşmalar için uçakta özel sistemlerin bulunması, pilotların da bu eğitimi alması gerekiyor.
- Sistem GPS sinyallerini uydudan alarak en emniyetli yaklaşma paternini oluşturuyor.
- Pilotlar seyrüsefer aletlerinin sinyallerine bağlı kalmadan RNP-AR'nin oluşturduğu dört boyutlu yaklaşma yörüngesini takip ediyor.
- Böylece ILS (Aletli Yaklaşma Sistemi) gibi pahalı, sinyalleri etraftaki dağlar tarafından kesilen cihazlara gerek kalmıyor.
- RNP-AR aynı zamanda uçuş sürelerinin kısaltılmasını, uçakların daha az yakıt harcayarak çevreyi daha az kirletmelerini de sağlıyor.
- Boeing ve Airbus, sistemin CFIT olarak adlandırılan ?Kontrollü Uçuşta Maniaya Çarpma' kazalarının önüne geçeceğine inanıyor.
SUNEXPRESS'TEN BİR İLK
Türkiye'de RNP-AR sistemini kullanmak üzere ilk yetkiyi THY ve Lufthansa'nın ortak olduğu SunExpress aldı. Havayolu önümüzdeki yaz sezonunda Antalya'dan yapacağı Innsburck seferlerinde RNP-AR ile yaklaşacak.
DOĞUDA KULLANILABİLİR
Bu tür alçalmaların coğrafi zorluklara sahip, ILS'in olmadığı veya kısıtlı kullanılabildiği Van, Kars, Muş, Kahramanmaraş, Erzincan,Trabzon gibi havalimanlarında devreye girmesi planlanıyor. Örneğin, Türkiye'de en zor inilen havalimanlarından biri Van. Pist göl kenarında. Ancak iki taraftaki yaklaşma hattındaki yükseltiler nedeniyle Van'a ILS kurulamıyor. İlk adımı atarak bu uygulamaya izin veren Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ile birlikte Devlet Hava Meydanları İşletmesi de yeni yaklaşma dizaynlarını hayata geçirmek üzere altyapı hazırlıkları yapıyor. - Tolga ÖZBEK