Meclis trafikte alkol muayenelerini araştırdı

Ali Hakan Der - Trafikte alkol muayenesinin solunum yoluyla yapılmasının reddedilebilmesi TBMM'de araştırma konusu oldu. Alkol muayenesinin reddedilmesiyle ilgili hukuki yaptırımları inceleyen TBMM Araştırma Başkanlığı, ''üflemenin'' reddedilmesi halinde kan testinin asıl olduğuna, kan testinin reddedilmesi durumunda ise hukuki yaptırım öngören düzenleme bulunmadığına dikkati çekti.

TBMM Araştırma Başkanlığı, Türkiye ve bazı ülkelerde trafikte alkol muayenesinin reddedilmesiyle ilgili hukuki yaptırımları inceledi.

Trafik kazalarında dünyada her gün 3 binden fazla kişinin öldüğüne, on milyonlarca insanın yaralandığı veya sakat kaldığına yer verilen araştırmada, Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de trafik kazaları sonucu ölümün tüm ölüm nedenleri arasında üçüncü sırada yer aldığı vurgulandı.

Türkiye'de sürücünün alkol düzeyinin solunum havasında alkolmetreye ve kan testiyle belirlendiği anımsatılan araştırmada, alkolmetreyle yapılan ölçümün kolluk personeli, sürücünün itirazı halinde en yakın sağlık kuruluşu tarafından kan testi yoluyla yapıldığı anlatıldı.

Çeşitli yargı kararlarında, itiraz halinde alkolmetreyle yapılan testin geçerli olmadığı, yalnızca kan testinin hukuki geçerliliğe sahip olduğuna hükmedildiği belirtilen araştırmada, sürücünün kan testi yaptırmak istememesi durumuyla ilgili de hukuki belirsizlik ve tartışma bulunduğuna dikkat çekildi.

-Ölümlü ve yaralamalı kaza hariç rıza şartı-

Araştırmada, kanunda yazılı haller dışında yapılacak kontrol, muayene ve alınacak kan örneklerinin hukuki bir geçerliliği olmadığı ifade edildi.

Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) bu duruma bir istisna getirdiği anlatılan araştırmada, yasaya göre yaralamalı ve ölümlü kazalar hariç kişinin rızası olmadan alkol tespiti ve muayenesi yapılmasının mümkün olmadığı kaydedildi. CMK'nın 75. maddesine göre, şüpheli veya sanığın iç beden muayenesinin yapılmasının veya vücudundan örnek alınabilmesinin, yüklenen suçun cezasının üst sınırının 2 yıl veya daha fazla hapis cezası şartına bağlı olduğuna işaret edilen araştırmada, ''Tehlikeli araç kullanmak suretiyle trafik güvenliğini tehlikeye sokmak'' ve ''Alkol ve uyuşturucu madde etkisi ya da bir başka nedenle güvenli sürme yeteneğini kaybetme durumunda araç kullanmak'' suçları için öngörülen cezaların üst sınırlarının 2 yıl olduğu ifade edildi.

Araştırmada, ''Yani ölümlü ve yaralamalı kazalar hariç bu suçların kapsamında, kişinin rızası olmadan muayene edilmesine imkan yoktur. Özetle, solunum yolu ile yapılan muayenenin itiraz halinde hukuki geçerliliği olmayıp kan testi asıldır. Kan testinin reddedilmesi durumunda uygulanacak yaptırımlarla ilgili hukuki bir düzenleme mevcut değildir'' denildi.

Yargıtay ve Adli Bilimciler Derneği tarafından 2009'un Aralık ayında düzenlenen çalıştayın sonuç bildirisinde de bu endişenin ''Bu muayenelerin yapılabilmesi için hukuki ve teknik alt yapı oluşturulmalıdır'' şeklinde dile getirildiği anlatıldı.

-Batı'da reddetmeye ceza var-

ABD, Brezilya, İrlanda ve İspanya'daki durumun da incelendiği araştırmada, bu ülkelerin tamamında kan testi veya alkolmetre cihazı yoluyla yapılacak testlerin reddedilmesinin mümkün olduğu, ancak reddetme eyleminin ya alkollü araç kullanımıyla hemen hemen aynı ya da daha ağır cezalara yol açtığı ifade edildi.

ABD'de alkollü araç kullanımına verilen cezaların her eyalette farklılık gösterdiği belirtilen araştırmada, eylemin sıklığına ve alkol düzeyine göre genel olarak para cezası, trafik sigorta bedelinin yükseltilmesi, ehliyete belirli süre ile el koyma veya ehliyet iptali, zorunlu rehabilitasyon tedavisi, hapis gibi cezalar verildiği anlatıldı.

Brezilya'da, 60 promile kadar alkollü araç kullanmaya para cezasıyla birlikte ehliyete 1 yıl el koyma cezası verildiği belirtilen araştırmada, 60 promilin üzerinde alkollü araç kullanmaya hapis cezası verildiği kaydedildi. Brezilya'da sürücülere alkol testini reddetme hakkı tanındığına değinilen araştırmada, bu durumda sürücüye para cezası verildiği ve ehliyetine 1 yıl el konulduğu vurgulandı.

Araştırmaya göre, alkollü araç kullanımına en ağır yaptırım uygulanan Avrupa ülkelerinden İspanya'da, alkol ya da uyuşturucu etkisinde araç kullananların ehliyetine 1-4 yıl arasında el konuluyor, 3 aydan 8 aya kadar adli para cezası veya 8-12 hafta hapis cezası veriliyor.

İspanya'da testin reddedilmesi ''polise ağır mukavemet'' suçu olarak değerlendiriliyor ve sürücünün ehliyetine 1-4 yıl el konulup 6 aydan 12 aya kadar hapisle cezalandırılıyor.

Alkollü araç kullanımına kademeli ceza uygulanan İrlanda'da da, testin reddedilmesi suç sayılıyor. İrlanda'da testi reddedenlere 5 bin Avro'ya kadar para cezası ve 6 aya kadar hapis cezası verilebiliyor.