TKHK'den bebek ölümleri izleme sistemi genelgesi
Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, bebek ölüm kayıt sistemi ile ilgili bir genelge yayımladı.
Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Nihat Tosun imzalı genelgede, sağlıkta dönüşüm programı kapsamında yürütülen programlar sonucunda gerek anne gerekse bebek ölümlerinde önceki yıllarla kıyaslanamayacak ölçüde büyük başarılar elde edildiği, 2012 yılı bebek ölüm hızı binde 7,4 olarak tespit edildiğine dikkat çekiliyor.
Bebek ölümlerini bu seviyeden daha aşağı seviyelere düşürebilmek için her bir bebek ölümünü izleyerek nedenini ortaya çıkarmak ve bir daha aynı nedenlerle oluşabilecek bebek ölümlerini önlemek amacıyla yayınlanan genelgede, her ilde bir İl Bebek Ölümlerini İzleme Sorumlusu belirlenecek (Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme Sağlısı Hizmetleri Şube Müdürünün görevlendirilmesi tercih edilmelidir) olup, sistemin yürütme ve sekretarya işlemlerini yürüteceği; ayrıca sistemin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi amacıyla Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından yeterli sayıda personel bu konuda çalışmak üzere görevlendirileceği belirtildi.
İŞTE O GENELGE;
T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sayı : 67414668
Konu : Bebek Ölümleri İzleme Sistemi
VALİLİĞİNE (Halk Sağlığı Müdürlüğü) GENELGE 2014/. C
İlgi: a) 06.05.2005 tarih ve 78 sayılı Genelge
b) 04.05.2009 tarih ve 31 sayılı Genelge
c) 26.12.2012 tarih ve 5 sayılı Ölüm Bildirim Sistemi Genelgesi
Ülkemizde uygulamakta olduğumuz sağlıkta dönüşüm programı kapsamında yürüttüğümüz programlar sonucunda gerek anne gerekse bebek ölümlerinde önceki yıllarla kıyaslanamayacak ölçüde büyük başarılar elde edilmiş, 2012 yılı bebek ölüm hızı binde 7,4 olarak tespit edilmiştir. Bebek ölümlerini bu seviyeden daha aşağı seviyelere düşürebilmek için her bir bebek ölümünü izleyerek nedenini ortaya çıkarmak ve bir daha aynı nedenlerle oluşabilecek bebek ölümlerini önlemek amacıyla ilgi (b) de yer alan Genelge ile kayıt ve bildirim sistemi uygulamaya konularak ülkemizde gerçekleşen perinatal ve bebek ölümlerinin tespiti ve incelemeleri gerçekleştirilmektedır. Değişen şartlar nedeniyle söz konusu sistemin revize edilmesi gereği doğmuştur. Bu çerçevede:
Bildirim kriterleri;
- "22 hafta ve üzeri veya 500 gram ve üzeri" "ölü doğum ve bebek ölümleri'' sistem kapsamında olup, bildirim ve incelemelerinin yapılması gerekmektedir. Bildirim ve incelemeler ölümün gerçekleştiği il tarafından yapılacaktır.
- 1 yaş ve üzeri Bebek Ölümleri İzleme Sistemi dışında bulunmakta olup, ilgi (c) Genelge kapsamında yer almaktadır.
- Kurul kararıyla gerçekleştirilen gebelik tahliyeleri sistem dışında bulunmakla birlikle "22 hafta ve üzeri veya 500 gram ve üzeri" kriterini taşıyan vakaların bildiriminin yapılması gerekmektedir.
Bildirim şekli;
- Bildirimler ilgi (c) de yer alan Genelge doğrultusunda Ölüm Bildirim Sistemi (ÖBS) ile yapılacaktır.
İzleme Sistemi Sorumluları ve görevleri;
- Her ilde bir İl Bebek Ölümlerini İzleme Sorumlusu belirlenecek (Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme Sağlısı Hizmetleri Şube Müdürünün görevlendirilmesi tercih edilmelidir) olup, sistemin yürütme ve sekretarya işlemlerini yürütecektir. Ayrıca sistemin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi amacıyla Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından yeterli sayıda personel bu konuda çalışmak üzere görevlendirilecektir.
- Her ilçede Toplum Sağlığı Merkezi (TSM) Sorumlusu aynı zamanda İlçe Bebek Ölümleri İzleme Sorumlusu olacaktır. Bu çerçevede; İl İnceleme Kurulu tarafından yapılacak değerlendirmede kullanılacak olan (Ek 1) de yer alan Perinatal ve Bebek Ölümleri Bilgi Formu, gebe ve bebeğin
birinci basamakta gerçekleştirilen izlem ve işlemleri, ailenin sosyo-ekonomik durumuna dair bilgiler ile Halk Sağlığı Müdürlüğünce talep edilecek belge ve bilgileri en kısa sürede temin edip iletmekle yükümlüdür. Ayrıca bölgesinde sağlık kuruluşu dışında (evde, yolda v.b.) meydana gelen ölüm olması halinde (Ek 4) te yer alan Sözel Otopsi Formunu hazırlayıp gönderecektir.
- Aile Hekimleri sorumlu oldukları nüfusta perinatal ve bebek ölümü olduğunda (Ek 1) de yer alan Perinatal ve Bebek Ölümleri Bilgi Formunu (Ek 2'de yer alan doldurma kılavuzundan yararlanarak) dolduracaktır. Form ile birlikte gebe ve bebeğin birinci basamakta gerçekleştirilen izlem ve işlemlerini, ailenin sosyo-ekonomik-kültürel durumuna dair bilgileri en kısa sürede temin edip Halk Sağlığı Müdürlüğüne iletilmek üzere bağlı bulunduğu TSM'ye gönderecektir. Halk Sağlığı Müdürlüğünce talep edilecek diğer belge ve bilgileri de istenen sürede temin edip iletmesi gerekmektedir.
- Bakanlığımıza bağlı her sağlık kuruluşunda Bebek Ölümleri İzleme Sorumlusu olarak bir personel belirlenecek olup; ölümün gerçekleştiği hafta içinde ölümü tespit eden hekim tarafından doldurulmuş olan Ek l'de yer alan Perinatal ve Bebek Ölümleri Bilgi Formu (Ek 2'de yer alan doldurma kılavuzundan yararlanılarak doldurulacaktır), bebek (yenidoğan ünitelerinde kullanılmak üzere hazırlanan ve Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün 2009/61 Genelgesinde yer alan epikriz formu) ve gebenin hastanede yatışlarına dair epikriz formu ile Halk Sağlığı Müdürlüğünce talep edilecek belge ve bilgileri en kısa sürede temin edip, iletmesi gerekmektedir.
- 112 Hizmet Birimleri sevk sırasında meydana gelen ölü doğum ve bebek ölümlerini Ek 1 'de yer alan Perinatal ve Bebek Ölümleri Bilgi Formunu doldurarak, bebeğe ait kayıtlarla birlikte Halk Sağlığı Miidürlüğü'ne iletecektir.
- Özel Hastane ve Ayaktan Tant ve Tedavi Merkezlerinde Mesul Müdür, Özel Muayenehanelerde hekim, bebek ölümlerini yukarıda anılan formlarla bildirmek, yatış ve izlemlere dair dokümanlarla talep edilen belgeleri göndermekle yükümlüdür.
- Üniversite Hastanelerinde Başhekimlik bebek ölümlerini bildirmek ve incelenmesi gereken belgeleri Halk Sağlığı Müdürlüğü'ne iletmekle yükümlüdür.
- ÖBS'de hem ölümün gerçekleştiği il'e, hem de ikamet edilen il'e göre vakalar görülebildiğinden; ikamet edilen il tarafından vakaya ait birinci basamak kayıtlarıyla birlikte Kumlun ihtiyaç duyabileceği gebeliğe, doğuma, varsa şevke ve bebeğe ait mevcut tüm bilgi ve belgeler ivedilikle ölümün gerçekleştiği ile bildirilecek, ayrıca başka belgeye ihtiyaç duyulursa da en kısa sürede iletilecektir.
- Ayrıca il tarafından başka ilde öldüğü ve ÖBS'de yer almadığı tespit edilen vakalarda; ölüm yeri netleştirildikten sonra ölümün gerçekleştiği ile kurulun ihtiyaç duyacağı tüm bilgi ve belgeler ile ölümün gerçekleştiği ilin kurumlarında ölümü tespit edebilmeleri için gerekli bilgiler (bebeğin, annenin ve babanın adı-soyadı, TC kimlik numarası, bebeğin doğum tarihi, bebeğin ölüm tarihi, ölüm yeri, ölümün gerçekleştiği kurumun adı vb) iletilecektir.
- Ölümün gerçekleştiği ve incelemeyi yapan il, Kumlun değerlendirmesinin ardından tespit ettiği durumları ve kararlarını bebeğin ikamet ettiği ile de gönderecektir.
- Sahada tespit edilen perinatal ve bebek ölümlerinin ÖBS'de olup olmadığının kontrolü Halk Sağlığı Müdürlüğünün, varsa Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme Sağlığı Şube Müdürlüğü, bulunmadığı durumlarda Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Şube Müdürlüğü tarafından yapılacaktır. ÖBS'de olmayan vakalar Halk Sağlığı Müdürlüğü İstatistik ve Bilgi İşlem Şube Müdürlüğü'ne bildirilecek olup, sisteme kaydının yaptırılması bu birim tarafından sağlanacaktır,
İnceleme;
Perinatal ve bebek ölümlerinin incelemesi ölümün gerçekleştiği il taralından yapılacaktır. Ancak başka bir il'e tedavisi için sevk edilen ancak yolda Ölerek, gönderilen kuruma ex duhul olarak gelen ölü doğum ve bebek ölümlerinde bildirim ve incelemeler ikamet edilen il tarafından yapılacaktır.
Sistemin kontrolü ve yürütülmesinden sorumlu kurum Halk Sağlığı Müdürlüğüdür, tide kurulan !1 İnceleme Kurulu aşağıdaki üyelerden oluşacaktır;
Halk Sağlığı Müdürü veya görevlendireceği Müdür Yardımcısı Başkanlığında,
- "Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme Sağlığı Hizmetleri Şube Müdürü", bu birim olmayan illerde ise "Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Şube Müdürü" veya görevlendireceği bir kişi
- "Toplum Sağlığı Hizmetleri Şube Müdürü", bu birim olmayan illerde ise "Aile Hekimliği ve TSH Şube Müdürü" veya görevlendireceği bir kişi
- Aile Hekimliği Uygulama Şube ve Aile Hekimliği İzleme ve Değerlendirme Şube Müdürleri veya görevlendirecekleri birer kişi
- En az i Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı (En fazla 3 uzman görevlendirilmeli ve varsa bu uzmanlardan biri üniversite, biri özel sektörde görev yapan hekimler arasından seçilmelidir)
- Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
- Aile Sağlığı Merkezinde görev yapan 1 Aile Hekiminden oluşturulacaktır.
- Gerek görüldüğü hallerde Kurul Başkanı ihtiyaç duyulan uzmanlık dallarından hekimleri, Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği ve İl Sağlık Müdürlüğü birimlerini davet edebilir.
- Gerek görüldüğü hallerde Kurul, incelemesini yaptığı vaka ile ilgili olan sağlık personelini davet edebilir.
- İlde üniversite varsa ilgili Anabilim Dallarından katılım sağlanabilir.
- Ayrıca ihtiyaç duyulan illerde birden fazla Bebek Ölümleri inceleme Kurulu kurulabilir.
İl İnceleme Kurulu çalışma şekli ve dikkat edilecek hususlar;
- Kurul, Halk Sağlığı Müdürlüğünün talebi doğrultusunda en az ayda 1 kez toplanmalı, her ölü doğum ve bebek ölümü Kurulda ayrı ayrı incelenmeli, tüm vakaların incelemeleri takip eden ayın sonunda tamamlanmalıdır.
- İlde gerçekleşen tüm ölü doğum ve bebek ölümleri, temin edilen belgelerle birlikte Ek 3' de yer alan İl İnceleme Kurulu Çalışma Formuna uygun olarak incelenecek olup, gebelik tahliyelerinin incelemesi yapılmayacaktır.
- Bebek ölümlerinin değerlendirilmesinde; izlemler (gebe-bebek), doğum süreci, ölüme götüren süreçte daha önceki hastane yatışları, sağlık personeli muayeneleri ve yapılan işlemler, sosyal faktörler, ölüm nedenleri ve önlenebilirlik durumunun tespiti ayrıntılı incelenecektir.
- Ölü doğumlarda ise gebe izlem, doğum süreci, masere ölü doğum ve taze ölü doğum ayrımının yapılması ile taze ölü doğumlarda resüsitasyon uygulanıp uygulanmadığı ve resüsitasyonun yeterliliğinin değerlendirilmesi gerekmektedir.
- Her vaka için ölüm nedenleri ile önlenebilirlik durumu mutlaka değerlendirilerek karara varılmalıdır. Ölümün önlenebilirlik durumunun belirlenmesi, hangi aşamada daha çok sorun yaşandığının tespit edilmesi ve bu alana özel müdahalelerin belirlenebilmesi için son derece önemlidir.
- Kum! vakaların incelenmesi sonucunda; sorun ve aksaklıkların giderilmesi için, ilde tespit ettiği sorunlar ve çözüm önerilerine dair aylık rapor hazırlayarak Halk Sağlığı Müdürüne sunacaktır. Bu rapor Sağlık Müdürlüğü ve Kamu Hastane Birliği Genel Sekreterliği ile de paylaşılacaktır.
- Ayrıca Kurul, sorun ve aksaklıklar için, gerek gördüğü hallerde ayrıntılı inceleme, gerekli işlemlerin ve müdahalelerin yapılmasını önerecektir. Konuyla ilgili Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından da uygun görülecek yasal işlemin başlatılması için Sağlık Müdürlüğüne başvurulacaktır.
- İl İnceleme Kurulu Üyesi olarak seçilen personelin Halk Sağlığı Müdürlüğünce belirlenen tarihlerde görevlendirilmesi için görev yaptığı kurum tarafından gereken kolaylık gösterilecek ve personelin bu görevinden dolayı Kurulda geçirdiği süre için çalıştıkları kurumun ortalamasından ek ödeme yapılması sağlanacaktır.
İl Değerlendirme Kurulu Üyeleri ve görevi;
- Sağlık Müdürü Başkanlığında, Halk Sağlığı Müdürü, Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri'nin katılımı ile, varsa Tıp Fakültesi Dekanı ve Kurul Başkanının uygun görecegi kişi ve birimlerin davet edilmesiyle yılda 1 kez toplanır.
- Bir önceki yıl verileri de göz önünde bulundurarak ilde tespit edilen sorunlar değerlendirilerek, ilde alınması gereken tedbirler ve müdahale yöntemleri belirlenecektir.
- Halk Sağlığı Müdürlüğünün, varsa Çocuk, Ergen, Kadın ve Üreme Sağlığı Hizmetleri Şube Müdürlüğü, bulunmadığı durumlarda Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Şube Müdürlüğünce hazırlanan toplantı raporları, Bakanlık Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu'na gönderilecektir.
Veri girişi ve Bakanlığa bildirimler;
- İl İnceleme Kurullarınca incelemeleri tamamlanan vakaların bildirim ve veri girişleri ÖBS üzerinden, kullanıcı tanımlaması yapılan Halk Sağlığı Müdürlüğü personeli tarafından her ayın sonunda gerçekleştirilecektir.
- Otopsiye gönderilen vakalarda otopsi raporları temin edilerek, sonucunun sisteme girişi sağlanacaktır.
Sonuçların analizi ve duyurulması;
- ÖBS üzerinden kaydı yapılan verilerin analizi aylık olarak Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı tarafından yapılır.
- Gerek görülen hallerde Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı tarafından inceleme dosyaları ilden talep edilerek Merkezde kurulan Kurul tarafından incelenir.
- Ölü doğum, bebek ölümü ve ölüm nedenlerinin değerlendirme ve analizlerinde ÖBS'ye Halk Sağlığı Müdürlüğünce girişi yapılan İl İnceleme Kurullarının değerlendirme sonuçları kullanılacaktır,
- Mortalite ölçütlerinin hesaplanması ikamet edilen ile göre yapılacaktır. İller arasında vakanın ikamet ettiği yer ile ilgili uyuşmazlık olduğu durumlarda; ölümün gerçekleştiği tarihte hangi ilin Aile Hekimliği Birimine kayıtlı ise o ilin ölümü olarak kabul edilecektir.
- Yıllık olarak gerçekleştirilen çalışmalar ile, tüm veriler toplu olarak değerlendirilir ve alınması gereken önlemler Bakanlık Birimlerince belirlenir.
Bilgilerinizi ve yukarıda esasları belirtilen konuların ilinizde 01.01.2014 tarihinden itibaren gerçekleşen ölümler için titizlikle uygulanması hususunda ilgililere emirlerinizi önemle rica ederim.
Prof. Dr. Nihat TOSUN
Bakan a.
Müsteşar
Ek-1 Perinatal ve Bebek Ölümleri Bilgi Formu