Türk tipi başkanlık sistemi nasıl olacak?

Nevin Bilgin

AK Parti'nin 1 Kasım'daki seçimde 317 milletvekili çıkararak tarihi bir başarıya imza atması ülkenin önünü açtı.

Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun seçim akşamı balkon konuşmasında partilere yeni anayasa oluşturmak yaptığı çağrının ardından AK Parti kurmayları da bu konudaki çalışmalarını hızlandırdı. AK Parti'nin bu doğrultuda daha önce üzerinde uzlaşılan 60'a yakın madde ile Başkanlık Sistemi'ni kapsayan metni, Anayasa Uzlaşma Komisyonu ve Meclis Genel Kurulu'na getirmeyi planladığı öğrenildi.

UZLAŞMA ARANACAK

Başbakan Ahmet Davutoğlu, parti liderleriyle yapacağı görüşmede yeni anayasa konusunu ele alacak. Öncelikle Meclis'te sayısal olarak daha fazla milletvekiline sahip olan CHP ile yeni anayasanın çıkarılması hedeflenecek. İki partinin milletvekili sayısı 451'i bulduğu için sürecin daha hızlı işleyebileceği ifade ediliyor.

CHP içinde daha önceki anayasa çalışmalarında engel olarak duran ulusalcı kanat da ayrıldığı için CHP yönetimiyle AK Parti'nin "Başkanlık Sistemi" dışındaki birçok maddede anlaşma ihtimali daha yüksek görünüyor. HDP de seçimin ardından yaptığı açıklamada başkanlık sistemine daha sıcak görünüyor. Meclis'te bu amaçla partilerin eşit temsil edileceği bir Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nun oluşturulması beklenmiyor. Anayasa metnindeki birçok maddenin CHP ve HDP'nin desteğiyle Meclis'ten referandum aralığında geçmesi beklenirken, CHP'nin Başkanlık Sistemi'ne ilişkin maddeye ise destek vermeyeceği parti yönetimince ifade edilmişti. MHP'nin ise yine hayırcı tavırını devam ettirmesi bekleniyor.

17 VEKİL LAZIM

AK Parti'nin Meclis'teki sandalye sayısı 317 olduğu için anayasa maddesinin referanduma götürülmesi için gerekli olan 330 milletvekilini tek başına bulamıyor. Bunun için diğer partilerden destek gelmesi gerekiyor. AK Parti, Meclis'ten 13 milletvekilinin desteğini alması halinde bu oy oranına kavuşmuş olacak. AK Parti'nin, anayasanın maddeleri Genel Kurul'da referanduma götürmeye gerek kalmayan 367 rakamıyla çıksa bile, yeni anayasanın halkın onayına sunulmasından yana olduğu kulislerde konuşuluyor.

HALKIN TALEBİ

AK Parti İstanbul Milletvekili ve eski TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu, yeni anayasa konusunun kısa sürede Meclis'e götürmeyi hedeflediklerini söyledi. Kuzu, şöyle devam etti: "Seçim sonuçlarında görüldü ki artık yeni anayasa ve Başkanlık Sistemi Türkiye'ye Türk Tipi modelle uygulamaya konulmalıdır. Yeni anayasa çalışmaları için Meclis'te Anayasa Uzlaşma Komisyonu oluşsun da metin çıkaralım denilirse sonuç almak kolay olmaz. Siyasi partilerle görüşülür. En kestirme yol olarak başkanlık modelinin yer alacağı metin bazı rötuşlarla komisyondan geçer. Muhalefetin onayına sunulur. Referandum imkanı verin denilir."

TÜRK TİPİ OLACAK

Hazırlanan taslaktaki Başkanlık Sistemi modelinin Türkiye'ye özgü olacağının altını çizen Kuzu, şunları söyledi: "Model Türk Tipi olacak. Türk tipi dememizin sebebi şudur, bu sistem Amerika'da doğup büyüdü ve orada federal yapı var. Türkiye'de de federal yapılı bir model kuramayacağımıza göre o zaman demek ki üniter yapıda bir model kurmalıyız. Bizim savunduğumuz Fransız modeliyle Amerika modeli arasında bir yerde duran bir model. Türk modeli dememizin sebebi budur. Kendimize ait bir takım değerleri sisteme dahil ediyoruz. Pratikte başkanlık sisteminde başkanın yetkileri parlamentonun çok aşağısında. Başkan tek başına hükümet olup yönetimde bulunabilecek bir durumda değil. Aksine hükümet kök söktüren bir parlamento var. Sistem anlatılanın tam tersi bir model. İngiltere, Almanya, İtalya ve Türkiye'nin başbakanı yani parlamenter rejimlerin başbakanları ABD Başkanı Barack Obama'dan en az 3 kat daha fazla yetkili. Sistemde yürütme çok güçlü değil ama sürekliliği var."

Türkeş de Başkanlık Sistemi istedi

Eski TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu, merhum Alparslan Türkeş'in Başkanlık Sistemi'ni istediğini belirterek, şöyle devam etti: "Türkeş, 9 Işık Kitabı'nda Türkiye'nin kurtuluşunu Başkanlık Modeli'nde gördüğünü ifade etti. Sistemi karalayarak milliyetçi kesimi yanında tutmak isteyenler buna karşı çıkıyor" dedi. Küçük partilerin Başkanlık Sistemi'ne sıcak bakmadıklarını da belirten Kuzu, "Çünkü bu model neticede iki partili bir modele kayacaktır. Türkiye'de yüzde 35 sol, yüzde 65 sağ oylar olduğu bu yelpazede yüzde 51'lik iktidar olma oyunu yakalayamayacağı endişesi ile bu modele karşı çıkmaktadırlar. Kendini bir sol cenahta hisseden MHP içindeki belli grup belki ulusal dediğim grup oralara kayar ama milli, daha muhafazakar olan grup bu tarafa doğru gelir" ifadesini kullandı.

SİSTEM?NASIL?İŞLEYECEK?

AK Parti'nin seçim beyannamesindeki sistem şöyle çalışacak:

- Başkan 5 yıllığına iki kez seçilebilecek.

- Başkan, "devlet başkanı" sıfatını alacak ve yürütmenin başı sayılacak.

- Başkan; kanunları onaylayacak, gerekirse TBMM'ye geri gönderecek, Anayasa'ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açabilecek.

- Türk Silahlı Kuvvetleri'nin başkomutanı olacak.

- Üst düzey kamu yöneticilerini başkan tarafından atanacak.

- Bakanlar, başkan tarafından Meclis dışından atanacak ve görevden alınacak. Yeni milletvekilleri bakan olamayacak. Her bakan, başkana karşı sorumlu olacak.

- Başkan, ihtiyaç duyduğu konularda başkanlık kararnamesi çıkarabilecek.

- Başkan halka karşı sorumlu olduğu için görevinden alınması mümkün olmayacak.

- Yeni anayasada yargı bölümüne ilişkin düzenlemeler de olacak. Askeri ve sivil yargı ayrımı son bulacak.

- HSYK ikiye bölünecek ve üyeler Meclis tarafından seçilecek.

Beştepe'ye güven mektubu sundular

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde Fransa Büyükelçisi Charles Fries, Bulgaristan Büyükelçisi Nadezhda Neynsky, Panama Büyükelçisi Jorge Hernan Miranda Corona ve Slovenya Büyükelçisi Igor Jukic'i kabul etti. Büyükelçiler, Erdoğan'a güven mektuplarını sundu.

Bu araba ile devam edemeyiz

Eski TBMM Başkanı ve AK Parti Milletvekili Cemil Çiçek, bir televizyon programında gündeme ilişkin açıklamalarda bulundu. "Yeni Anayasa yapmak zorundayız. Bu araba ile Türkiye yoluna devam edemez" diyen Çiçek, "2011'deki yöntem ile anayasa hazırlamak mümkün değil. 'Her maddede 4 parti uzlaşsın' diye beklersek bu olmaz. Yeni anayasada 4 parti uzlaşamayacak. Ne yapacağız? Ya bunu anayasa dışına çıkaracağız, kanun ile düzenleyeceğiz ya da nitelikli çoğunluk. 2 veya 4 parti olabilir. Belli konularda anlaşmak kaydıyla. Birden fazla seçenek devreye konulabilir" ifadelerini kullandı. Çiçek, Başkanlık Sistemi ile ilgili de "Sol partiler 'hükümette olamayacağım' diye düşünüp istemezler. Bu konudaki önyargıların bırakılması gerek" diye konuştu.

Başkanlık ve anayasa öncelikli

Başbakan Yardımcısı Yalçın Akdoğan NTV'de katıldığı programda "Başkanlık ve yeni anayasa konusunda kararlı olduklarını ifade ederek, "Başkanlık ve yeni anayasa konusundaki kararlılığımızı, önceliğimizi sayın Başbakan da açıkladı. Anayasa, bütün siyasi partiler ile uzlaşıyla gerçekleşecek bir mesele. Burada bizim kararlılığımız belli" dedi. Çözüm sürecine ilişkin Akdoğan, "Bu milli birlik ve kardeşlik sürecidir. Geri adım atmış değiliz" ifadelerini kullandı. Çözüm Süreci'nde artık HDP'li bir heyetin bulunmayacağı yönündeki iddialara da Akdoğan, "Bunların hepsi uydurma" cevabını verdi. Akdoğan, hükümetin Dolmabahçe'de 10 maddeyi kabul ettiği ve altına imza attığı iddialarına ise "Böyle bir şey söz konusu bile değil" dedi.