Rakamlarla Türkiye ekonomisi...
2006, finansal piyasalarda Mayıs-Haziran döneminde yaşanan dalgalanmalara rağmen ekonominin büyümeye devam ettiği bir yıl oldu.
2006 büyümesinin ''yüzde 5'lik hedefin üzerinde, yüzde 6'nın ise altında'' olması bekleniyor.
Böylelikle Türkiye ekonomisi, üst üste 5 yıldır, bir başka deyişle ''20 çeyrek dönemde'' büyümesini sürdürmüş olacak 2001'de yüzde 9,5 küçülen Türkiye ekonomisi, 2002'de yüzde 7,9 , 2003'de yüzde 5,9 , 2004'de yüzde 9,9 , 2005'te ise yüzde 7,6 büyümüştü.
Bu arada yüzde 5'lik hedefin üzerinde gerçekleşecek enflasyonun ise bu yıl da tek haneli çıkma olasılığı yüksek.
TÜFE'DE 2006 Aralık enflasyonu 0,54 puanın altında çıkarsa, yıllık enflasyon yüzde 10'un altında kalacak. Türkiye, uzun aradan sonra ilk defa 2005'te tek haneli enflasyonla tanışmış ve tüketici fiyatları bazında yıllık enflasyon yüzde 7,72 olmuştu.
Ayrıca yıl sonu ihracat rakamının, 85 milyar dolarla yeni bir rekor kırması bekleniyor.
Mayıs-Haziran döneminde finansal piyasalarda yaşanan dalgalanma düşük maliyetle atlatılırken, 2006 yılının 9 ayında Türk ekonomisi yüzde 5,7'lik büyüme hızını yakaladı. Enflasyon yılın ikinci yarısında tekrar çift haneli rakamlara çıksa da, Ekim'de TÜFE'de tek haneli rakamlar yeniden yakalandı.
Ekonomideki olumlu gelişmelere rağmen, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da yüksek cari açık, en fazla dikkat çeken konuların başında geldi. Bu yıl Ekim ayı itibariyle 28 milyar doların üzerine çıkan cari açıkta, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 67 oranında artış kaydedildi. Ekonomi yönetimi ise finanse edildiği ortamda cari açığın sorun oluşturmadığı görüşünde.
ENFLASYON
Verilere göre 2006 yılının ilk yarısında tek haneli rakamlarda seyreden enflasyon, ikinci yarının başından itibaren çift haneli rakamlara çıktı. Ancak TÜFE'de tek haneli rakamlar Ekim ayında yeniden yakalandı.
Bu yıl Kasım ayında yıllık bazda ÜFE'de yüzde 11,67, TÜFE'de yüzde 9,86 artış kaydedildi. Geçen yıl Kasım ayında bu rakamlar sırasıyla yüzde 1,60 ve yüzde 7,61 idi.
Enflasyon, 2005 yılında ise ÜFE'de yüzde 2,66, tüketicide ise yüzde 7,72 olmuştu.
Enflasyon 2004 yılı içinde ÜFE'de 27 yıl 11 ay, TÜFE'de ise 32 yıl aradan sonra tek haneli rakamlara inmişti.
BÜYÜME HIZI
2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan aralıksız büyüme süreci biraz hız kesmiş olsa da, 2006 yılının üçüncü çeyreğinde de devam etti.
Üçüncü çeyrekte büyüme hızı yüzde 3 ile beklentilerin altında kalırken, yılın 9 ayında ise yüzde 5,7 oldu.
19 çeyrektir artı yönde seyreden büyüme hızı 2002'de yüzde 7,9 , 2003'de 5,9 , 2004'de yüzde 9,9 , 2005'de de yüzde 7,6 olmuştu. Ayrıca bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 6,4 , ikinci çeyreğinde ise yüzde 8,8'lik büyüme sağlanmıştı.
Sektörel bazda bakıldığında 2006 yılının 9 ayında en yüksek büyüme hızı yüzde 20,1 ile inşaat sektöründe yaşanırken, sanayi yüzde 7,3, ticaret yüzde 5,9 büyüdü, tarımda ise yüzde 1,2 küçülme görüldü.
TÜİK'in verilerine göre, Gayrı Safi Milli Hasıla (GSMH) cari fiyatlarla yılın üçüncü çeyreğinde 117 milyar 713 milyon dolar (175 milyar 427 milyon YTL), 9 ayında da 290 milyar 103 milyon dolar (416 milyar 5 milyon YTL) oldu.
Geçen yıl GSMH cari fiyatlarla 360 milyar 876 milyon dolar olmuştu.
İSTİHDAM
İşsizlik oranı ise bu yıl Ağustos ayı itibarıyla yüzde 9,1 oldu. İşsizlik oranı bu yıl Ocak'ta yüzde 11,8 , Şubat'ta 11,9 , Mart'ta 10,9 , Nisan'da yüzde 9,9 , Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında yüzde 8,8 idi.
Bu yıl Ağustos ayında toplam istihdam 23 milyon 279 bin kişi, işsiz sayısı 2 milyon 343 bin kişi olarak açıklandı.
Geçen yılın aynı ayında ise işsizlik oranı yüzde 9,4 , toplam istihdam 22 milyon 838 bin kişi, işsiz sayısı 2 milyon 381 bin kişi olarak belirlenmişti. İşsizlik oranı geçen yıl sonu itibariyle yüzde 10,3 olmuştu.
SANAYİ ÜRETİMİ
Sanayi üretiminde geçen yılın Ocak-Ekim döneminde yüzde 4,8 oranında artış görülürken, bu yıl aynı dönemde bu oran yüzde 5,8'e yükseldi.
2006 yılının 10 ayındaki üretim artışı, madencilik sektöründe yüzde 5,2, imalat sanayinde yüzde 5,5, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 8,5 oldu.
Geçen yılın tamamında toplam sanayi üretimi yüzde 5,5 oranında artarken, madencilik sektöründe yüzde 13,8, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 7,4, imalat sanayinde yüzde 4,9 üretim artışı kaydedildi.
Öte yandan imalat sanayinde kapasite kullanım oranı, bu yıl Kasım ayındaki yüzde 83,2 oran ile son iki yılın en yüksek seviyesinde gerçekleşti. 2005 yılı Kasım ayında yüzde 80,9 olan üretim değeri ağırlıklı kapasite kullanımı, bu yılın aynı ayında 2,3 puan arttı.
Bu yıl söz konusu ayda imalat sanayinde kapasite kullanım oranı devlet sektöründe yüzde 89,3, özel sektörde ise yüzde 82,1 oldu.
Bu arada tam kapasite çalışılamamasında, iç pazarda talep yetersizliği yüzde 47,6 ve dış pazarda talep yetersizliği yüzde 17,9 oranında etkili oldu. Mali imkansızlık yüzde 3,5 , ham madde yetersizliği, yerli mallarda ham madde yetersizliği yüzde 4,3 ve ithal mallarda ham madde yetersizliği yüzde 2,9 , işçilerle ilgili meseleler yüzde 1,8 oranında etkiledi.
11 AYDA BÜTÇE FAZLA VERDİ
Merkezi yönetim bütçesi 2006 yılı Ocak-Kasım döneminde 64 milyon YTL fazla verdi. Bütçe, geçen yılın aynı döneminde 3,4 milyar YTL açık vermişti.
Bu yıl 11 ayda merkezi yönetim bütçe giderleri 157,7 milyar YTL, merkezi yönetim bütçe gelirleri 157,8 milyar YTL, faiz dışı fazla ise 44,1 milyar YTL olarak gerçekleşti.
Böylece, bütçe uygulamalarında 23 yıl aradan sonra Ocak-kasım dönemi itibariyle fazla verilerek bütçe performansında önemli bir iyileşme kaydedildi.
Geçen yılın tamamında bütçe giderleri 146,1 milyar YTL, bütçe gelirleri 138 milyar YTL ve bütçe açığı 8,1 milyar düzeyinde olmuştu. 2005 yılında faiz dışı fazla ise 37,6 milyar YTL idi.
YIL SONU İHRACAT BEKLENTİSİ 85 MİLYAR DOLAR
2006 yılı Ocak-Ekim döneminde ihracat 67 milyar 819 milyon dolar, ithalat 112 milyar 321 milyon dolar, dış ticaret açığı 44 milyar 502 milyon dolar, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 60,4 düzeyinde gerçekleşti.
İhracatçı birlikleri kayıtlarına göre ise bu yıl Ocak-Kasım döneminde ihracat 77 milyar 89 milyon dolara yükseldi. Kasım sonu itibariyle son bir yıllık ihracat da 84 milyar 403 milyon dolara ulaştı.
İhracatın yıl sonu itibarıyla yeni bir rekor kırarak, 85 milyar dolar olarak gerçekleşmesi bekleniyor.
2005 yılının tamamında ise 73 milyar 476 milyon dolar ihracat, 116 milyar 774 milyon dolar ithalat yapılmış, dış ticaret açığı 43 milyar 297,7 milyon dolar, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 62,9 olmuştu.
ÖDEMELER DENGESİ
Merkez Bankası'nın açıkladığı ödemeler dengesi bilançosuna göre bu yıl Ocak-Ekim döneminde cari açık 28 milyar 21 milyon dolara ulaştı. Geçen yıl aynı dönemde, cari açık 16 milyar 767 milyon dolar idi.
Cari açık geçen yılın sonunda ise 22 milyar 852 milyon dolar düzeyindeydi.
DÖVİZ REZEVLERİ
2005 yılı sonunda 75 milyar 66 milyon dolar olan Türkiye'nin uluslararası rezevleri yüzde 26,8 artışla bu yıl Kasım ayı sonu itibariyle 95 milyar 256 milyon dolara ulaştı.
Merkez Bankasının döviz rezevleri ise yüzde 16,4 oranında artarak 8 Aralık'ta 58 milyar 780 milyon dolara yükseldi. Geçen yıl sonunda Bankanın döviz rezevleri 50 milyar 518 milyon dolar idi.
İÇ BORÇ STOKU
Geçen yıl sonu itibariyle 244,8 milyar YTL olan iç borç stoku, 2006 yılı Ekim sonu itibariyle 250,9 milyar YTL'ye çıktı. Böylece, 10 ayda stoktaki artış yüzde 2,5 olarak hesaplandı.
2006 yılı Ekim sonu itibariyle iç borç stokunun 235,1 milyar YTL'si tahvil, 15,8 milyar YTL'si bonolardan oluştu.
Hazine, bu yıl iç borçlanmada en kısa 3 ay, en uzun 5 yıl vadeyle borçlanırken, yılın ilk ayında yüzde 12,41'e kadar gerileyen yıllık bileşik faiz oranı, Mayıs-Haziran döneminde finansal piyasalarda yaşanan çalkantılarla birlikte yükselme eğilimine girdi. Mayıs ayında yüzde 15, Haziran ayında yüzde 18'in üzerine çıkan yıllık bileşik faiz oranı Temmuz ayından bu yana da yüzde 20'nin üzerinde seyrediyor. Hazine'nin en son 5 Aralıkta yaptığı 616 gün vadeli ihalede de yıllık bileşik faiz yüzde 21,69 düzeyinde gerçekleşti.
DIŞ BORÇ STOKU
Türkiye'nin 2005 yılı sonunda 170,6 milyar dolar olan dış borç stoku, yüzde 13,5 artışla, bu yıl Haziran sonu itibariyle 193,6 milyar dolara çıktı. Haziran sonu itibariyle dış borç stokunun 43,7 milyar doları kısa vadeli, 149,9 milyar doları da orta ve uzun vadeli borçlardan oluştu.
Dış borç stokunun tamamı orta ve uzun vadeli olmak üzere 66,9 milyar dolarlık bölümü kamu borçlarından, 40,9 milyar doları kısa vadeli, 70 milyar doları orta ve uzun vadeli olmak üzere toplam 110,9 milyar dolarlık bölümü de özel sektör borçlarından oluştu. Merkez Bankasının orta ve uzun vadeli dış borç tutarı ise 13 milyar dolar, kısa vadeli dış borç tutarı 2,8 milyar dolar olarak hesaplandı.
Öte yandan yılbaşından 13 Aralık tarihine kadar yapılan dış borç ödemeleri ise 19 milyar 234,42 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu rakamın 9 milyar 401 milyon doları Hazine, 645,15 milyon doları merkez Bankası, 1 milyar 55,93 milyon doları genel ve katma bütçeli idarelerin dokümantasyon, kitap bedeli, katılma payı, üyelik aidatı şeklindeki ödemeler ve 8 milyar 132,28 milyon doları da IMF'ye ödemeler olarak gerçekleşti.
2005 yılının tamamında 20 milyar 628,97 milyon dolarlık dış borç anapara ve faiz ödemesi yapılmıştı.
DÖVİZ FİYATLARI
Bu yıl Mayıs-Haziran döneminde finansal piyasalarda yaşanan dalgalanmalar sonucu döviz fiyatlarında yukarı yönlü bir hareket görülse de, bu çok uzun soluklu olmadı.
Geçen yıl sonunda serbest piyasada satış fiyatı 1,3490 YTL olan dolar, 15 Aralık 2006 tarihinde 1,4210 YTL oldu. Avronun satış fiyatı ise 2005 yıl sonunda 1,5930 iken, 15 Aralık 2006 tarihinde 1,8670 YTL düzeyinde gerçekleşti.
Haziranda serbest piyasada dolar 1,7 YTL sınırına dayanırken, avro 2 YTL'nin üzerine çıkmıştı.
Bu arada Merkez Bankası, dalgalı kur uygulaması çerçevesinde piyasaya zorunlu haller dışında müdahale etmezken, zaman zaman döviz alım, zaman zaman da satış ihaleleri açmak durumunda kaldı.
Merkez Bankasının gösterge niteliğindeki kur rakamlarına göre, 2005 yılı sonunda 1,3503 YTL olan ABD Dolarının efektif satış fiyatı, 15 Aralık 2006 tarihinde 1,4243 YTL, avronun efektif satış fiyatı ise 1,5976 YTL iken 1,8696 YTL olarak belirlendi.
MEVDUAT-KREDİ
Merkez Bankasını en son 1 Aralık tarihli verilerine göre, bir önceki yıl sonunda 232 milyar 27,5 milyon YTL düzeyinde bulunan bankalardaki toplam mevduat, 11 ayda yüzde 19,5 artışla 277 milyar 299,9 milyon YTL'ye yükseldi.
Bankacılık sistemi kredi hacmi ise yüzde 35,9 artışla 1 Aralıkta 177 milyar 723,8 milyon YTL oldu. 2005 yılı sonun da bu rakam 130 milyar 768,7 milyon YTL idi.
Bankaların kullandırdığı tüketici kredileri de 8 Aralık itibariyle 45 milyar 93,4 milyon YTL olurken, geçen yıl sonuna göre yüzde 58,4 artış kaydedildi. 2005 ylı sonunda tüketici kredileri 28 milyar 474,4 milyon YTL düzeyinde bulunuyor.
Bireysel kredi kartları aynı tarihlerde yüzde 21,3 artışla 17 milyar 34,5 milyon YTL'den 20 milyar 665,2 milyon YTL'ye çıktı.
EMİSYON HACMİ
Piyasadaki kağıt para miktarı ise yüzde 14,5 oranında artış ile 14 Aralık 2006 tarihinde 22 milyar 458,9 milyon YTL'ye çıktı. Geçen yıl sonunda piyasadaki banknot miktarı 19 milyar 612 milyon YTL düzeyinde bulunuyordu.
ÖZELLEŞTİRME
2006 yılında elde edilen özelleştirme geliri 8 milyar 93 milyon dolar oldu. 2005 yılında ise 8 milyar 22 milyon dolar gelir elde edilmişti.
Bu yıl içinde 3 adet blok satış gerçekleştirildi. Geçtiğimiz yıl ihalesi yapılan TÜPRAŞ'ın yüzde 51'lik bölümü ile Erdemir'in yüzde 46,12'lik bölümünün özelleştirilmesi bu yılın iki ayında tamamlandı. TÜPRAŞ'tan 4 milyar 140 milyon dolar, Erdemir'den de 2 milyar 770 milyon dolar ÖİB'nin kasasına girdi. Bu yıl yapılan diğer blok satış ise 268 milyon dolarlık Başak Sigorta özelleştirmesi oldu.
Böylelikle blok satışlardan elde edilen gelir 7 milyar 178 milyon dolar oldu.
Aralarında TEKEL'in ikiz Kuleleri, Emekli Sandığı Otelleri ve küçük taşınmazların yer aldığı tesis ve varlık satışlarından da bu yıl 625 milyon dolar elde edildi.
THY halka arzından 207,8 milyon doların geldiği bu yıl, bedelli devir işlemlerinden de 82 milyon dolar gelir sağlandı.
Toplamda 2006 yılı özelleştirme geliri 8 milyar 93 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Bu arada 1 milyar 486 milyon dolarlık ihalesi tamamlanmış özelleştirme de onay bekliyor.
Bunlar içinde, en önemlileri olan 613,5 milyon dolarlık araç muayene istasyonlarının özelleştirilmesi ile 755 milyon dolarlık Mersin Limanı özelleştirmelerinde devir için son aşamaya gelinirken, halen imtiyaz sözleşmesi için Danıştay'dan görüş bekleniyor.