Türkiye'de 'Dokunulmazlık zırhı' daha kalın

Hatice Özdemir

TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığınca yapılan Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerdeki parlamento üyelerine sağlanan yasama dokunulmazlığına ilişkin araştırmada, "Almanya, İtalya, İspanya, İsveç, Letonya, Litvanya, Avusturya, Polonya, Macaristan, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Romanya, Bulgaristan ve Danimarka'da suç işlerken yakalanan parlamento üyesi, yasama dokunulmazlığından yararlanamamaktadır." değerlendirmesinde bulunuldu.

TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, "AB uyesi ulkelerde ve Avrupa Parlamentosu'nda, parlamento uyelerine saglanan yasama sorumsuzlugu ve yasama dokunulmazlıgı" konusunu inceledi.

Parlamento üyelerinin görevleri ile ilgili açıkladıkları görüş ve kullandıkları oylardan dolayı uğrayabilecekleri hukuki ve cezai takibata karşı koruyan yasama sorumsuzluğu ile suç işlediklerinde parlamentonun izni olmadan gözaltına alma, tutuklama, kovuşturma gibi cezai takibata karşı koruyan yasama dokunulmazlığı alanlarının irdelendiği araştırmada, incelenen ülkelerin tamamında yasama sorumsuzluğunun anayasa ile düzenlendiği belirtildi.

Yasama sorumsuzluğunun kapsamının Yunanistan, Letonya, Avusturya, Belçika, Romanya'da, parlamento üyelerinin, parlamentoya ilişkin görevlerini yerine getirirken, Portekiz, Fransa, İtalya, İspanya'da görevlerini yerine getirirken, İsveç'te görevleriyle ilgili olarak, Finlandiya, Litvanya, Bulgaristan, İrlanda, Danimarka'da parlamentoda, Çek Cumhuriyeti, Ukrayna, Estonya'da parlamentoyu oluşturan meclislerde veya parlamento organlarında, Hollanda'da genel kurul oturumlarında ve parlamento komisyonlarında, Almanya'da parlamento ve parlamento komisyonlarında, Slovenya'da ise meclis genel kurulunda veya meclisin diğer organlarında kullandıkları oy ile açıkladıkları görüşler nedeniyle sorumlu tutulamayacakları ifade edildi.

Yasama sorumsuzluğunu kapsamayan suçlar

Araştırmada, örnek olarak Almanya'da küçük düşürücü hakaret, Yunanistan'da hakaret, Letonya'da kasten onur ve haysiyet kırıcı, ozel hayat ve aile hayatı ile ilgili onur, haysiyet kırıcı ifade, Litvanya'da hakaret ve iftira, Polonya'da ucuncu sahısların haklarının ihlali, Macaristan'da devlet sırrı ilkesinin ihlali, haysiyet kırıcı fiil veya hakaret, Ukrayna'da hakaret ile onur, haysiyeti zedeleyici iftira fiillerinin yasama sorumsuzlugu kapsamında bulunmadıgı anayasalarda acıkca belirtildiği vurgulandı.

Danimarka, Yunanistan, Polonya, Finlandiya ve İsveç'te üyelerin sahip olduğu yasama sorumsuzluğunun, parlamento tarafından kaldırılabildiğine işaret edilen araştırmada, "Yunanistan'da hakaret fiili nedeniyle, Polonya'da ucuncu kisilerin haklarının ihlal edilmesi durumunda parlamento yasama sorumsuzlugunu kaldırabilir, Finlandiya ve Isvec'te ise yasama sorumsuzlugu parlamento uyelerinin altıda besinin verecegi kararla kaldırılabilir." ifadesi kullanıldı.

Hollanda ve İngiltere'de yasama dokunulmazlığı bulunmuyor

Parlamento üyelerinin suç işlediklerinde parlamentonun izni olmadan, gözaltına alma, tutuklama gibi cezai takibat işlemlerinde bulunulamayacağı durum ise yasama dokunulmazlığı kapsamında yer alıyor.

Araştırmada, Hollanda ve İngiltere'de parlamento üyelerine yasama dokunulmazlığının tanınmadığı, bu ülkelerde parlamento uyeleri hakkında yasal takibat yapılabilmesi icin parlamentonun yasama dokunulmazlıgını kaldırmasına gerek olmadığı belirtildi.

Yasama dokunulmazlığının parlamento üyelerine sağladığı güvencelerin kapsamı açısından ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gözüktüğünün kaydedildiği araştırmada, şunlar kaydedildi:

"Yasama dokunulmazlığı parlamento üyelerine, Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Portekiz, Letonya, Litvanya, Avusturya, Polonya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Romanya, Bulgaristan, İrlanda, Ukrayna, Finlandiya, İsveç'te tutuklamaya, İtalya, Slovenya, Portekiz, Polonya, Romonya, Ukrayna, Finlandiya, İsveç'te gözaltına almaya, Slovenya, İspanya, Yunanistan, Letonya, Litvanya, Avusturya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan, Danimarka, Ukrayna ve Estonya'da kovuşturmaya, İtalya, Letonya, Avusturya, Romanya'da aramaya, İtalya'da dinlemeye, Letonya, Çek Cumhuriyeti'nde tanıklık yapmaya, Portekiz'de ifade vermeye, Yunanistan'da bilgileri açıklamaya, Almanya, Fransa, İtalya, Letonya, Litvanya'da hürriyeti kısıtlayan ve sona erdiren tedbirlere, Portekiz, Danimarka, İsveç'te hapsetmeye karşı güvence sağlıyor."