Doğalgaz faturası kabarık geliyorsa sayacınıza hemen bakım yaptırın
Hızla yaygınlaşan doğalgaz kullanımı, altyapı yetersizliği sebebiyle bazı sorunları da beraberinde getiriyor. Ölçü ve Ayar Kanunu'na göre gaz sayaçlarının her yıl periyodik bakımlarının, 10 yılda bir de kalibrasyon yani sağlıklı çalışması için ayarlarının yapılması gerekiyor.
Ancak 10 yılını dolduran 1 milyonu aşkın abone sayacında bu işlem henüz yapılmadı. Kontrol edilmesi gereken sayaç sayısı her geçen yıl artarken, üreticiler plastik parçalardan oluşan sayaçların zamanla aşınma-kırılma sebebiyle sağlıksız ölçüm yapabileceği uyarısında bulunuyor.
Resmi ve özel kurumlardan derlenen bilgilere göre 1996 sonu itibarıyla İstanbul, Ankara, İzmit, Eskişehir ve Bursa'da doğalgaz kullanan abone sayısı 1 milyon 227 bin. Rakam 1997'de 2 milyona yaklaşırken, geçen yıl itibarıyla toplam abone sayısı 6 milyona ulaştı. 2007 yılına göre 10 yıllık süresi dolan sayaçlar İstanbul'da yoğunlaşıyor. Ancak, kalibrasyon ayarlarının yapılması gereken bir milyondan fazla sayaç, altyapı yetersizliği sebebiyle kontrolsüz çalışmasını devam ettiriyor. Türkiye'nin en büyük dağıtım şirketlerinden İstanbul Gaz Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ'nin (İgdaş) abone sayısı bu yıl itibarıyla 3,5 milyona yaklaştı. Şirketin 10 yılını dolduran abone sayısı ise 1 milyonu geçti. Şirket açıklamasına göre bugüne kadar sadece 150 bin sayacın kalibrasyon kontrolü yapıldı. Şirket, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ölçü ve Ayarlar Genel Müdürlüğü yetkilileri nezaretinde sayaçları mühürletip kullanıma açıyor. Sayaçların kalibrasyon ayarları 3516 sayılı Ölçüler ve Ayarlar Kanunu'na göre yapılıyor. İlgili bütün çalışmalar, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) mevzuatına uygun. İgdaş, kalibrasyon testleri ile ilgili teknik altyapıyı tamamladığı bilgisini de verirken, Ankara'nın gaz dağıtım şirketi EGO ise konuyla ilgili açıklama yapmadı. Üretici firma yetkilileri, sayacın sağlıklı ölçüm için kalibrasyon ayarlarının mutlaka düzenli yapılması gerektiğini belirtiyor. Adının açıklanmasını istemeyen bir sayaç üreticisi, sayaçların ağırlıklı olarak plastik malzemelerden yapıldığı ve zamanla parçalarda aşınma ve kırılma olabileceği bilgisini veriyor. Aynı yetkili, "Ayarı bozulan sayaç, fazla da ölçebilir, az da. Ama, kesin olan sağlıklı ölçüm yapmaz." ifadelerini kullanıyor. Üreticinin vurgu yaptığı bir diğer konu da sayaçların mutlaka numune alınma yöntemi ile test edilmesi gerektiği. Çünkü, üretim süreci ve sonrasında sayaçlarda müdahaleler olabiliyor: Dişlilerin sayısıyla oynanması (mevzuatta gaz ölçümünde artı-eksi 2 olan hata payı sürekli artı 2 olarak ayarlanabilir) ve sayaç ayarlarının değiştirilmesi sonucu fazla ölçüm yaptırmak mümkün. Sektör çevreleri, kalorifer kazanları, fabrikalar gibi büyük hacimli (G-10, G-16, G-25, G-40 vb.) ölçüm yapan sayaçların kalibre ayarlarının çok daha fazla önemli olduğunu vurguluyor.
Botaş, 'ticari sır' diye bilgi vermiyor
Sayaçların sağlıklı çalışıp çalışmadığını tespit için önerilen bir yöntem de, dağıtım şirketlerinin alıp sattığı gaz miktarlarının kamuoyuna açıklanması gösteriliyor. Sektör uzmanları, piyasada gerekli yasal altyapı olmasına karşın denetim yetersizliğinden piyasanın tam olarak kontrol edilemediğine vurgu yapıyor. Halen Türkiye'de doğalgaz satışında tekel konumunda olan Botaş, satış rakamlarını vermek istemiyor. 'Botaş'ın dağıtım şirketlerine yıllara göre sattığı gaz miktarı' konusundaki soruyu Botaş yetkilileri 'ticari sır' gerekçesiyle cevaplamıyor. Zaman, 27 Şubat ve devamında yayınladığı haberlerinde sektördeki olumsuzlukları gündeme taşımıştı. Ağırlıklı olarak konut ve sanayide doğalgaz kullanımında vatandaşların mağdur edildiği konusunun işlendiği haberlerde 'Konutlarda sayaçların katsayısını (K) değiştirme, sanayi gibi büyük tüketimi olan abonelerde hacim ölçer cihazlarının değerleri ile oynama ve şebeke basıncını düşürme' sektörde haksız kazanç yöntemleri olarak sıralanıyordu.
EPDK: Denetimden Sanayi Bakanlığı sorumlu
Doğalgaz piyasasının işleyişinden sorumlu kurum olan EPDK'ya göre, dağıtım şirketleri sayaçları mevzuatta belirtilen periyotlarda ve üretici firmaların tavsiyelerine uygun olarak kalibrasyon ayarlarını yapmak, rapor tutmak, muhafaza etmekle görevli. Kurul, sayaçlarla ilgili denetim görevinin öncelikle Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'na ait olduğunu vurguluyor. Ayrıca ilgili birimlerin Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği ile Ölçüler ve Ayarlar Kanunu'nun 9. maddesine göre ilk, periyodik ve ani kontrolleri de yapması gerekiyor. Kurul, doğalgaz piyasası ile ilgili mevzuata aykırı durumlarda gerekli işlemlerin yapıldığı bilgisini veriyor. Doğalgaz sayaç denetimleriyle ilgili öncelikle görev Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'na düşüyor. Bakanlık, 10 yılını dolduran ve bugüne kadar kalibrasyon ayarı yapılan sayaç adediyle ilgili bilgi vermezken, konunun zorluğuna dikkat çekiyor. Bakanlık, konuyla ilgili bir haber üzerine Zaman'a gönderdiği açıklamasında, sayaçların üretim aşamasında Sanayi ve Ticaret il müdürlükleri (ölçüm ayar memuru) tarafından belirtilen hata payları içerisinde kalmak şartıyla teste tabi tutulup mühürlendiği ve üretici fimalara arz edildiği bilgisini veriyor. Bakanlık bu süreçten sonra sayaçlara müdahalenin mümkün olmadığı görüşünde. Kalibrasyon ayarları konusunda bakanlığın açıklaması şöyle: "Bilindiği üzere 20 seneye yakın bir süredir doğalgaz kullanılmaktadır. Bu süre zarfında sadece İstanbul'da 2 milyonun üzerinde sayaç bulunmaktadır. Dolayısıyla Avrupa'da olduğu gibi bu sayaçların periyodik bakımları 10 yılda bir yapılmaktadır. Sayacın arızalanması durumunda ilgili dağıtıcı firmaya müracaat edilmesi neticesinde sayaç yenisi ile değiştirilmektedir."